HUKUK TARİHİ - Deneme Sınavı - 7

Orhun Yazıtları, Göktürklere aittir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Levirat uygulamasına göre babaların ölümünden sonra oğulların üvey anneleri ile, büyük kardeşlerinin ölümünden sonra küçük kardeşlerin yengeleri ile, amcaların ölümünden sonra yeğenlerin yengeleri ile evlenmeleri hukukî bir görevdir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Göktürk Devleti’nde, idari işlerde çeşitli adlar ile anılan beyler mevcuttur. Bu beyler arasında en yüksek mevkide bulunanlar “Şadapıt”lardır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Göktürklerde ceza hukuku, özel intikam alanından uzaklaştırılmış, cezalar devlet adına ve kamu yararları göz önünde tutularak verilmiş ve uygulanmıştır; ancak bazen cezanın, suçluya değil, suçlunun yakınlarına uygulandığı görülmüştür. Dolayısıyla cezanın şahsiliğinden bahsedilemez. Suçlar iki kısma ayrılmıştır. Bunlardan birincisi, büyük suçlardır ve cezası idamdır. Evli kadına tecavüz etmek, bağlı atı çalmak bu tür suçlardandır. İkinci tip suçlar, hafif suçlardır ve cezası genellikle mali tazminattır. Örneğin, dövme ve yaralama suçlarının cezası yalnız hayvanla ödenen tazminattan ibarettir.

Uygurlarda toplum, aydınlar ve halk olmak üzere iki sosyal sınıfa ayrılmıştır. Aydınlar aleviler, bilginler, otacılar, yıldızcılar ve şairlerden oluşurken halk sınıfı tarıgçılar, satıgçılar, iğdişçiler, uzlar, karabudun ve çigaylardan oluşmuştur. Doğru cevap D şıkkıdır.

Uygurlarda gerçek kişiler, üç sınıfa ayrılır. İlk sınıfı Beyler, ikinci sınıfı hürler, üçüncü sınıfı ise köleler oluşturur. Beyler de kendi içinde Tarhanlar ve ruhaniler olmak üzere ikiye ayrılır. İkinci sınıf olan hürler, tam ehliyetli iken köleler kısıtlı ehliyetlidir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Uygurlarda evlilik çeşitli kurallara tâbi tutulmuştur. Bunlardan ilkine göre kan hısımlığı evlenmeye engeldir. Evlenebilmek için belirli bir yaş öngörülmemiştir, bulûğ çağına erişmek yeterli görülmüştür. Ayrıca evlenmenin gerçekleşmesi için tarafların anne ve babalarının rızası gerekir. Bunun haricinde erkek, kızın babasına ve velisine söz kesme anında "kalın" ismiyle anılan belirli miktar bir mal verir; ancak bu durum evliliği bir satış sözleşmesi haline dönüştürmez. Doğru cevap A şıkkıdır.

Göktürkler göçebe bir toplum olsalar da her Türk’ün bir parça toprağa sahip olduğu görülür. Bu toprak kabilelerin kışı geçirdikleri kışlaklarda bulunmuştur. Mirasta en küçük oğul bu toprağı, diğerleri ise taşınabilir malları almışlardır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Devamlıdır. Bütün hukuk sistemlerinde hukukî hükümleri koyan otorite, bunları değiştirerek yerlerine yenilerini getirmeye salâhiyetlidir. Hatta bir yerde hukukun kaynağı örf ve âdet bile olsa, bunun değişmesi mümkündür. Halbuki menşei ilâhî olduğu için İslâm hukukunun hükümleri devamlıdır. İslâm hukuku, bir başka otoriteye, bu hükümleri kaldırma ve değiştirme salâhiyeti tanımış değildir. Bunun mânâsı şudur: Siyasî bir otorite, bir ülkede İslâm hukukunu kısmen veya tamamen ilga edebilir; ancak değiştiremez. Bu takdirde İslâm hukuku, tatbikattan kalkmış bir hukuk sistemi olarak varlığını devam ettirir. Zira dinî yönü itibariyle, Müslümanlar her zaman hususî hayatlarında İslâm hukuku hükümlerine uymakla mükelleftir. Beşerî hukuk sistemlerinde böyle değildir.

Sümerce yazılmış yasalar: Urukagina (2350); Ur-Nammu (2100); Ana-İttişu (2000) ve Lipit-İştar (1900) Yasaları.

Sumer hukuku, evlenmeyi, tek taraflı bir akit olarak kabul etmiştir. Aileler arasında mutabakat sağlandıktan sonra, evlenecek erkek, şahitlerin huzurunda, evleneceği kadına karşı görevlerini ifa edeceğini taahhüt eden bir belgeyi imzalardı

Hammurabi Kanunnâmesi’nde en büyük yer aile hukukuna, evlenme, nişanlanma, boşanma, miras, evlatlık edinme gibi konulara ayrılmıştır.

