HUKUK TARİHİ - Deneme Sınavı - 3

İslam hukuku, dini menşeilidir, müstakil bir hukuk sistemidir, umumidir, devamlıdır ve meselecidir.

İslâm hukukunun kaynakları (delilleri), hukukî hükümlerin çıkarıldığı kökle­ri ifade eder. Aslî kaynakların başında Kitap, yani Kur’an-ı kerîm gelir. Onu Hz. Muhammed’in sünneti, ümmetin icmaı (görüş birliği) ve fakihlerin kıyası takip eder.

İslâm hukukunun ana kaynakları (delilleri) kitap, sünnet, icma ve kıyastır. Bu kaynaklardan, müctehid hukukçular, usûl-i fıkh (hukuk metodolojisi) yardımıyla, hükümler çıkarmış ve bunları mesele mesele kitaplara geçirmişlerdir. Doğru cevap A'dır.

Fetvâ, İslâm hukukuna dair bir meselenin hükmünü bildiren hukukçu görüşüdür. Bir ictihadın, müşahhas hâdiseye tatbiki demektir.

Kutadgu Bilig’den X. yüzyıl Uygurlarında devlet örgütünün başında çeşitli unvanlarla anılan büyük memurların bulundukları anlaşılmaktadır. Bu memurlar: 1) UluğHacib (Büyük Vezir), 2) Sübaşçı (Başkomutan), 3) Kapık Başlar Er (Saray Bakanı), 4) Bitikçi (Kağanın Başkatibi, Dışişleri ve Adalet Bakanı), 5) Ağıcı (Hazinedar), 6)Yalvaçlar (Elçiler)’dır.

Hz. Peygamber’in vahye muhatap olduğu 23 senenin ilk 13 senesi Mekke’de geçmiştir ve bu devrede gelen âyetlerin hemen tamamı inanç esaslarına dairdir. Hicret vâki olduğunda Medine’de Araplarla beraber Yahudiler de yaşamaktaydı. Bunlar, Hz. Peygamber’i devlet başkanı olarak tanımışlar ve bir anlaşma imzalamışlardı. İdare edenlerle idare olunanların karşılıklı hak ve vazifelerinin yer aldığı bu anlaşmaya Medine Vesikası denir ve tarihte bilinen ilk yazılı anayasalardandır.

Günümüze intikal eden en eski usul-i fıkh kitabı, İmam Şâfiî’nin er-Risâle adlı eseridir.

İmam Şâfiî’nin hukuk ilmine en büyük hizmeti er-Risâle fi’l-Usul adlı eseridir. Bu kitap dünyada hukuk metodolojisi sahasında yazılmış günümüze ulaşan ilk kitaptır.

Kadın kocasına mehrini geri vermek şartıyla anlaşarak evliliği sona erdirmesine muhâlaa denilmektedir.

Yusuf Has Hâcib’in yaşadığı XI. yüzyılda Uygurlar başlıca iki ana sosyal sınıfa ayrılmıştı. Bunlar aydınlar ve asıl halk sınıfıydı. Aydınlar sınıfı kendi aralarında beş grupta incelenebilir: 1) Aleviler (Hazreti Muhammed’in soyundan gelenler), 2) Bilginler (din bilginleri de dâhil olmak üzere bilginlerin tamamı),3) Otacılar (tıp bilginleri ve eczacılar), 4) Yıldızcılar (müneccimler, astrologlar), 5) Şairler (manzum sözler söyleyenler).

İslâm hukukunun kaynakları (delilleri), hukukî hükümlerin çıkarıldığı kökleri ifade eder. Aslî kaynakların başında Kitap, yani Kur’an-ı kerîm gelir. Onu Hz. Muhammed’in sünneti, ümmetin icmaı (görüş birliği) ve fakihlerin kıyası takip eder. Doğru cevap D'dir.

Mülk arazi, fetih sırasında gazilere da­ğıtılmış veya eski sahiplerinin elinde bırakılmış yahut sahipleri göç ederek muha­cirlere verilmiş ya da sahipleri topluca Müslüman olmuş yahut da devletçe halka satılmış arazidir.

Kur’an’da 114 sure ve 6236 âyet vardır. Doğru cevap E'dir.

