HUKUK TARİHİ

1856

Osmanlı Devletinin Tanzimat Dönemini başlatan Gülhane Hatt-ı Hümayunu, II. Mahmut’un ölümüyle başa geçen padişah Abdülmecid döneminde (1839-1861), hariciye nazırı Mustafa Reşit Paşa tarafından 3 Kasım 1839’da ilan edilmiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.

İtalya

Islahat Fermanı’nın öncesine gidildiğinde, Kırım Savaşı ile karşılaşılır. Söz konusu savaş, 1856’da imzalanan Paris Anlaşması ile sonuçlanmıştı. Paris Kongresi toplantı halinde bulunduğu sırada, Abdülmecid tarafından ilan edilen Islahat Fermanı, Paris Anlaşması’nın 9. md.sinde de zikredilmiştir. Buna göre doğru cevap B seçeneğidir.

23 Aralık 1876

Seçme ve seçilme hakkı Kanun-ı Esasi’de açıkça öngörülmemişti; fakat seçim ve temsil ilkelerini içinde barındırması (65 ve 69. md.ler) nedeniyle, söz konusu hakları dolaylı yoldan tanımış olduğu söylenebilir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Heyet-i Âyân’ın üyeleri padişah tarafından dört yıl görevde kalmak üzere atanırlardı.

1851 tarihli Ceza Kanunnamesi’nin de bekleneni vermemesi neticesinde, yeni bir ceza kanunu hazırlamak üzere, Ahmet Cevdet Paşa’nın başkanlığında bir komisyon oluşturulmuş ve 1810 tarihli Fransa Ceza Kanunundan alınan 1858 (H. 1274) tarihli Ceza Kanunname-i Hümayunu hazırlanarak, yürürlüğe sokulmuştur. Doğru cevap B seçeneğidir.

Ticaret-i Bahriye Kanunnamesi (Deniz Ticaret Kanunu) ise, Fransa’nın yanında, Hollanda, Sardunya, Prusya gibi ülkelerin düzenlemelerinden de yararlanılarak, 1863’de kabul edilmiştir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye’yi hazırlamak üzere kurulan Mecelle Cemiyeti (Komisyonu) tarafından 1869-1876 tarihleri arasında Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye’nin kitapları hazırlanmıştır. Bu komisyona Ahmet Cevdet Paşa öncülük etmiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.

aile mahkemeleri

Nizamiye mahkemelerinin mülki örgütten ayrılması, 1872 tarihli Mehakim-i Nizamiye Hakkında Nizamname iledir. Bu nizamname uyarınca, nizamiye mahkemeleri, nahiye, kaza, liva, vilayet mahkemeleri şeklinde bidayet (ilk derece) ve istinaf olmak üzere örgütlendiler. Doğru cevap D seçeneğidir.

Nizamiye Mahkemeleri

Tanzimat sonrası Osmanlı yargı örgütünde, nizamiye mahkemeleri örgütlenmesinin en tepesinde Divan-ı Ahkâm-ı Adliye bulunmaktaydı. Doğru cevap D seçeneğidir.

Osmanlı ticaret mahkemelerindeki usul kuralları Fransız hukukuna dayanılarak hazırlanmış olan, 1861 tarihli Usul-i Muhakeme-i Ticarete Dair Nizamname ile belirlenmiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Osmanlı Devletinin klasik örgütlenmesinde mevcut olan şer’iye mahkemeleri, cemaat mahkemeleri ve konsolosluk mahkemeleri varlığını devam ettirirken, bu mahkemelere, modernleşme döneminde yeni mahkemeler eklenmiştir. Yeni mahkemeler, ticaret mahkemeleri ve nizamiye mahkemeleriydi. Türkiye Cumhuriyeti yargı örgütünün de temeli olan nizamiye mahkemelerinin düzenlenmesinde, dönemin Fransa yargı örgütünden yararlanılmıştı. Böylece, söz konusu dönemde, Osmanlı Devletinde beş çeşit (şer’iye, cemaat, konsolosluk, nizamiye, ticaret) mahkeme ile karşılaşılmaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

1908

68 yıl

1918

Tanzimat Fermanı da Osmanlı Devletinin adaletname denilen, bezeri hatt-ı hümayunları yayınlama geleneğinin devamıydı ve fermanda tebaaya tanınan güvenceler, padişahın tek yanlı iradesinin sonucuydu. Bu belgeyi diğer adaletnamelerden ayıran şey ise padişahın kendi kendisini de fermanın getirdiği esaslarla sınırlamasıydı.