HUKUK TARİHİ

Roma devletinin siyasal dönemleri şunlardır:

• Krallık Dönemi (MÖ 753 - MÖ 509)

• Cumhuriyet Dönemi (MÖ 509 - MÖ 27)

• İlk İmparatorluk Dönemi (Principatus) (MÖ 27 - MS 284)

• Son İmparatorluk Dönemi (Dominatus) (MS 284 - MS 565).

Krallık Dönemi'nde kral, hayatı boyunca görevde kalır ve ölmeden önce kendisinden sonra gelecek kralı belirlerdi. Doğru cevap C şıkkıdır.

Krallık Dönemi'nde Roma yurttaşı sayılanlar, vergi mükellefi olanlar, askerlik yapmak mecburiyetinde olanlar ve oy hakkına sahip olanlar sadece patriciuslardır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Cumhuriyet Dönemi'nde iç ve dış tehlikelere maruz kalındığında ve kriz zamanlarında consullerden birisi diğerini en fazla altı aylığına dictator ilan eder, sürenin sonunda veya ilan eden consulün görev süresi bitince dictatorün de bu sıfatı sona ererdi. Doğru cevap C şıkkıdır.

Cumhuriyet Dönemi'nde vatandaşların karakterleri, sosyal statüleri, bilgi ve becerileri, şeref ve haysiyetleri ile ilgili kayıt tutan makam censordur. Doğru cevap D şıkkıdır.

İlk İmparatorluk Dönemi'nde Roma yurttaşlarının sayısı artmış, bu da halk meclislerinde karar almayı imkânsız hale getirmiştir. Ayrıca magistraları seçme yetkisi ile yargı yetkisini de kaybetmiştir. Anılan nedenlerden ötürü halk meclislerinin gücü İlk İmparatorluk Dönemi'nde oldukça azalmıştır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Hristiyanlığın ortaya çıkışı, zayıflar, yoksullar ve kölelerce hızla benimsenmesi ve yayılması Roma’yı zor duruma soktu. Eskiden önce devlet, sonra inanç şeklindeki yaklaşım Hıristiyanlığı kabul eden kişilerce önce inanç, sonra devlet şekline dönüştü. Bu da insanları inançlarına aykırı olan savaşlara katılmaktan alıkoyuyor ve imparatorun asker bulmasını zorlaştırıyordu. Doğru cevap B şıkkıdır.

Eski hukuk döneminde plebler kendilerine uygulanan keyfiliğin sona ermesi için Roma Hukukunun yazılı hale getirilmesini teklif ettiler. Patriciiler ise hukuk ve devlet yönetimindeki tekellerinin sona ereceği endişesi ile bu talebi önce reddettiler. Ancak pleblerin mücadelesi on yıl devam etti ve başarıya ulaştı. Sonunda Yunanistan’a bir heyet gönderilerek daha önce yapılan kodifikasyon çalışmaları incelendi. Heyetin Roma’ya dönmesinden sonra mevcut magistralıklar lağvedildi ve kanunları yapmakla görevli ve consul yetkisini haiz on kişilik bir hükümet kuruldu. Decemviri hükümeti adı verilen ve sadece patriciilerden oluşan bu hükümet on levha tutarında kanun yaptı. Doğru cevap E şıkkıdır.

Kanunların ve mahkeme kararlarının yazılı olmaması, Halk meclislerinin özel hukuk alanında kanun yapmaktan çekinmesi ve site nüfusunun az olması gibi sebepler Atina özel hukukunun oluşmasının önündeki başlıca engeller olarak sayılabilir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Roma Hukuku Corpus Iuris Civilis aracılığı ile Avrupa’ya yayılmış ve Avrupa’nın müşterek hukuku haline gelmiştir. Özellikle XVIII. asırdaki kodifikasyon hareketleriyle birlikte hemen hemen tüm Avrupa ülkelerine nüfuz etmiştir. Bu ülkelerden birisi de, hukuk devrimini yaparken medeni hukukunu esas aldığımız İsviçre’dir. 1926 yılında yürürlüğe giren Medeni Kanunumuz İsviçre Medeni Kanunu’ndan alınmıştır. Dolayısıyla bu yolla Roma Hukukunun Türk Hukukuna da etki ettiğini söyleyebiliriz. Doğru cevap B şıkkıdır.