Uygurlarda iki çeşit varislik (mirasçılık) söz konusudur. Bunlardan biri kanuni varislik, diğeri vasiyetnâme sonucunda varisliktir. Kanuni varislikte, prensipte bütün çocuklar mirasçıdır. Ancak babaları hayatta iken paylarını alıp, kendilerine bir ev kuran çocuklar ile evlenirken belli mikdar eşya alan kızlar mirastan yoksun bırakılmışlardır. Ölen erkeğin eşine mirastan düşen mikdar 1/4’dür. Baba evinin tek mirasçısı küçük oğuldur. Ancak küçük oğulun ek yükümlülükleri vardı. Onun annesine ve evlenmemiş kız kardeşlerine bakma, evleneceği zaman kız kardeşine çeyiz temin etme borcu vardı. Buna karşılık kızın ailesine ödenecek olan “kalın” da küçük kardeşindi.

İslam hukukunun dört asli kaynağından başka "fer’î kaynaklar" denilen sahabi kavli (fetvası), istihsan, örf ve adet, maslahat-ı mürsele gibi ikincil kaynakları da vardır. Doğru cevap A'dır.

İslâm hukukunun teşekkül tarihinde en mühim devir Asr-ı Saadet de denilen vahiy devridir

Şer’î hukukta harb ancakdüşman tecavüzlerini defetmek için yapılır. Toprak kazanmak, ganimet elde etmek veya gayrimüslimleri Müslüman yapmak için harb yapılmaz. İslâm kamu hukukunda, meşru harbe, cihad veya gazâ adı verilmiştir. İnsanları İslâm dinine çağırmak, kabul etmeyip, insanların bu çağrıyı işitmelerine, işitenlerin iman etmelerine engel olan veya insanlara zulmeden diktatörlerin orduları ile savaşmaktır. Doğru cevap A'dır.

Eşya Hukukunun ayrı bir başlık halinde gelişmeden Borçlar Hukukunun altında gelişmesi ve Avrupa’daki tapu sicili sisteminin kabulünün etkisi ile Roma Hukuku özellikle Borçlar Hukuku alanında zenginleşmiştir.

Roma Hukukunun Avrupa’daki kodifikasyon dönemine kadar dolaylı ve ikinci dereceden de olsa uygulandığını söylemek yanlış olmaz. Bu sebeple, en az 1300 yıl ya da Doğu Roma İmparatorluğunun yıkılışı olan 1453 tarihine kadarki dönemi göz önünde bulundurursak 2216 yıl uygulanmış bir hukuk sistemi olan Roma hukuku sadece bu özelliği ile incelenmeye değerdir. Bununla beraber Kıta Avrupa’sı ülkeleri tarafından iktibas edilerek özel hukuklarının adeta hücrelerine kadar işlemiş olan Roma Hukukunun incelenmesi ve anlaşılması hem kıtasal anlamda hem de ülkesel anlamda hukukların anlaşılması için kaçınılmazdır. Gerek hukukun sistematiği, gerekse kurumlar açısından Roma Hukuku çok özel bir yere sahiptir. Özellikle katı ve şekilci ius civilenin praetor faaliyetleri ile yumuşatılarak geliştirilmesi, ius gentiumun ortaya çıkışı ve Roma Hukukuna katkısı, Iustinianus’un derlemesi ve bu derlemenin yakın ve uzak etkileri günümüz hukukunun anlaşılmasında ve yeni açılımlar yapılmasında çok önemli bir yere sahiptir. Çok uzun bir süre uygulanmış olması sebebiyle farklı siyasi yapılarda şekillenmiş olan Roma Hukuku, özel hukukun bu rejim değişikliklerinden en az etkilenen alan olması sebebiyle özel hukuk alanında gelişmiştir. Eşya Hukukunun ayrı bir başlık halinde gelişmeden Borçlar Hukukunun altında gelişmesi ve Avrupa’daki tapu sicili sisteminin kabulünün etkisi ile Roma Hukuku özellikle Borçlar Hukuku alanında zenginleşmiştir.

Bazı karakteristik öneme sahip olaylar dikkate alınarak Roma devletinin siyasi dönemleri belirlenmektedir. Bunlar:

• Krallık Dönemi (MÖ 753 - MÖ 509)
• Cumhuriyet Dönemi (MÖ 509 - MÖ 27)
• İlk İmparatorluk Dönemi (Principatus) (MÖ 27 - MS 284)
• Son İmparatorluk Dönemi (Dominatus) (MS 284 - MS 565)