HÜCRE KİMYASI

DNA molekülü çok önemli 8 özelliğe sahiptir:
1. İki polinükleotid iplik çift-sarmal yapıdadır.
2. Azot içeren bazlar, şeker-fosfat iskeletinden molekülün merkezine doğru çekilmişlerdir ve bir baz daima diğer zincirdeki tamamlayıcı bir baz ile çift oluşturur.
3. Her baz çifti zayıf hidrojen bağları ile birbirine tutunurlar. A daima T ile iki hidrojen bağı ve C ise G ile üç hidrojen bağıyla çift
oluşturur. Çiftler baz – komplementeri olarak ifade edilir.
4. Bu iki iplik antiparalel yani zıt polariteye sahiptir. Bir iplik 5' 3' diğeri ise 3' 5' yönünde yer alır.
5. Çift-sarmal yapı büyük ve küçük olmak üzere iki oluk ya da kıvrıma sahiptir.
6. Sarmalın çapı 2 nm olup 10 baz çifti içeren her büyük kıvrımı 3.4 nm uzunluktadır. Her baz çiftinin arası ise 0.34 nm’dir.
7. Sağa dönüşümlü bir sarmaldır.
8. Adenin sayısı timine, guanin sayısı sitozin sayısına eşittir.

RNA molekülü bir nükleik asit olmasına rağmen DNA‘dan farklı özellikleri bulunmaktadır. Bunlar:
• Şeker grubu olarak deoksiriboz yerine riboz içerir.
• Azotlu bazlardan timin yerine urasil yer alır.
• Normal olarak tek-iplikli ama sıklıkla aynı iplik üzerindeki tamamlayıcı bazların çift oluşturmasıyla karmaşık sabit bir ikincil yapıya (saç-tokası ya da gövde-lop) sahiptir.

Replikasyon, DNA molekülünün taşıdığı genetik bilgilerin sonraki kuşaklara aktarılması için kopyasının sentezlemesi olayıdır.

Gen, protein gibi işlevsel bir ürün için genetik kod taşıyan genetik maddenin (nükleik asit) bir bölümüdür.

Vücutta sentezlenemeyen, protein yapısı için besinlerle alınması zorunlu olan amino asitlere esansiyel amino asitler denir. Arjinin, histidin, izolösin, lösin, valin, lizin, metiyonin, threonin, fenilalanin ve triptofan bu gruba girmektedir.

Peptit bağı bir amino asitin karboksil (C-) ucu ile diğer bir amino asitin amino (N-) ucu arasında meydana gelen bir dehidrasyon reaksiyonu sonucu karbon ile azotun kovalent olarak bağlanması ile oluşur.

Proteinlerin büyüklüğü, dalton birimi (atom kütlesi) ve onun 1000 katı olan kilodalton (kDa) ile ya da içerdikleri amino
asitlerin sayısı ile ölçülebilir.

Ribozomlar: Protein sentezinin yapıldığı, mRNA ile tRNA’lar arasındaki bağlantının kurulduğu zar içermeyen hücresel makinalardır. Büyük ve küçük alt birim olmak üzere iki kısımdan oluşur.

Polisakkaritlerin yani şekerlerin tatlılık özellikleri taşıdıkları –OH (hidroksil) gruplarından dolayıdır.

Hücrenin yapısını oluşturan ve işlevlerini gerçekleştiren yüksek seviyede organize olmuş ve düzinelerden milyonlara varan karbon atomları içeren çok büyük moleküllerdir. Bunlar dört temel grup olan nükleik asitler, proteinler, karbohidratlar ve lipitlerdir. Doğru cevap E’dir.

Polimerler, sınırlı kombinasyonlarda monomerlerin bir araya getirildiği kimyasal reaksiyonlarla sentezlenirler ve biyolojik yapılarda genellikle sarmal yapılar formunda işlevlerini yerine getirirler. Doğru cevap C’dir.

Nükleik asitler nükleotit birimlerinin ardı ardına eklenmesiyle sentezlenen polimer zincirlerdir. Bir

nükleotit üç ana bileşenden meydana gelir. Bunlar:

guanin=G) ya da bir pirimidin (sitozin=C, timin=T ve urasil=U) olabilir. Timin yalnızca DNA’ da,

urasil ise yalnızca RNA’ da bulunur.

birbirine çok benzer olmasına rağmen ribozun 2. karbon atomuna bağlı olan hidroksil (OH) grubu

deoksiribozda bulunmaz.

İki polinükleotid iplik çift-sarmal yapıdadır. Azot içeren bazlar, şeker-fosfat iskeletinden molekülün merkezine doğru çekilmişlerdir ve bir baz daima diğer zincirdeki tamamlayıcı bir baz ile çift oluşturur. Her baz çifti zayıf hidrojen bağları ile birbirine tutunurlar. A daima T ile iki hidrojen bağı ve C ise G ile üç hidrojen bağıyla çift oluşturur. Doğru cevap B’dir.

Peptit bağı bir amino asitin karboksil ucu ile diğer bir amino asitin amino ucu arasında meydana gelen bir dehidrasyon reaksiyonu sonucu karbon ile azotun kovalent olarak bağlanması ile oluşur. Doğru cevap  D’dir.

Amino asitler: Proteinlerin monomerleri olarak peptit bağlarıyla eklenerek polipeptit zinciri meydana getirirler

GTP (guanozin üç fosfat) molekülleri: Sentez için gerekli enerji kaynağı olarak çoğunlukla guanozin üç fosfatın (GTP) hidrolizi sonucu çıkan enerji kullanılırlar.

mRNA: mRNA aracı moleküller olarak genetik kodu proteinlere taşırlar. Prokaryotlarda bir gen uzunluğunda iken ökaryotik hücrelerde transkripsiyon sonrasında bir seri işlemlerden geçerek daha kısa moleküller olarak protein sentezine katılırlar.

Ribozomlar: Protein sentezinin yapıldığı, mRNA ile tRNA’lar arasındaki bağlantının kurulduğu zar içermeyen hücresel makinalardır.

Amino asit bağlı tRNA’lar: Transfer RNA (tRNA)’lar, protein sentezi sırasında ribo zomda büyüyen polipeptid zincirine özel amino asitleri taşıyan 74-93 nükleotid uzunlukta zincirlerdir. Doğru cevap E‘dir.

En yaygın olarak bulunan üç disakkarit maltoz (malt ya da arpa şekeri), laktoz (süt şekeri) ve sukroz (çay şekeri) dur. Maltoz iki glikozdan, laktoz bir glikoz ve bir galaktozdan ve sukroz bir glikoz ve bir fruktozdan oluşur. Bu disakkaritlerin her biri, bir su molekülü çıkmasıyla iki monosakkariti birbirine bağlayan glikosidik bağ oluşumu ile meydana gelir. Glikojen monomer olarak yalnızca glikoz içeren dallanmış bir polimerdir. Doğru cevap B’dir.

Steroitler dört-halkalı hidrokarbon türevleri olarak lipitlerin diğer farklı bir sınıfıdır. Polar değillerdir ve dolayısıyla hidrofobik özellikte moleküllerdir. Özellikle ökaryotik hücrelerde bulunan steroitler birbirlerinden içerdikleri çift bağların sayısı ve pozisyonu ile fonksiyonel grupları bakımından farklılıklar gösterirler (Şekil 2.25). Hayvan hücrelerinin en yaygın steroiti kolesteroldür. Kolestrol mitokondri ve kloroplastların iç zarları hariç diğer organel zarları ve plazma zarlarının yapısında bulunur. Doğru cevap C’dir.

I

Azot

miRNA