Roma devletinin siyasi tarihi bugün İtalya’nın başkenti olan Roma şehrinin MÖ 753 yılında kurulması ile başlamaktadır.

Roma Krallık Dönemi MÖ 753 - MÖ 509 arasında kalan dönemi kapsar.

Kral, savaşa ve barışa karar verir, şehrin idaresini ve güvenliğini sağlar, suç işleyenlere ceza verirdi.

Roma devletinin temelini güçlü bir aile yapısı oluşturmaktaydı. Bu ailelerin başında tıpkı bir devlet başkanı gibi yetkileri olan aile babası (pater familias) bulunmaktaydı.

Comitia Curiata Halk Meclisleridir. Roma devleti idari olarak üç tribusa, her tribus on curiaya ve her curia da on gense ayrılmaktaydı. Toplamda 30 curiadan meydana gelen birliğe Comitia Curiata adı verilmekteydi.

Latince yaş anlamındaki senis ve yaşlı anlamındaki senior kelimesinden türetilmiş olan senatus, yaşlılar kurulu veya ihtiyar heyeti anlamına gelmektedir.

Cumhuriyet Döneminin Krallık Döneminden en önemli farkı, magistra sayısının fazla oluşudur. Gerek devlet başkanlığı gerekse diğer magistralık makamlarında birden fazla sayıda ve genellikle iki tane magistra görev yapardı. Birinin aldığı karar tek başına yeterli olmakla birlikte diğeri bu kararı beğenmezse intercessio adı verilen veto yetkisini kullanır ve kararı ortadan kaldırırdı.

Devletin başında birbirine eşit yetkilerle donatılmış iki consulün bulunması birbirlerini denetleme açısından yerinde idi. Ancak bu durum acil durumlarda tartışmasız ve itiraz edilmeden hemen uygulanabilecek kararlar almaya da engeldi. Özellikle iç ve dış tehlikelere maruz kalındığında ve kriz zamanlarında consullerden birisi diğerini en fazla altı aylığına dictator ilan eder, sürenin sonunda veya ilan eden consulün görev süresi bitince dictatorün de bu sıfatı sona ererdi. Dictator sıfatını kazanan consul, tüm askerî, idari ve yargısal yetkileri tek başına kullanır ve buna karşı diğer consul veto yetkisini kullanamazdı. Çoğunlukla dictator ilan edilmesine sebep olan olay ortadan kalkınca kendiliğinden istifa ederdi.

Devletin başında birbirine eşit yetkilerle donatılmış iki consulün bulunması birbirlerini denetleme açısından yerinde idi. Ancak bu durum acil durumlarda tartışmasız ve itiraz edilmeden hemen uygulanabilecek kararlar almaya da engeldi. Özellikle iç ve dış tehlikelere maruz kalındığında ve kriz zamanlarında consullerden birisi diğerini en fazla altı aylığına dictator ilan eder, sürenin sonunda veya ilan eden consulün görev süresi bitince dictatorün de bu sıfatı sona ererdi. Dictator sıfatını kazanan consul, tüm askerî, idari ve yargısal yetkileri tek başına kullanır ve buna karşı diğer consul veto yetkisini kullanamazdı. Çoğunlukla dictator ilan edilmesine sebep olan olay ortadan kalkınca kendiliğinden istifa ederdi.

MÖ 753’ten başlayıp üçüncü Pön savaşının sonu olan MÖ 150 yılına dek süren dönem Eski Hukuk Dönemi olarak isimlendirilir. Bu dönemde Roma yurtdaşlarına Quirites adı verilmekteydi. Bu sebeple eski hukuka yurtdaşlar hukuku anlamında “Ius Quiritum” deniyordu.