Roma Hukuku

Roma hukuku, Roma devletinin kuruluş tarihi olan MÖ 753 tarihinden itibaren Iustinianus'un ölüm tarihi olan MS 565'e kadar geçen süreçte uygulanmıştır. 

Roma devletinin siyasi dönemleri;

1. Krallık dönemi (MÖ 753-MÖ 509)

2. Cumhuriyet dönemi (MÖ 509-MÖ 27)

3. İlk İmparatorluk dönemi (Principatus) (MÖ 27-MS 284)

4. Son İmparatorluk dönemi (Dominatus) (MS 284-MS 565)

Krallık döneminin siyasal organları kral, halk meclisi ve senatustur. 

Krallık dönemindeki senatus, kralın Roma'daki ailelerin başındaki pater familias adı verilen aile babalarının arasında belirlediği kişilerden oluşurdu. 

Krallık döneminde roma halkı; patriciuslar, plebler ve clientler olmak üzere üç sınıfa ayrılırdı. 

Roma yurttaşı sayılan patriciiler, vergi mükellefli olup, askerlik yapma mecburiyeti ve oy hakkı olanlardır. 

Krallık dönemi ile Cumhuriyet dönemi arasındaki en önemli fark Krallık döneminde tek olan magistranın, Cumhuriyet döneminde sayısının artması ve görev süresinin sınırlı olmasıdır. 

Krallık rejiminin yıkılmasından sonra, kralın yerine geçmek üzere birbirine denk iki adet magistranın görev yaptığı en büyük magistralık makamı consuldür.  

Censor, consullerin görevlerinin hafifletilmesi amacıyla (census işlemini yapan) ihdas edilen magistralıktı. Patriciiler arasından 5 yıl süreyle seçilirlerdi. 

Quaestor, Cumhuriyet döneminde ortaya çıkmış pleblerin elde ettiği en güçlü magistralıktı. Consullerce seçilip, onlara yardımcı olurlardı. 

Praetor consullerden sonraki en önemli magistradır. Savaşlar nedeniyle sık sık şehir dışına çıkan consullere aksayan hukuk işlerine yardımcı olurlardı. 

Roma hukukunun dönemleri eski hukuk dönemi, klasik hukuk dönemi ve klasik sonrası hukuk dönemi olmak üzere 3'e ayrılır. 

Eski hukuk dönemi MÖ 753'ten başlayıp üçüncü Pön savaşının sonu olan MÖ 150 yılına kadar dek süren dönemdir. 

Roma Hukuku döneminin ilk kodifikasyon hareketi On İki Levha kanunlarıdır. 

On İki Levha kanunlarının taşıdığı en önemli yenilik hukukun yazılı hale getirilmiş olması ve ilan edilmek suretiyle rahip hukukçuların tekelinden çıkarılmış olmasıdır. 

On İki Levha kanunlarının temel özelliği eski örf ve adetlerden oluşmasıdır. 

Ius honorarium şeref makamı olan magistraların oluşturduğu ilkelerden oluşan hukuktur. 

Ius gentium Romalı hukukçularca, Roma'da yabancılık unsuru taşıyan olaylara uygulanmak üzere oluşturulan yabancılar hukukudur. 

Tüm Roma halkına yurttaşlık verilen dönem klasik sonrası hukuk dönemidir. 

Iustinianus dönemindeki kodifikasyon hareketleri; Corpus Iuris Civilis, Codex, Digesta, Institutiones, Novellaedir.