HUKUK TARİHİ - Deneme Sınavı - 5

Cumhuriyet dönemi ile birlikte ülkemizdeki eski hukuk sistemi tamamen terk edilmiş, hukuk alanında da tüm kurum ve ilkeleri kapsayan bir resepsiyona gidilmiştir. Başlıca resepsiyon sebepleri olarak; modernleşme, hukuk sisteminin dağınık yapısını tasfiye etmek, ihtiyacımız olan hukuku Avrupa kanunlarının alınması yoluyla temin etmek, bağımsızlığın kazanılması ve korunması, 24 Temmuz 1923 tarihli Lozan Barış Antlaşması, komisyonların etkin çalışamamaları gösterilebilir. Doğru cevap E'dir.

Vergi Usul Kanunu resepsiyon yoluyla alınan kanunlardan değildir.

İsviçre Medenî Kanununun tercümesi yoluyla çok az değişiklikle alınan ve bütün hükümleriyle kabul edilen 1926 tarihli Türk Medenî Kanununun kişi, aile, eşya, miras ilişkileri yönünden getirmiş olduğu hükümlerin tamamı yeni bir hukuk sisteminin kurulduğuna işaret etmektedir. Evlenmenin şekli konusunda getirilen düzenlemeler çerçevesinde medenî nikah zorunlu hale getirilerek evlilik kurumu devlet denetimi ve gözetimi altına alınmıştır. Eşlerden sadece kadının değil, kocanın da evlenme sırasında evli bulunmaması zorunluluğu getirilerek, İslam hukukunda erkeklere yönünden birden fazla kadınla evlenme -poligami (çokeşlilik) ortadan kaldırılmış, yerine monogami (tekeşlilik) benimsenmiştir.  Kadın-erkek ayrımı olmaksızın eşit mirasçılık benimsenmiştir. Doğru cevap B'dir.

1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu, TBMM tarafından 4 Nisan 1929 tarihinde kabul edilerek, 20 Ağustos 1929 tarihinde yürürlüğe girmiş olup, temel kaynağını 1877 tarihli Alman Ceza Muhakemesi Kanunu oluşturmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Katma Değer Vergisi Avrupa Birliği'ne uyum süreci kapsamında yapılan kanuni değişikliklerle getirilmemiştir. Doğru cevap E'dir.

Eski Medeni Kanun hükümleri gereğince de  evlenmek için medeni nikah yapılması zorunlu idi. Diğer değişiklikler yeni Medeni Kanun ile yapılmıştır. Doğru cevap C'dir.

Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkı 2010 Anayasa değişikliği ile getirilmiştir. Doğru cevap B'dir.

2010 ve 2017 anayasa değişiklikleri referandum ile yapılmıştır.

Doğru cevap C'dir.

Kişisel verilerin korunmasını isteme hakkı, anayasal bir hak olarak 2010 yılında yapılan anayasal değişikliklerle tanınmıştır. Doğru cevap E'dir.

12 Ocak 2011 tarihinde TBMM’de kabul edilerek, 04.02.2011 tarihli Resmi Gazetede yayınlan 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu, 01.10.2011 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Böylece, 1927 tarihli ve 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır. Bunun yanında, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile getirilen yeniliklere şu örnekler verilebilecektir:
• Malvarlığına ilişkin davalarda değer ve miktarına bakılmaksızın kural olarak asliye hukuk mahkemelerinin görevli olacağı kabul edilmiştir. Böylece, görevsizlik kararları nedeniyle yargılamanın uzamasının önüne geçilebilecek daha kolay bir yöntem benimsenmiştir.
• Yargılamanın kısa sürede sonuçlandırılmasına yönelik olarak ‘ön inceleme’ kurumu getirilmiştir.
• Ses ve görüntü nakledilmesi yoluyla duruşma icrasına imkân verilmiştir. Böylece, genel gerekçede de belirtildiği gibi “yargılamanın niteliği ile ters düşmediği ölçüde güncel teknik gelişme ve kolaylıklardan yararlanılması, örneğin ses ve görüntü kayıtlarının yargılamada kullanılması benimsenmiş, deliller bakımından teknik gelişmelerin gözetilmesi düşünülmüştür”.
• Yeminin şekli, daha laik hale getirilmiştir.
• Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP), adalet hizmetlerinin elektronik ortamda yürütülmesi amacıyla oluşturulan bilişim sistemi olup (445. md.), yeni Kanunla birlikte artık tüm işlemlerin elektronik ortamda yapılabilmesi ve verilerin UYAP’a kaydedilip saklanmasına imkân tanınmıştır.

