HUKUK SOSYOLOJİSİ

Birbirinden oldukça farklı olmakla birlikte sonuç itibarıyla aynı yönlendirici düşünceye, yani hukukun insanın kalbine yerleşmiş ve ona izleyeceği yolu, takınacağı tavrı gösteren akılcı ya da doğaüstü bir esin olduğu düşüncesine dayanan görüşlere "Tinselci Açıklama" denir.

Rousseau’ya göre, bir arada yaşamanın yararlarının etkisiyle toplum ve akabinde devlet ortaya çıkmış, böylece mülkiyet ilişkileri ile birlikte eşitsizlik ve çatışma
söz konusu olmuştur. Böylece birey ve toplum arasında yapılan sözleşme ile herkes rızasıyla haklarını topluma devrederek iktidara doğrudan katılmıştır, bu nedenle C şıkkı doğru diğer şıklar uygun değildir.

Sosyoloji için olduğu gibi hukuk sosyolojisi açısından da uzak habercileri arasında yer alan İslam düşünürü İbn-i Haldun’un toplumsal kurallara ilişkin analizi dikkate değerdir. Özellikle hukuku her şeyden önce toplumsal bir olgu olarak ele alıp yerleşik toplum ve göçebe toplumlar bağlamında açıklayan İbn-i Haldun, toplumsal kuralları da doğal yasalar gibi neden-sonuç ilişkisi bağlamında ele almıştır.

Durkheim’ın görüşlerinde devlet ve hukuk, toplumsal kolektif bilincin yansıtıcıları olarak yorumlanır ve hukukun bütünleştiricilik potansiyeli ve işlevi önemle vurgulanır. Durkheim, hukuk kurallarının esasen toplumsal bir olgu olarak dayanışmayı ifade eden simgeler bütünü olduğunu vurgulamıştır.

Weber, hukuku toplumun içindeki birleştirici bir güç olarak ele alır ve ona göre
hukuk Batı toplumlarının rasyonelleşme sürecine katkı sağlayan en önemli unsurlardan biridir. Aynı zamanda Weber, Marksist analizin devlet ile kapitalizm arasındaki etkileşimin farkındadır. Weber’e göre de hukuk, ileri kapitalist toplumlara özgü hukuksal-akılcı tahakküm sisteminin kritik unsurlarından biridir.

Funk (1972) ise işlevleri genel bir sınıflamaya tabi tutarak hukukun yedi büyük işlevini tanımlamıştır. Hukukun çoğu işlevinin yedi ana kategoriden birine girdiği söylenebilir:
1. Meşruiyet sağlamak
2. Gücü dağıtmak-tahsis etmek
3. Toplumu düzenlemek
4. Bireyleri kontrol etmek
5. Çatışma-ihtilafları çözmek
6. Adalet dağıtmak
7. Toplumu ve bireyleri değiştirmek

Bredemeier, hukuku diğer sistemlerle girdi-çıktı ilişkisi olan bütünleştirici toplumsal işlev olarak tanımlar. Bu nedenle A şıkkı doğru diğer şıklar uygun değildir.

C şıkkı doğrudur, çünkü Faydacı hukuk teorisine göre hukukun en temel işlevi toplumda en büyük mutluluğun temin edilmesidir. Buna göre hukukun amacı adaleti gerçekleştirmek değil, ancak insanların çıkarlarını korumak için en uygun koşulları oluşturmaktır.

Diğer şıklar uygun ifadeler değildir.

Adaleti sağlama, hakların hak edenlere dağıtılmasını ifade etmektedir.
Hukukun düzenleyici işlevi adaletin şeklî prensipleri olarak karşılıklılık fikri, süreklilik fikri, rollerin tanımlanması fikri ve menfaatlerin denkleştirilmesi fikri olmak üzere dört ana boyutta ifade edilebilir. Dolayısıyla D şıkkı doğru, diğer şıklar uygun değildir.

Hukukun değişim işlevi sayesinde sistemin işleyişinin garantilenmesi ve
gelecek tasarımı da mümkün olmaktadır.