Hammurabi Kanunnâmesi’nde suç sayılan pek çok fiilin belirtildiği ve suçun ağırlığı yanında, gerek suçlunun, gerek suça muhatap olan kimsenin (mağdûrun) hür
olup olmadığı da göz önünde tutularak, bunlara ilişkin cezaların belirlendiği görülmektedir. Cezalandırmada esas ilke “lex talions” (kısas) ilkesiydi yani tarafların
sosyal statüsü eşitse, suç sayılan fiilin aynısının devletçe suçlunun şahsına da uygulanmasıydı.

Sumer’de görüldüğü şekilde, adalet kavramı Güneş’le simgelenir
ve Arinna’nın Güneş Tanrıçası’nın, adaletin koruyucusu ilâhesi olduğuna inanılır.

Hitit kanunları, yakın akrabalar arasında evliliği yasaklayan birçok düzenlemelere de yer vermektedir. Usûl, fürû ve kardeşler arasındaki evliliklerin yasak olması yanında, kuzenler arasındaki cinsel ilişki bile barbarlık olarak değerlendirilir ve ölüm cezası ile cezalandırılırdı.

Hitit’te üç derece mahkemesi bulunduğu anlaşılmaktadır. Kral Mahkemesi; Âyân Mahkemesi; Aksakallar Mahkemesi.

Kişinin suçlu olup olmadığını belirlemede, diğer delillerin yanında, en büyük
mevki şahitliğe verilmiş ve bu konuda özel hükümler getirilmiştir. On Emir’in
dokuzuncusu şahitliğin tam bir dürüstlük içinde yapılması ile ilgilidir. Bir kişinin,
isnâd edilen suçu işlediği ancak iki veya üç kişinin şahitliğiyle tahakkuk eder. Tek
bir kişinin şahadeti ile karar verilemez. Yalan yere şahitlik durumunda verilen
ceza, Hammurabi Kanunnâmesi ve diğer Ön-Asya hukuk sistemleriyle paralellik
gösterir: İtham ettiği suçun cezası ne ise aynısı yalancı şahide verilir.

Taşınmazlar üzerinde mülkiyet edinme hakkı sadece ilk üç kasta tanınmaktadır. Brahmanlar satın alma yoluyla toprak sâhibi olamaz, ancak bağış yoluyla olabilirler. Ayrıca toprağı bizzat işleyemez, işletemezlerdi; başka kastlardan kişilere kiraya vermeleri gerekirdi. Kşatriyalar da toprak satın alamazlardı; onlar ancak fetih/ganimet yoluyla toprak edinebilirlerdi. Brahmanlar ve Kşatriyaların alım-satım, ticaret gibi işlerle uğraşmaları yasaktı; ancak karz, istikraz, emânet gibi sınırlı işlemleri yapabilirlerdi. Vaysiyalar için bu konuda bir kısıtlama yoktu, her türlü hukukî işlemlerde bulunabilirlerdi. Sudralar ise taşınmaz sâhibi olamaz; ancak diğer sınıfların topraklarında işçi veya ortakçı olarak çalışabilirlerdi.

Evlenme “kadının satın alınması” şeklinde yapılırdı. Evlenecek erkeğin babası kızın babasına kıymetli bir hediye göndererek onu satın alır, kız tarafı da buna, hatırı sayılır bir çeyiz göndererek karşılık verirdi.

İslâm hukuku, Yahudi, Roma, Sâsânî, Çin ve Anglo-Sakson hukuku gibi müstakil ve kendine has bir hukuk sistemidir. İslâm hukuku, Yahudi ve Hıristiyan hukuku gibi ilahî menşeli hukuk sistemleri (şeriat) grubuna girer. Esasını da, Müslümanların mukaddes kitabı Kur’an-ı kerîm ile Hz. Muhammed’in koymuş olduğu hükümler (nasslar) teşkil eder. Ancak bu, İslâm hukukunun bütünüyle değişmez kudsî hükümlerden ibaret olduğu ve kendisinde beşerî hiçbir katkının bulunmadığı mânâsına gelmez. Kur’an-ı kerîm ve Hz. Peygamber tarafından esasları tespit edilen hususların, tafsilatlı bir şekilde tefsir ve tanzimi, müctehid hukukçulara tanınmış bir salâhiyettir. Hukukçulara göre hükümler farklılaştığı gibi; zaruret ve örf çerçevesinde zamana ve mekâna göre de hükümlerin değişme istidadı vardır. Ayrıca hükümdarlar, İslâm hukukunun boşluk bıraktığı hususlarda, İslâm hukukuna aykırı olmamak üzere hukukî kaideler koyabilir. İslâm hukukunun dinî menşeli olması, hukukî müeyyidelerin hem dünyevî, hem de uhrevî olması neticesini doğurur. Doğru cevap E'dir.