HUKUK SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 5

Doğal hukuk, hukuk idesi (adalet) ile pozitif hukuk arasında yer alır; o, hukuk idesinden pozitif hukuka giden yol üzerindedir. Doğal hukuk, doğadan
çıkan hukuk değildir. O ‘olan’ı deyimleyen ontolojik bir düzen değil, adaleti, ‘olması gereken’i temsil eden deontolojik bir düzendir. Böylece, doğal hukuk pozitif hukukun dışında ve üstünde, adaleti tam olarak yansıtan bir hukuk olarak düşünülmüş olmakla hukukun bir değil, iki türü olduğu anlaşılmaktadır.  Doğal hukuk yaklaşımında hukuk, adalete yönelmiş sosyal hayat düzeni olarak tanımlanır. Bu yaklaşıma göre adil olmayan düzenlemelere hukuk da denemeyecektir. Bir başka deyişle, doğal hukuk ve adalet idesi, bir normatif düzenin hukukiliğinin de ölçütü hâline gelmektedir.

Normativist teoride, bir egemenden ziyade, varsayımsal bir “temel norm” kaynak olarak kabul edilir. Avusturyalı hukukçu Hans Kelsen’in ortaya koyduğu bu görüşte, normlar bir piramit şeklinde farklı düzeyler hâlinde sıralanmıştır.
Piramidin en üst diliminde anayasa ve onun normları yer alır. Bir alttaki dilimde kanunlar, onun altında tüzükler vs. şeklinde olmak üzere, bir silsile hâlinde ilerler. Bir tüzüğün geçerli olması için, bir kanun tarafından çıkarılacağının öngörülmüş olması gerekir. Ayrıca tüzük, kanunla çelişmeyecek bir içeriğe sahip
olmalıdır. Kanun ise geçerliliğini anayasadan alacaktır. Kelsen, bu piramidin tepe noktasını “temel norm” olarak kabul eder. Böylece anayasa da geçerliliğini bu “temel norm”dan alacaktır. Böylece, içerisinde egemenin iradesinden söz edilmeyen bir normatif düzen tarif edilmiş olur.

Montesquieu'nün farklı ülkelerde farklı yönetim biçimlerinin bulunma sebebini sorguladığı ünlü eserinin ismi Kanunların Ruhu Üzerine'dir.

Doğal hukuk kuramından ilk önemli kırılma Montesquieu ile gerçekleşmiştir. Bu sebeple doğru yanıt E seçeneğidir.

Hukukun kaynağının insan iradesi değil doğa olduğunu, dolayısıyla hukukun akla uygun ve evrensel olduğunu savunan kuramın ismi "doğal hukuk kuramı"dır. Bu sebeple doğru yanıt A seçeneğidir.

Montesquieu'ye göre toplum hâlinde yaşamanın beraberinde getirdiği savaş hâli insanları pozitif yasalar yapmaya sevk etmiştir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

“Kanunlar ülkenin fiziki yapısıyla; dondurucu, yakıcı veya ılık iklimi ile; toprağının niteliğiyle, konumuyla, büyüklüğüyle; çiftçi olsun, avcı olsun, çoban olsun halkların meşguliyetleri ile ilişkili olmalıdır. Kanunlar devlet yapısının kaldırabileceği özgürlük derecesine, ülke sakinlerinin dinine, onların eğilimlerine, zenginliklerine, nüfusuna, ticaretine, ahlak kurallarına, davranışlarına uygun olmalıdır. Nihayet kanunların kendi aralarında da bağları vardır, kökenleriyle, kanun koyucunun amacıyla, üzerine inşa edildiği olayların sırasıyla da bağları vardır..." düşüncesiyle Montesquieu kanunların bir ruhu olduğunu vurgulamaktadır. Bu sebeple doğru yanıt E seçeneğidir.

Montesquieu'ye göre 3 tür yönetim biçimi vardır. Bunlar: Cumhuriyet, monarşi ve despotizmdir.

