HUKUK SOSYOLOJİSİ

Seçeneklerde verilen "hukuk sosyolojisi onsekiz yüzyıl ile birlikte ortaya çıkan oldukça eski bir disiplindir" ifadesi hatalıdır. Hukuk sosyolojisi, yirminci yüzyıl ile birlikte ortaya çıkan genç bir disiplindir. Doğru cevap A'dır.

Travmanın bireyler üzerindeki psikolojik etkilerini incelemek isteyen bir araştırmacı, bu konu ile ilgili bugüne kadar yapılmış tüm çalışmaları incelemiş ve bunun sonucunda kendi araştırmasında temel alacağı hipotezi oluşturmuştur. Bu hipotez çerçevesinde de bilimsel araştırma sürecini izleyerek hipotezini test etmiştir. Bu araştırmacının hipotezini oluşturması tümevarım yöntemi çerçevesinde gerçekleşmiştir. Çünkü tümevarım yöntemi ile özelden genel ilkelere gidilmektedir.

I. Tümevarım-tümdengelim         A. Pythagoras

II. Doğa anlayışı                         B. Aristoteles

III. Farklılık yöntemi                   C. Descartes

IV. Kartezyen düşünce                 

 V. Empirizm                                

Yukarıda verilen bilim felsefesi tarihindeki yaklaşım ve düşünür eşleşmesi şu şekildedir:  I-B, II-A ve IV-C . Böylece, seçeneklerde verilen II-A eşleşmesi doğru yanıttır.

Sosyoloji için sosyal fizik kavramını ilk kez Comte kullanmıştır. Doğru cevap A'dır.

Aydınlanma yüzyılı olarak nitelendirilen 18.yüzyılı ayırt edici kılan özellik akıl kavramıdır. Akıl kavramı, 18. yüzyılın birleştirici ve merkezi noktasını oluşturmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Devletin yada siyasal toplumun ortaya çıkışını açıklamada kullanılan varsayım sosyal sözleşmedir. Sosyal sözleşme, toplumun üyeleri hak ve özgürlüklerini güvence altına alabilmek için aralarında bir sözleşme yaparak devlete devretmişlerdir. Doğru cevap A'dır.

Doğal haklar olan yaşam, mülkiyet ve hürriyet haklarına zarar gelmemesi için sözleşmenin kurulduğunu belirten düşünür Locke'dir. Locke, doğal hakların modern devletin kurumsal yapılanmasının da temelini oluşturduğunu belirtmektedir.

Hukuk bilimi bilginin olguya uygunluğundan ziyade  bilgiye ait düşüncenin tutarlılığı aranır. Bu nedenle deney ve gözlem değil, analitik değerlendirme söz konusudur. Doğru cevap A'dır.

I. Hukuk Felsefesi :   A. Hukukun niteliği problemi ile ilgilenir.

II.Hukuk Etnolojisi :  B. Hukuki olayların topluluktaki doğasına ilişkin çıkarımlarda bulunur.             

III.Hukuk Antropolojisi :  C. İnsanı kronolojik ve coğrafi uzamda ve toplumlardaki tüm değişikliği içerisinde ele almayı amaçlar.   

Doğru cevap A'dır.

Bir eşitsizlik ilişkisinde taraflardan birinin diğeri üzerinde sahip olduğu yeterliliğe iktidar adı verilir.

Aristoteles'in tümevarım ve tümdengelim yöntemlerini benimseyen Galileo çalışmalarında bilimsel olan ile bilimsel olmayan arasında ayrım yapmıştır. Galileo'ya göre;  Bilimsel açıklamalar ve bilimsel olmayan açıklamalar vardır. Bilimsel açıklamalar da kendi içerisinde kabul gören bilimsel açıklamalar ve kabul görmeyen bilimsel açıklamalar şeklinde ikiye ayrılır. Dolayısıyla bilimsel açıklamalar, yöntem kullanılmak suretiyle yapılır. Bu anlamda Galileo, bilimsel olan ve olmayan arasında yaptığı ayrımla, aslında bilim tarihi bakımından önemli
bir adım atmıştır.

