Eski Türk Hukuku

Orhun yazıtları bugünkü Moğolistan'da, Baykal Gölü'nün güneyinde, Orhun nehri vadisindedir. 

Orhun yazıtları Göktürk hakanı Bilge Kağan, kardeşi Kül Tegin ve vezir Tonyukuk adına dikilmiştir. 

İslamiyetten önce kurulan Türk devletlerinin hukuki yapıları ile ilgili bilgi edinilecek kaynaklar Çin kaynakları, epigrafik ve arkeolojik kaynaklar, etnografik yapıtlar, Türk dili, tarihi ve edebi eserlerdir. 

İslamiyet öncesi Türk devletlerinin hukuk tarihleri hakkında bilgi edinilecek tarihi ve edebi eserler Kutadgu Bilig ve Divanu Lügat'it Türk'tür. 

Kutadgu Bilig Yusuf Has Hacib'in eseridir. 

Divanu Lügat'it Türk Kaşgarlı Mahmut'un eseridir. 

Hunlardaki levirat uygulaması babalarının ölümünden sonra oğulların üvey anneleri ile, büyük kardeşlerinin ölümünden sonra küçük kardeşlerin yengeleri ile, amcalarının ölümünden sonra yeğenlerin yengeleri ile evlenmesidir. 

Hunlarda miras hukukunda, savaş meydanında ölen arkadaşının cesedini kurtaran kimseye, ölenin mallarının bırakılması uygulaması görülür. 

Hunlarda kağanın hatunu aynı kağan gibi kutsallığa sahip olduğu ve devlet yönetiminden sorumlu kişi olarak bilindiği görülür. 

Göktürk devleti MS VI. yüzyılda kurulup, VII. yüzyılın ortalarında ortadan kalkıp, bu yüzyılın sonlarına doğru yeniden ortaya çıkarak varlık göstermiştir. 

Türk adı ilk Orhun Yazıtlarında geçmiştir. 

Göktürk devletinin hukukuna ilişkin bilgi veren kaynaklar Orhun Yazıtları, Çin ve Bizans kaynaklarıdır. 

Göktürklerde kağan devletin başındaki kişidir. 

Göktürklerde kağanın görevleri, bozkır boylarını örgütlemek, yüksek rütbeli memurları atamak, halkını refaha götürmek, ülkesini büyütmek, ordularını sevk ve idare etmektir. 

Göktürklerde kağan gücünü Gök tanrıdan aldığına inanılırdı. 

Göktürklerde kadın toplumda önemli bir sosyal statüye sahipti. Kağanlar hatunları ile birlikte tahta çıkarlardı. Kağan öldüğü zaman çocuklarının velayeti annelerine geçerdi. Devlet yönetimi içerisinde hatunlar devlet meclislerine girerek söz sahibi olmuşlardır. 

Uygurlarda aydınlar ve asıl halk sınıfı olmak üzere iki ana sosyal sınıf vardı. 

Uygurlardaki aydınlar sınıfında aleviler, bilginler, otacılar, yıldızcılar, şairler yer alırdı. 

Uygurlardaki asıl halk sınıfında geçimlerini sağladıkları alana göre; tarıgçılar, satıgçılar, iğdişçiler, uzlar, karabudun, çigaylar yer alırdı. 

Uygurlardaki gerçek şahıslar arasındaki sınıflama üçe ayrılırdı. Birinci sırayı beyler (Tarhanlar ve ruhaniler), ikinci sırayı hürler, üçüncü sırayı köleler alırdı.