HUKUK SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 2

Hukuk sosyolojisindeki te­orik araştırmalara bakıldığında "Timasheff" adlı bilim insanının ya­zılarına en az bir kez atıfta bulunulması gerektiği ifade edilmektedir.

Hukuk ve hukuk sosyolojisi arasındaki ilişkiye yönelik görüşler içinde Timasheff'e göre "Hukuk normları analitik, tarihsel ve teorik başlıklarıyla inceler. Hukuk sosyolojisi ise toplumdaki insan davranışlarını, yaygın olarak kabul edilen etik-hukuk normlarını etkilediği  ölçüde inceler" günümüzde en çok kabul görenler arasında yer almaktadır.

Timasheff, etik düzenleme kapsamında sosyal baskı ve sosyal denge kavramlarının bir uzantısı olarak "etik" hakkında "Sosyal dengeyi, ahlaksal inandırma ya da herhangi bir güç veya bir iktidar sağlamı­yorsa ve bu denge doğrudan sosyal baskı aracılığıyla gerçekleşiyorsa burada var olan düzenleme biçimi artık “gelenek” görüşünü savunmuştur.

Timasheff’e göre  hukuk sosyolojisi, etik ve iktidar alanlarını birlikte incelemelidir. Çünkü, "davranışa ilişkin olarak etik düzen ile zorlayıcı (emredici) düzenin bileşiminden oluşan hukuk, sosyolojik olarak ele alınmalıdır"

Gurvitch’in “Hukuk Sosyolojisi” adlı ki­tabının önemli bir kısmı, hukuk sosyolojisi biliminin öncülerinin çalışmalarının analizine adanmıştır. Bunlar arasında hepsinin öncüsü denilebilecek bilim insanı Aristoteles'tir.

"Zaman içinde hukukun değişimi ve gelişi­mini ele alır. Belirli bir toplum türü içinde hukukun değişiminin, gelişiminin ve zayıf­lamasının eğilimleri ve faktörleri olarak dü­zenlilikleri inceler" ifadesinde Gurvitch hukuk sosyolojisinin "Oluşsal (Jenetik) Hukuk Sosyolojisi (Makro)" bölümüne vurgu yapılmıştır.

1920’li ve 1930’lu yıllarda Amerikada hukuki ralizmin çok güçlü bir eğilim hâline geldiği bilinmektedir.

Realist hukukçular, Hukuk alanında sosyal gerçekliğe ağırlık ve önem vermek gerektiğini öne sürmüşlerdir. Realist oku­lun bu bakışı, onları hukuk dışındaki Psikolojiyle ilgilenmeye yöneltmiştir.

Tek bir doktriner ilke kümesinden çok çeşitli fi­kirlerle yoğrulmuş, son derece heterojen ve kuşkucu düşünce okulu, Eleştirel hukuk çalışmalarını doğurmuştur.

Eleştirel hukuk çalışamaları, "Hukuk kesin, nesnel ve tarafsızdır" yargısını açık bir biçimde reddeder.

Durkheim’ın da açıkladığı üzere hukuk maddi olmayan toplumsal olgulardandır (Işıktaç ve Koloş, 2015). Doğru cevap B'dir.

Modern sosyoloji, tartışma götürmez bir biçimde hukuku toplumun bir işlevi olarak görmektedir (Ehrlich ve Isaac, 1922). Sosyolojik açıdan hukuk toplumun aynası konumundadır, toplumsal yaşamın hem girdisi hem de çıktısı olarak ele alınabilir (Can, 2011; Işıktaç ve Koloş, 2015). Toplum ve hukuk arasındaki ilişki karşılıklıdır. Bütün toplumlarda yasal düzenlemeler toplumsal bağlamda yerleşiktir (Dilcher, 2008). Hukuk, toplumun otomatik eyleminin bir ürünü olarak başlar ve zamanla toplumun sürekli büyümesinin ve mükemmelliğinin kaynağı hâline gelir. Toplum neredeyse onsuz var olamaz (Lindsey, 1908). Doğru cevap A'dır.

