Sözleşmeler ve Noterlik Belgeleri

Gerçek veya tüzel kişiler arasındaki özel hukuk ilişkileri dü­zenlenirken, uyulması gereken bazı kurallar bulun­maktadır. Bu kuralları düzenleyen yazılı kaynakla­rın başında 04.02.2011 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak 01.07.2012’de yürürlüğe giren 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (TBK) gelmektedir.

Hukuksal so­nuç doğuran insan davranışlarına ise hukuki fiil adı verilmektedir. Hukuki fiil; kişinin başkasını yara­laması, ona hakaret etmesi, satın aldığı telefonun bedelini ödememesi gibi hukuka aykırı bir davranış biçiminde gerçekleşebilir.

TBK’de yer alan sözleşme tipleri ise şu şekilde sınıflandırılabilir:

• Mülkiyetin devri amacını güden sözleşme­ler: Bu kapsamda satış, bağışlama, mal de­ğişimi (trampa) sözleşmeleri
• Kullandırma ve yararlandırma amacını gü­den sözleşmeler: Bu kapsamda kira, kul­lanım ödüncü (ariyet), tüketim ödüncü (karz) sözleşmeleri
• İş görme amacını güden sözleşmeler: Bu kapsamda hizmet, eser, vekâlet, yayım, ko­misyonculuk, simsarlık sözleşmeleri
• Saklama amacını güden sözleşmeler: Bu kapsamda genel saklama sözleşmesi
• Teminat sağlama amacını güden sözleşme­ler: Bu kapsamda kefalet sözleşmesi, garanti sözleşmesi
• Sonuçları talih ve tesadüfe bağlı sözleşme­ler: Bu kapsamda sigorta sözleşmesi, ölün­ceye kadar bakma sözleşmesi
• Ortaklık sözleşmeleri: Bu kapsamda adi or­taklık sözleşmesi

Satış Sözleşmesi; TBK 207. maddeye göre satış sözleşmesi; satıcının, satılanın zilyetlik ve mülkiyetini alıcıya devretme, alıcının ise buna karşılık bir bedel ödeme borcunu üstlendiği sözleşmedir.

Taşınmaz satışı sözleşmesi, Tapu Sicil Müdürlüğün­de resmî şekle bağlı olarak yapılmalıdır

Kiracının kira sözleşmesinden doğan borçları ise şunlardır:

• Kira bedelini ödeme borcu
• Özenle kullanma ve komşulara saygı gösterme borcu
• Temizlik ve bakım giderlerini ödeme borcu
• Ayıpları, kiraya verene bildirme borcu
• Ayıpların giderilmesine ve kiralananın gösterilmesine katlanma borcu

TBK’nin 583. maddesi gereğince kefalet sözleşmesi, geçerliliği bakımından şekil şartına tabi kılınmıştır. Buna göre kefalet sözleşmesi, yazılı şekilde yapılmadıkça ve kefilin sorumlu olacağı azami miktar ile kefalet tarihi belirtilmedikçe geçerli olmaz.

Kefalet sözleşmesinde sonradan yapılan ve kefilin sorumluluğunu artıran değişiklikler, kefalet için öngörülen şekle uyulmadıkça hüküm doğurmaz.

TBK’nin 584. maddesinde, evli olan kişilerin ancak eşlerinin rızasıyla kefil olabilecekleri hüküm altına alınmıştır.

Noterler, hukuki güvenliği sağlamak ve anlaşmazlıkları önlemek için işlemleri belgelendirme ve kanunlarla verilen başka görevleri yapmakla yükümlü tutulmuşlardır.

Noter olabilmek için 1 yıllık noterlik stajını tamamlamak ve noterlik belgesini almak gerekir.

Noter olabilmek için 1 yıllık noterlik stajını tamamlamak ve noterlik belgesini almak gerekir. Bu staja kabul edilebilmek için hukuk fakültesi mezunu olmanın yanında, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak, kesinleşmiş bir ceza veya disiplin kararı sonucunda hâkim, savcı, memur ya da avu­katlık yapma niteliğini kaybetmiş bulunmamak, noterlik mesleğine yaraşmayacak tutum ve davra­nışları çevresince bilinmiş olmamak, noterlikle ve noter stajyerliği ile birleşmeyen bir işle uğraşma­mak, mahkeme kararı ile kısıtlanmış olmamak gibi başkaca şartlar da aranmaktadır.