Hukukun işlevlerini yedi grupta ifade edebiliriz: Meşruiyet sağlamak, gücü dağıtmak-tahsis etmek, toplumu düzenlemek, bireyleri kontrol etmek, çatışma-ihtilafları çözmek, adalet dağıtmak, toplumu ve bireyleri değiştirmek

Hukukun diğer bir önemli işlevi, yönetim gücünü toplumda tahsis etmektir (Funk, 1972). Böylece hukuk, özellikle arzulanan ve sayıca kıt olan şeylerden başlayarak iktidar ve nüfuz gibi gayrimaddi şeylerin dağıtımını da düzenler (Rehbinder, 1971)

Hakaret davaları örneğinde konuyu tartışan Pound, cezanın paraya çevrilmesinin toplumsal yanlışların engellenmesi ya da kontrolünden çok, ekonomik yaklaşımın yasalardaki etkisini gösterdiğini düşünmektedir.

Hukukun toplumsal işlevlerinin neler olduğu sorusu esasen hukukun
toplum için neleri sağlamakta olduğuna ilişkin bir sorudur.

Hukukun doğuşu da toplumsal yaşamın tarihi ile koşut bir biçimde olmuştur. İnsanların, doğaları gereği ortak yaşama geçmeleriyle birlikte hukuk şekillenmeye başlamıştır.

Diğer şıklar uygun değildir.

Hukuk ve sosyoloji arasında her zaman yakın bir etkileşim söz konusu olmuş ve hukuk açısından da bu iş birliği yasalarla düzen verilecek olan toplumu
daha iyi anlamaya katkı sağlamıştır. Böylece sosyoloji alanındaki kuramlar ya da yaklaşımlar hukuk ve toplum ilişkisinin çözümlenmesine olanak sağlarken hukukun dinamik kalmasında da etkili olmuştur.

Platoncu ekolde hukuk kurallarının iyi insan üretmek için insan davranışının her yönünü kontrol etmesi gerektiği düşünülür. Cicero’nun ifadesi bu anlayışın temel tezini betimler niteliktedir: Bu, doğaya uygun, herkesi kapsayan, değişmez, sonsuz, buyurarak ne yapmamız gerektiğini söyleyen ve yasaklamak suretiyle bizi kötülüğe karşı koruyan, aklın yolunu gösteren doğru bir yasadır

Çatışma yaklaşımı temelinde eleştirel bir bakışla hareket eden Marksist anlayış devlet ve hukuk arasında ayrılmaz bir bağ olduğunu savunur. Karl Marx’a göre hukuk ve devlet birbirleri olmadan asla var olamazlardı. Bu anlayışın temel kabullerinden biri de doğal olarak devletin bir baskı aracı olmasıdır. Buna
göre Marx’ın devlet ve hukuk hakkındaki yaklaşımı temel olarak araçsaldır. Hukuk sistemi, burjuva devletinin bir unsuru olduğu için sınıf baskısının
araçlarından birine dönüşmüştür, mülkiyet ve kazancı güvence altına almak için vardır ve yönetici sınıfın çıkarlarını korur. Hukuk ve yasal sistem devlete egemen olan burjuvazinin ve kapitalizmin çıkarlarına hizmet işlevi görmektedir.

Sosyolojik anlayış açısından hukuk, her şeyden önce toplumsal bir olgudur. Dolayısıyla hukuk, her an, ait olunan grubun dayattığı ve toplumsal ilişkileri
belirleyen zorunlu kurallar bütünü olarak tanımlanabilir.

I. Başlangıç noktası itibarıyla, hukukun tepki işlevinden önce düzen işlevi yer almaktadır.

II. Hukukun bireyin davranışına ilişkin kontrol işlevi önleyici niteliktedir.

III. Modern devletlerde anayasalar, yasal sistemin temel dokümanı
olmanın yanında ulusal ruhu, bilinci yansıtan eğitsel belgeler olarak ele alınabilir. 

IV. Siyasal merkezli bir otorite anlamında devletin olmadığı toplumlarda hukukun sistemli bir şekilde gelişmediği gözlemlenmiştir.