Bilim düşüncesi  Kant ve Aydınlanma sonrası kendisine farklı hatlar bulmuşsa da esasen ana çizgi varlığını on dokuzuncu ve yirminci yüzyılda da sürdürmüştür. Bu ana çizgi empirizm ve pozitivizm olarak ifade olunabilir. Bu empirist ve pozitivist bilim anlayışı büyük ölçüde gözleme ve deneye dayalı bir perspektiftir. Özetle bilim, gözlem ve deneylerden yola çıkarak genel yasalara ulaşmayı ve bu yasalar sayesinde öngörü sahibi olmayı sağlar.

Adını Kartezyen düşünce denen yaklaşıma verecek kadar önemli etkileri olan Rene Descartes, bilimsel yöntem teorisinde gözlem ve deneye özel bir önem vermiştir. Kartezyen düşünce; Modern bilim felsefesinin başlangıcı olarak
kabul edilen Rene Descartes’ın, olgular dünyası anlamında fizik ile idealar alanındaki metafiziği birbirinden ayırdığı felsefesidir. Beden ve zihin ayrımını da
vurgular.

Aydınlanma düşünürlerinin toplumun oluşumuna dair önemli iddialarından biri, hukuku ve hukuk sosyolojisini doğrudan ilgilendirmektedir: Sözleşme. Esas olarak irade sahibi bireylerin beyanları ile kurulduğu kabul edilen sözleşme işlemi, bazı düşünürler tarafından modern toplumun da kurucu varsayımlarından biri olarak kabul edilir. “Sosyal sözleşme teorisi, hukuk, düzen ve devletin bulunmadığı bir tabiat hali varsayımına dayanır… İnsanlar hiçbir üstün otoritenin bulunmadığı tabiat durumundan toplum durumuna geçmişlerdir ve barış içinde yaşamak, birbirlerine saygı göstermek konusunda anlaşarak birleşmişlerdir. Buna ‘sosyal sözleşme’ veya ‘birleşme sözleşmesi’ denir” (Güriz, 1987: 192). Sosyal sözleşme, devletin ya da siyasal toplumun ortaya çıkışını açıklamakta kullanılan
bir varsayımdır. Buna göre, toplumun üyeleri, bazı hak ve özgürlüklerini güvence altına alabilmek için, aralarında bir sözleşme yaparak bazı hak ve yetkilerini devlete devretmişlerdir. Söz gelimi yaşama haklarını korumak üzere, cezalandırma yetkisini devlete bırakmışlar; böylece hem devletin doğuşunun ve meşruiyetinin temeli oluşmuş, hem de devletin dahi dokunamayacağı, korunaklı bir hak alanı yaratılmıştır. Hukuku ve devleti ortaya çıkaran sosyal sözleşmedir. Hukukun da devletin de bu sözleşmeye uygun olması öncelikli koşuldur. Aksi hâlde, sözleşme bozulmuş olacak, devlete ya da hukuka tabi yurttaşların da sözleşmeye uygun davranma yükümlülükleri ortadan kalkacaktır.

Toplumda yaşayan herkesin sahip olduğu ve egemen devletin müdahale
edemeyeceği temel haklar doğal haklardır. Doğal hakların kökenini Antik ve Orta Çağ’da gelişen doğal hukuk kuramında arayan düşünürler bulunmaktadır.  Locke'a göre doğal haklar yaşam, mülkiyet ve hürriyet haklarıdır.

Sosyal sözleşme, devletin ya da siyasal toplumun ortaya çıkışını açıklamakta kullanılan bir varsayımdır. Buna göre, toplumun üyeleri, bazı hak ve özgürlüklerini güvence altına alabilmek için, aralarında bir sözleşme yaparak bazı hak ve yetkilerini devlete devretmişlerdir. Söz gelimi yaşama haklarını korumak üzere, cezalandırma yetkisini devlete bırakmışlar; böylece hem devletin doğuşunun ve meşruiyetinin temeli oluşmuş, hem de devletin dahi dokunamayacağı, korunaklı bir hak alanı yaratılmıştır. Hukuku ve devleti ortaya çıkaran sosyal sözleşmedir. Hukukun da devletin de bu sözleşmeye uygun olması öncelikli koşuldur. Aksi hâlde, sözleşme bozulmuş olacak, devlete ya da hukuka tabi yurttaşların da sözleşmeye uygun davranma yükümlülükleri ortadan kalkacaktır. En bilinen sosyal sözleşmeciler Hobbes, Locke ve Rousseau'dur.