Doğru cevap C'dir.

Tanzimat Fermanı da Osmanlı Devletinin adaletname denilen, bezeri hatt-ı hümayunları yayınlama geleneğinin devamıydı ve fermanda tebaaya tanınan güvenceler, padişahın tek yanlı iradesinin sonucuydu. Bu belgeyi diğer adaletnamelerden ayıran şey ise padişahın kendi kendisini de fermanın getirdiği esaslarla sınırlamasıydı.

Tanzimat Dönemi’nden kasıt, söz konusu dönemin 1839 Tanzimat Fermanı’nın ilanı ile başlayıp, 1918 Mondros Mütarekesi ile Osmanlı Devletinin fiilen ortadan
kalktığı tarihe kadar devam eden dönem olmasıdır. Bu dönem, Türk Hukuk Tarihi’nin üçüncü dönemi olarak da ifade edilebilir.  Türk Hukuk Tarihi,
İslam dininin kabulünden önceki dönem, İslam dininin kabulünden sonraki dönem, Tanzimat’ın ilanından sonraki dönem (Tanzimat Dönemi),
Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan sonraki dönem (Cumhuriyet Dönemi) şeklinde dönemlendirilebilir.

II. Mahmut’un ölümüyle başa geçen padişah Abdülmecid döneminde (1839-1861), hariciye nazırı Mustafa Reşit Paşa, 3 Kasım 1839’da Gülhane Hatt-ı Hümayunu’nu ilan etmiş ve Osmanlı Devletinin Tanzimat Dönemi başlamıştır. Söz konusu dö­neme ve dönemi açan fermana ismini veren Tanzimat kelimesi “düzenlemeler”, “nizamlamalar”, “yapılanmalar”, “reorganizasyon” anlamlarına gelmektedir

İngiltere, Fransa, Rusya gibi devletlerin, Osmanlı Devletine müdahalelerinin gö­rünürdeki gerekçesi olan ve devletin sona ermesine kadar dile getirilen, Müslü­man olmayan Osmanlı tebaasının, Osmanlı Devleti karşısındaki siyasi, hukuki durumunun düzeltilmesi taleplerinin sonuçlarından biri de 28 Şubat 1856 tarihli Islahat Fermanı’nın ilanı olmuştu

1839 Tanzimat Fermanı’nın ilanı ile başlayan reform hareketlerinin (modernleş­menin) sonucu olan Osmanlı Devletinin ilk anayasası (Kanun-ı Esasi), 23 Ara­lık 1876’da ilan edilmiştir.

23 Temmuz 1908’de (10 Temmuz 1324), Manastır’da Harbiye Mektebi müdürü Vehip Paşa tarafından verilen söylevle, II. Meşrutiyet ilan edilmişti. Söz konusu söylevde, Fransız devriminden alınan özgürlük, eşitlik, kardeşlik (hürriyet, müsa­vat, uhuvvet) ilkelerine, adalet ilkesi de eklenmişti

Bu dönem Osmanlı ticaret hukuku Fransa’dan resepsiyon yolu ile alınan yasalarla düzenlenmiştir. Tanzimat Fermanı’nın ilanından sonra kamu hukuku alanında ilk hazırlanan yasa, 1840 Ceza Kanunnamesi iken, özel hukuk alanında da 1850 tarih­li Kanunname-i Ticaret’tir (Ticaret Kanunu).

1875’de Avukatlık kurumu, Osmanlı hukukuna kesin olarak girerken, 1878 yı­lında da Mukâvelat Muharrirleri Nizamnamesi ile noterlik kurumu Osmanlı hu­kukuna girmişti.

1879 tarihli Mehakim-i Nizamiyenin Teşkilatı Kanun-ı Muvakkatı ile de mübaşir­likler, icra memurlukları, adliye müfettişlikleri oluşturulmuş, harçlar düzenlenmişti.

Kimsenin kanunla bağlı olduğu mahkemeden başkasına gitmeye zorlanamaması (23. md.), her davanın ancak ait olduğu mahkemede görülmesi (85. md.), mahkemelerin kendi görevlerine giren davalara bakmaktan kaçınamamaları (84. md.), var olan belli mahkemeler dışında olağanüstü mahkemeler veya yargı kararı vermeye yetkili özel komisyonlar kurulamaması (89. md.), yargılamanın alenen yapılması (82. md.), herkesin, mahkemeler önünde lüzum gördüğü, kanuna uygun vasıtalarla, davasını savunabilmesi (83. md.). Ayrıca işkence ve her türlü eziyetin yasaklanması da (26. md.) sanıklar için bir güvencedir.