Montesquieu'ye göre despotizm, tek bir kişinin her şeyi kanunsuzca ve kuralsızca, salt kendi iradesi ve kendi geçici isteklerine göre yönetmesidir. Bu sebeple doğru yanıt C seçeneğidir.

Montesquieu'ye göre demokraside kanunlar, eşitliği sağlamayı ve korumayı hedeflemeli ve de azla yetinmeyi teşvik etmelidir. Bu sebeple doğru yanıt A seçeneğidir.

Her hukuk sisteminin belirli tarihsel ve toplumsal gelişmelerin ürünü olduğu, dolayısıyla hukukun toplumun hayat deneylerinin sonucu olarak geliştiği şeklindeki yaklaşım, Tarihçi Hukuk Okulu'na aittir. Bu sebeple doğru yanıt B seçeneğidir.

Maine'e göre, ilkel toplumların yönetim biçimi, ataerkil despotizm'dir. Bu sebeple doğru yanıt D seçeneğidir.

Sosyoloji için olduğu gibi hukuk sosyolojisi açısından da uzak habercileri arasında yer alan İslam düşünürü İbn-i Haldun’un toplumsal kurallara ilişkin analizi dikkate değerdir. Özellikle hukuku her şeyden önce toplumsal bir olgu olarak ele alıp yerleşik toplum ve göçebe toplumlar bağlamında açıklayan İbn-i Haldun, toplumsal kuralları da doğal yasalar gibi neden-sonuç ilişkisi bağlamında ele almıştır.

Durkheim’ın görüşlerinde devlet ve hukuk, toplumsal kolektif bilincin yansıtıcıları olarak yorumlanır ve hukukun bütünleştiricilik potansiyeli ve işlevi önemle vurgulanır. Durkheim, hukuk kurallarının esasen toplumsal bir olgu olarak dayanışmayı ifade eden simgeler bütünü olduğunu vurgulamıştır.

Weber, hukuku toplumun içindeki birleştirici bir güç olarak ele alır ve ona göre
hukuk Batı toplumlarının rasyonelleşme sürecine katkı sağlayan en önemli unsurlardan biridir. Aynı zamanda Weber, Marksist analizin devlet ile kapitalizm arasındaki etkileşimin farkındadır. Weber’e göre de hukuk, ileri kapitalist toplumlara özgü hukuksal-akılcı tahakküm sisteminin kritik unsurlarından biridir.

Funk (1972) ise işlevleri genel bir sınıflamaya tabi tutarak hukukun yedi büyük işlevini tanımlamıştır. Hukukun çoğu işlevinin yedi ana kategoriden birine girdiği söylenebilir:
1. Meşruiyet sağlamak
2. Gücü dağıtmak-tahsis etmek
3. Toplumu düzenlemek
4. Bireyleri kontrol etmek
5. Çatışma-ihtilafları çözmek
6. Adalet dağıtmak
7. Toplumu ve bireyleri değiştirmek

Bredemeier, hukuku diğer sistemlerle girdi-çıktı ilişkisi olan bütünleştirici toplumsal işlev olarak tanımlar. Bu nedenle A şıkkı doğru diğer şıklar uygun değildir.

C şıkkı doğrudur, çünkü Faydacı hukuk teorisine göre hukukun en temel işlevi toplumda en büyük mutluluğun temin edilmesidir. Buna göre hukukun amacı adaleti gerçekleştirmek değil, ancak insanların çıkarlarını korumak için en uygun koşulları oluşturmaktır.

Diğer şıklar uygun ifadeler değildir.

Adaleti sağlama, hakların hak edenlere dağıtılmasını ifade etmektedir.
Hukukun düzenleyici işlevi adaletin şeklî prensipleri olarak karşılıklılık fikri, süreklilik fikri, rollerin tanımlanması fikri ve menfaatlerin denkleştirilmesi fikri olmak üzere dört ana boyutta ifade edilebilir. Dolayısıyla D şıkkı doğru, diğer şıklar uygun değildir.

Hukukun değişim işlevi sayesinde sistemin işleyişinin garantilenmesi ve
gelecek tasarımı da mümkün olmaktadır.