Bir normun üç işlevi vardır. Bunlar; Emir ya da buyruk, yetkilendirme ve izin verme. Eğer bir normun, bir şeyin yapılması gerektiği anlamına gelen bir kural olduğunu söylersek, “(ol)-ması gereken” kavramı, her üç işlevi de kapsamakta, normatif işleve işaret etmektedir.İçeriksel değerlendirme yapılacak olursa hukuk normları, emredici hukuk kuralları, emredici olmayan hukuk kuralları, yorumlayıcı ve tanımlayıcı hukuk kuralları şeklinde de sınıflandırılabilir. Görüldüğü üzere izin verme normun işlevlerinden biridir ancak içeriksel bakımdan hukuk normları türleri arasında yer almaz.

Hukuk ile ahlak ayrımı ortaya konulurken tüm farklılıklara ve verilen örneklere karşı çıkmak mümkündür.  Bununla birlikte  Vecdi Aral, hukuk ile ahlakın ancak hedefledikleri amaç bakımından ayrılabileceklerini savunur. Buna göre, hukukun yöneldiği amaç “adalet” iken ahlakın amacı “iyi”dir. Bu anlamda adalet sosyal bir içeriğe sahiptir, ahlak ise tek tek kişilerin iyiliğini sağlamaya çalışır. Hukuki yaptırımların kişiye dış dünyadan yönelmesine karşın ahlaki yaptırımların karşımıza daha ziyade bir “vicdan azabı” olarak çıkmasıdır.

Doğal hukuk, hukuk idesi (adalet) ile pozitif hukuk arasında yer alır; o, hukuk idesinden pozitif hukuka giden yol üzerindedir. Doğal hukuk, doğadan
çıkan hukuk değildir. O ‘olan’ı deyimleyen ontolojik bir düzen değil, adaleti, ‘olması gereken’i temsil eden deontolojik bir düzendir. Böylece, doğal hukuk pozitif hukukun dışında ve üstünde, adaleti tam olarak yansıtan bir hukuk olarak düşünülmüş olmakla hukukun bir değil, iki türü olduğu anlaşılmaktadır.  Doğal hukuk yaklaşımında hukuk, adalete yönelmiş sosyal hayat düzeni olarak tanımlanır. Bu yaklaşıma göre adil olmayan düzenlemelere hukuk da denemeyecektir. Bir başka deyişle, doğal hukuk ve adalet idesi, bir normatif düzenin hukukiliğinin de ölçütü hâline gelmektedir.

Normativist teoride, bir egemenden ziyade, varsayımsal bir “temel norm” kaynak olarak kabul edilir. Avusturyalı hukukçu Hans Kelsen’in ortaya koyduğu bu görüşte, normlar bir piramit şeklinde farklı düzeyler hâlinde sıralanmıştır.
Piramidin en üst diliminde anayasa ve onun normları yer alır. Bir alttaki dilimde kanunlar, onun altında tüzükler vs. şeklinde olmak üzere, bir silsile hâlinde ilerler. Bir tüzüğün geçerli olması için, bir kanun tarafından çıkarılacağının öngörülmüş olması gerekir. Ayrıca tüzük, kanunla çelişmeyecek bir içeriğe sahip
olmalıdır. Kanun ise geçerliliğini anayasadan alacaktır. Kelsen, bu piramidin tepe noktasını “temel norm” olarak kabul eder. Böylece anayasa da geçerliliğini bu “temel norm”dan alacaktır. Böylece, içerisinde egemenin iradesinden söz edilmeyen bir normatif düzen tarif edilmiş olur.