Elbette hukukun ne için var olduğunun belirlenmesi amacıyla temel meseleyi çerçevelemek üzere çeşitli terimler kullanılmıştır. Bununla birlikte hukukun işlevleri kavramsalı incelikli bir analize ve kullanıma imkân tanımaktadır. Bu bağlamda bu ifadenin yararlı olabilmesi için, öncelikle işlev teriminin kendisi bir dizi farklı kavrama uygulandığından işlevin farklı anlamlarından hangisinin kullanıldığının açıklığa kavuşturulması gerekmektedir. Nagel
(1961) bu farklı kavramsallaştırmaları analiz ederek altı ana anlamı belirlemiştir. Doğru cevap C'dir.

Tinselci açıklama başlığı altında birbirinden oldukça farklı olmakla birlikte sonuç itibarıyla aynı yönlendirici düşünceye, yani hukukun insanın kalbine yerleşmiş ve ona izleyeceği yolu, takınacağı tavrı gösteren akılcı ya da doğaüstü bir esin olduğu düşüncesine dayanan görüşler yer alır. Bu anlayışlar Antik Çağ anlayışları, Orta Çağ anlayışı, doğal hukuk anlayışı ve tarih okulu olarak ifade edilebilir (Levy-Bruhl, 1991). Doğru cevap D'dir.

Orta Çağ boyunca hukuk, akılcı ancak aynı zamanda Tanrısal hukuktan da nasibini almış bir kavram olarak görülmüştür. Bununla birlikte bu anlayış zamanla bir sekülerleşme süreciyle karşı karşıya kalmıştır (Levy-Bruhl, 1991). Bu sürecin gelişimiyle birlikte ortaya çıkan modern devlet anlayışı otoritenin ve işlevlerin Tanrı’dan ya da yüksek bir amaçtan çıkarsanamayacağı fikrine dayanır, dolayısıyla dinsel haklılaştırmaya başvurulmaz. Buna göre devlet ve hukuk, insan tarafından ve sadece insani amaçların gerçekleştirilebilmesi için geliştirilmiştir (Özlem, 2000). Doğa hukukçuları olarak da bilinen Hobbes, Locke ve Rousseau gibi düşünürler ise insanlığın, uygar ve devletli topluma geçmeden önce herkesin eşit haklara sahip olduğu bir doğa durumunda bulunduğu fikrinden hareket etmekteydiler. Doğru cevap E'dir.

Hegemonya kavramsalı etrafında devlet ve hukuk arasında ilişkiye değinen Gramsci’ye göre de hukuk, bir yandan yönetici kesimin homojenliğini sağlamakta, öte yandan yönetici kesim için önemli bir şey olan toplumsal itaati gerçekleştirmektedir. Doğru cevap B'dir.

Modern hukuk sosyolojisinin kurucusu olarak kabul edilen Weber ise modern toplumda toplumsal yaşamın giderek daha fazla rasyonelleştirilmiş oluşuna ilişkin analizleri bağlamında modern siyasal otoritenin temeli olarak hukukun rolünü deirdelemiştir. Diğer seçeneklerde Durkheim'ın hukuk sosyolojisi açıklanmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Funk (1972) ise işlevleri genel bir sınıflamaya tabi tutarak hukukun yedi büyük işlevini tanımlamıştır. Hukukun çoğu işlevinin yedi ana kategoriden birine girdiği söylenebilir:
1. Meşruiyet sağlamak
2. Gücü dağıtmak-tahsis etmek
3. Toplumu düzenlemek
4. Bireyleri kontrol etmek
5. Çatışma-ihtilafları çözmek
6. Adalet dağıtmak
7. Toplumu ve bireyleri değiştirmek

Doğru cevap E'dir.

Sosyal devlet anlayışının ortaya çıkması ve gelişimiyle birlikte, hukukun toplumsal işlevlerinin kapsamı da genişlemiştir. Doğru cevap B'dir.

Llewellyn’e göre anlaşmazlıkların giderilmesi işlevi hukuk hayatının hastalık hâlleri demek olan suçla, haksız fiiller, hukuka aykırı fiiller ya da aşikâr menfaat çatışmaları gibi sorunlarla ilgilidir. Doğru cevap A'dır.