Noterlikler, Adalet Bakanlığının ve Türkiye Noterler Birliğinin gözetim ve denetimi altında çalışmaktadır (Noterlik Kanunu 121. m). Çeşitli aralıklarla teftiş edilir ve gerekli görüldüğü takdir­de haklarında soruşturma yapılır. Verilecek disiplin cezaları ise Noterlik Kanunu’nun 126. maddesinde belirtilmiştir. Buna göre;

• Uyarma cezası, notere görevinde daha dik­katli davranması gerektiğininin yazı ile bil­dirilmesidir.
• Kınama cezası, görevinde veya davranışında kusurlu sayıldığının yazı ile notere bildiril­mesini ifade eder.
• Para cezası, çeşitli nedenler ile 250 TL - 5000 TL aralığında öngörülmüştür.
• Geçici olarak işten çıkarma cezası, kişinin noterlik sıfatı saklı kalmak şartıyla, bir ay­dan altı aya kadar görevinden uzaklaştırıl­masıdır.
• Meslekten çıkarma cezası ise Kanun’da be­lirtilen çeşitli nedenlerin varlığı hâlinde no­terin, bir daha atanmamak üzere noterlik­ten çıkarılmasıdır.

Kendisi bizzat ilgili ise veya bir ilgili onun vekili olarak hareket ediyorsa,

• Aralarında evlilik birliği kalmamış olsa bile ilgililerden birinin karı veya kocası ise
• İlgililerden biri ile aralarında sıhri dahi olsa hısımlık bulunması hâlinde, usul veya füru veya kan hısımlığında üçüncü, sıhri hısım­lıkta ikinci derecede (bu dereceler dâhil), ci­var hısımlığı ya da evlat edinme ilişkisi varsa,
• İlgililerden biri noterin kâtip veya hizmetli­si ise,
• İlgililerden biri, aralarında yukarıdan iki, üç ve dördüncü durumda yazılı ilişki bulunan bir şahsın vekili olarak hareket ediyorsa,
• Noterlik işlemi, kendi yararına veya ara­larında yukarıdan iki, üç ve dördüncü durumda yazılı ilişki bulunan bir kimse yararına bir tasarrufu kapsıyorsa, noter bu işlemlere katılamaz.

Yapılacak işlemin özelli­ğine göre önceden kesin olarak belirlenmiş harca maktu harç denir.

Yapılacak işlemin özelli­ğine göre yapılacak işlemlerden değer veya ağır­lık ölçüsüne göre oransal olarak belirlenen harca ise nisbi harç adı verilmektedir.

492 Sayılı Harçlar Kanunu’nda sadece noterlik harçları düzenlenmemiştir. Bunların yanında yargı harçları, tapu ve kadastro harçları, konsolosluk harçları, pasaport, ikamet tezkeresi, çalışma izni, çalışma izni muafiyeti harçları, vize ve Dışişleri Bakanlığı tasdik harçları, gemi ve liman harçları, trafik harçları gibi harçlar da bu Kanun’da yer almaktadır.

Hukuki işlemlerin noter tarafından düzenlenmesi, bir tutanak ile yapılır. Bu tutanakta bulunması gereken hususlar şunlardır;

• Noterin adı ve soyadı ile noterliğin ismi,
• İşlemin yapıldığı yer ve tarihi (rakam ve yazı ile),
• İlgilinin ve varsa tercüman, tanık ve bilirkişinin kimlik ve adresleri ile ayrıca ilgilinin vergi kimlik numarası,
• İlgilinin hakiki arzusu hakkındaki beyanı,
• İşleme katılanların imzaları ile noterin imza ve mührü

Noter tarafından onaylama işlemi, hukuki işlemlerin altındaki imzanın onaylanması, imzayı atan şahsa ait olduğunun bir şerhle belgelendirilmesi şeklinde yapılır.

Noterlik Kanunu’nun 94. maddesine göre noterler tarafından yapılan işlemlerin örnekleri, ancak ilgili­lerine, kanuni mümessil veya vekillerine ya da mirasçılarına verilir.

Onaylama şerhinin;

• İşlemin yapıldığı yer ve tarihi (rakam ve yazı ile),
• İlgilinin kimliği, adresi ve vergi kimlik numarasını,
• Noter ilgiliyi tanımıyorsa, kimliği hakkında gösterilen ispat belgesini,
• İmza huzurda atılmışsa bu yöndeki beyanı, imza dışarda atılıp da ilgili kişi huzurda, imzanın ken­disine ait olduğunu kabul etmiş ise bu husustaki beyanı ve
• İşleme katılanların imzaları ile noterin imza ve mührünü taşıması gereklidir.

Kâğıdının aslı, noterlik dairesinde saklanır ve örneği ilgilisine verilir.

Noter tarafından yapılan işlemler, Noterlik Kanunu’nda düzenleme (84. vd. m.), onaylama (90. vd. m.), örnek verme (94. vd. m.) ve diğer işlemler (100. vd. m.) olarak dörde ayrılmaktadır.

Noterlik Kanunu’nun 200. maddesine göre noter odalarının ve Maliye Bakanlığının mütalaası alınarak, Türkiye Noter­ler Birliği Yönetim Kurulu tarafından hazırlanan ve Ada­let Bakanlığınca onaylandıktan sonra Türkiye Noterler Birliğince bütün noterliklere dağıtılan formüllere göre yürütülür

Noter, ilgilinin işitme, konuşma veya görme engelli olduğunu anlarsa, işlemler engellinin isteğine bağ­lı olmak üzere iki tanık huzurunda yapılır.