HUKUK TARİHİ - Deneme Sınavı - 9

“Devlet kurmak, âmme müesseseleri yaratmak demek olduğuna göre, büyük Türk İmparatorluklarının kuvvetli teşkilât, yani sağlam hukukî müesseseler vücuda getirmiş olması pek tabiidir” sözü, Fuad Köprülü tarafından 1943 yılında dile getirilmiştir. Doğru cevap B'dir.

Hukuk kuralları din ve ahlâk kuralları ile karışık olarak örf, adet ve teamüller halindedir. Sonraki dönemlerde Türklerin de “Yazılı Hukuk Kuralları” mevcuttur. Günümüze kadar varlığını sürdürebilmiş, elimizde bulunan en eski hukuk belgeleri ve sözleşmeler Uygurlara aittir. Doğru cevap A'dır.

İslâmiyet öncesi Türk devletlerinin hukuk tarihleri ile ilgili başvurulan bir diğer kaynak türü, tarihî ve edebî eserlerdir. Uygur dönemi devlet teşkilatı ile ilgili bilgi veren Yusuf Has Hâcib’in Kutadgu Bilig’i ve Türk dil tarihi bakımında çok değerli bilgiler içeren Kaşgarlı Mahmut’un Divânu Lügati’t-Türk’ü bu alandaki önemli eserlerdir. Doğru cevap C'dir.

Hunlar, Çinliler tarafından MÖ XIII. yüzyıldan beri bilinmekteydi. Hatta Çinliler, Hunların tehlikeli istilalarından korunmak amacı ile MÖ III. yüzyılda Çin Seddini inşa etmek zorunda kalmışlardı.

Hunlara göre savaştan kaçmak ile ölmek eş değerdedir. Bu nedenle savaştan kaçmanın cezası da ölümdür.

Soruda verilen ilk iki önerme doğrudur. Ancak üçüncü önerme, "bir hükümdarın oğlu kumadan doğmuşsa hükümdar da olamazdı" şeklinde düzeltilmelidir. Doğru cevap C'dir.

Orta Asya’daki Büyük Hun Devleti’nin yıkılışından sonra MS VI. yüzyılda kurulup VII. yüzyılın ortalarında ortadan kalkan, fakat yine aynı yüzyılın sonlarına doğru yeniden ortaya çıkan Türk devletine, Göktürk Devleti adı verilmiştir. Doğru cevap B'dir.

Göktürklerde düğün, her ailenin servet derecesine göre yapılmıştır. Orhun yazıtlarında Bilge Kağan, “Türgiş Kağanı’na kızımı fevkalâde büyük düğünle verdim; Türgiş Kağan’ın kızını da fevkalâde büyük düğünle oğluma alıverdim” diyerek bu geleneği açıkça ifade etmiştir. Doğru cevap D'dir.

Yusuf Has Hâcib’in yaşadığı XI. yüzyılda Uygurlar başlıca iki ana sosyal sınıfa ayrılmıştı. Bunlar aydınlar ve asıl halk sınıfıydı. Aydınlar sınıfı kendi aralarında beş grupta incelenebilir: 1) Aleviler (Hazreti Muhammed’in soyundan gelenler), 2) Bilginler (din bilginleri de dâhil olmak üzere bilginlerin tamamı), 3) Otacılar (tıp bilginleri ve eczacılar), 4) Yıldızcılar (müneccimler, astrologlar), 5) Şairler (manzum sözler söyleyenler). Buna göre seçeneklerden sadece "Aleviler" aydınlar sınıfı içerisinde yer almıştır. Doğru cevap E'dir.

Sorudaki (I) ve (III) no'lu önermeler doğrudur. (II) no'lu önerme ise, "Ailenin ortak malı olarak kullanılan kölelerin satışları sırasında aile reisinin sorumluluğu sınırsızdır." şeklinde olmalıdır. Doğru cevap D'dir.

İslâm hukuku denildiğinde, İslâm hukukçularının, İslâm hukuk kaynaklarını tefsir yoluyla elde ettikleri hükümler (ictihadlar) anlaşılır. Bunların ictihadlarıyla tespit ve tedvin ettikleri hükümlerin hepsine fıkh, bu işi yapana da fakih denir.

Doğru cvap A'dır.

Kıyas, bir şeyi bir başka şeye benzetmek; terim olarak ise hükmü âyet ve hadîsten
anlaşılamayan bir şeyin hükmünü, bu şeye benzeyen başka şeyin hükmünden anlamak demektir.

İslam hukukunun bu dört asli kaynağından başka “fer’î kaynaklar” denilen sahabi kavli (fetvası), istihsan, örf ve adet, maslahat-ı mürsele gibi ikincil kaynakları da vardır.

Fetvâ, İslâm hukukuna dair bir meselenin hükmünü bildiren hukukçu görüşüdür. Bir ictihadın, müşahhas hâdiseye tatbiki demektir.

İmam Şâfiî, görüşlerini, elÜmm adlı eserinde talebesine yazdırmıştır. Ancak İmam
Şâfiî’nin hukuk ilmine en büyük hizmeti er-Risâle fi’l-Usul adlı eseridir. Bu kitap dünyada hukuk metodolojisi sahasında yazılmış günümüze ulaşan ilk kitaptır.

Sünni olmayan mezhepler arasında Hâricîlik, Şiîlik (Şia), Zeydiyye, İmâmiyye ve Vehhâbîlik öne çıkmaktadır.

Evlilik beş şekilde sona erer: 1-Ölüm, 2-Talâk, 3-Muhâlaa (anlaşarak boşanma),
4-Tefrik (mahkeme kararıyla boşanma) ve 5-Fesh (kendiliğinden boşanma).

Anne de kadın olduğu halde, baba gibi 1/6 hisse alır.

İslâm memleketinde beş çeşit arazi vardır. Mülk arazi, fetih sırasında gazilere dağıtılmış veya eski sahiplerinin elinde bırakılmış yahut sahipleri göç ederek muhacirlere verilmiş ya da sahipleri topluca Müslüman olmuş yahut da devletçe halka satılmış arazidir. Bazen gazilere dağıtılmaz, hazinede tutulup kiraya verilir. Buna mirî arazi denir.

Borcu sona erdiren sebepler ifa, fesh ve ikale, ifa imkazlığı, müruruzaman, alacağın temliki, takas, tecdid, alacaklı ve borçlu sıfatının birleşmesi ve havaledir.