HÜCRE KİMYASI - Deneme Sınavı - 24

Terpenler lipit türevi doymamış moleküllerdir. Beş-karbonlu bileşikler olan izopren (2-metil bütadien) ve türevlerinin çeşitli kombinasyonlarda eklenmesiyle sentezlenirler. Vücudumuz için gerekli olan A vitamini ve fotosentez sırasında ışığı toplanmasında rolü olan karotenoit pigmentleri bu şekilde sentezlenirler. Doğru cevap C şıkkıdır.

Doğal makromoleküllerin mol kütlelerinin tayininde osmometri kullanılır.

Hipotonik çözeltiler ise içinde bulunduğu hücreye göre yoğunluğu daha az olan çözeltidir. Hücre, hipotonik ortama konulursa bulunduğu ortamdaki suyu içine çeker ve şişer.

Kolloidler: Mikroskopla görülemeyecek kadar küçük fakat ışığı saçacak kadar büyük taneciklerin oluşturduğu süspansiyonlardır.

Difüzyon, gaz veya sıvı moleküllerin sahip oldukları kinetik enerji yardımıyla rastgele yer değiştirmesidir.

Çözüneni uçucu olmayan çözeltilerin kolligatif özellikleri; buhar basıncı düşmesi, kaynama noktası yükselmesi, donma noktası alçalması ve osmotik basınçtır.

Hücre yapısı ve işlevlerinin aydınlatılması “Hücre Biyolojisi (Sitoloji)” biliminin çalışma alanıdır. Hücre Biyolojisi ile çeşitli çalışma alanlarının iş birliği ile gerçekleşir. Bu alanlardan Biyokimya ve Biyofizik, hücre bileşenlerinin moleküler yapısını ve kimyasını aydınlatır. Moleküler Biyoloji ve Genetik, yaşamın devamlılığını, genlerin işlevlerini ve hasarlarının sonuçlarını ortaya çıkarır.

Genel olarak hücreler genetik madde olan DNA molekülünün içinde bulunduğu bir organel olan çekirdek içerip içermediklerine göre: 1. Çekirdeksiz hücre = Prokaryot (bakteriler ve arkealar) ya da 2. Çekirdekli hücre = Ökaryot (bitkiler, hayvanlar, fungiler, algler ve protozoalar) olarak sınıflandırılırlar.

Ökaryotik hücreler, içinde genetik maddenin bulunduğu zarla çevrili bir organel olan çekirdeğe sahip hücrelerdir. Bitkiler, hayvanlar protistler ve fungiler ökaryotik organizmalardır. Ökaryotik organizmalar yalnızca oksijenli solunum yaparlar. Prokaryotik hücrelerden farklı olarak, çekirdekçik, hücre iskeleti ve sitoplazmik organeller gibi yapılara sahiptirler. Sitoplazmik organeller olarak çekirdek, çekirdekçik, mitokondri, kloroplast, vakoul, endoplazmik retikulum, Golgi aygıtı, lizozom ve peroksizomlar bulunur.

Yüksek ökaryotik canlılardan bitki ve hayvan hücreleri de önemli yapısal ve işlevsel farklı özelliklere sahiptirler. Bir bitki hücresinde plazma zarının üzerinde bakteriler gibi ama selüloz yapıda bir hücre duvarı varken hayvan hücresinde yalnızca plazma zarı vardır. Bitki hücreleri büyük bir merkezi vakuol ve plastidlere sahipken hayvan hücresinde farklı olarak sentrozom bulunur. Hayvan hücresinde depo karbonhidratı glikojendir.

Tüm hücrelerin zarı, ilk defa 1972 yılında Singer ve Nicolson tarafından ileri sürülen akışkan mozaik zar model denilen saydam ve esnek fosfolipit ve diğer lipitlerin oluşturduğu çift tabakalı bir yapıdadır. Zar lipitleri hem hidrofilik hem de hidrofobik kısımlara sahiptir ve bu özelliklerinin sonucu kendiliklerinden kapalı iki tabakalı yapılar oluştururlar. Yapısında işlevsel özelliklerini belirleyen proteinler ve karbonhidratlar bulunur. Dolayısıyla hücrenin yapı ve işlevlerine bağlı olarak lipit, protein ve karbonhidrat miktarı ve oranı hücre tiplerinde ve organellerinde değişir.

Genel olarak biyolojik zarların görevleri şu şekilde özetlenebilir: 1. Hücreye şekil verir. 2. Madde alışverişini düzenler. 3. Osmotik dengeyi düzenler. 4. Hücrelerin birbirlerini tanımalarını sağlar. 5. Hücre-hücre ve hücre-hücre dışı matriks bağlanmasını sağlar. 6. Hücre dışına salgılamada önemlidir. 7. Uyarı iletiminde etkilidir. 8. Çeşitli enzimler taşır.

Mitokondriler oksijenli solunumun gerçekleştiği hücrenin enerji santralleridir. İşlevinden dolayı farklı hücrelerdeki sayısı ve lokalizasyonu değişebilir. Çoğu metabolik reaksiyonda enerji kaynağı olarak kullanılan ATP (adenozin üç fosfat) burada sentezlenir. Böylece, şekerlerin ve diğer hücresel moleküllerin mitokondride oksidasyonu sonucu besin moleküllerinden enerji elde edilmiş ve ATP içinde tutulmuş olur. Oksidasyonda gerekli elektron transportu ve ATP sentezi için görevli moleküller kristalar üzerinde ve matriks içinde yer alır.

İntermediyer (ara) filamentler ise yaklaşık 8-12 nm çapında, mikrotübül ve mikrofilamentlerin aksine dokuya özgü filamentöz yapılardır. Epitelyal hücrelerde keratin, bağ doku ve diğer hücrelerde vimentin, kas hücrelerinde desmin ve nöral kök hücrelerinde nestin proteini olarak bulunur. Bu farklılıklardan dolayı da hücrelerde çok çeşitli işlevlere sahiptir.

Hücre dışına atılan materyallerin çeşidine ve örneğine göre oluşan hücre-dışı matriks; 1. hücre bölünmesi, 2. hücre hareketi ve göçü, 3. hücre tanıma ve yapışma ve 4. embriyonik gelişim sırasında hücre farklılaşması gibi çok farklı süreçlerin kontrol edilmesinde rol alır.

Yüksek ökaryotik canlılardan bitki ve hayvan hücreleri de önemli yapısal ve işlevsel farklı özelliklere sahiptirler. Bir bitki hücresinde plazma zarının üzerinde bakteriler gibi ama selüloz yapıda bir hücre duvarı varken hayvan hücresinde yalnızca plazma zarı vardır. Bitki hücreleri büyük bir merkezi vakuol ve plastidlere sahipken hayvan hücresinde farklı olarak sentrozom bulunur. Doğru cevap B'dir.

Hücre zarının yapısında hücre yüzeyine bakan glikoproteinler ile glikolipitlerden oluşan “Glikokaliks” adı verilen bir karbonhidrat yüzey kılıfı bulunur. Glikokaliks hücreyi korur, her hücre için özeldir ve hücrelerin birbirini tanıması ve hormonların hücreleri tanıması için belirteç görevi yapar. Doğru cevap D'dir.

Mitokondriler oksijenli solunumun gerçekleştiği hücrenin enerji santralleridir. İşlevinden dolayı farklı hücrelerdeki sayısı ve lokalizasyonu değişebilir. Çoğu metabolik reaksiyonda enerji kaynağı olarak kullanılan ATP (adenozin üç fosfat) burada sentezlenir. Doğru cevap B'dir.

Lizozomlar protein, karbonhidrat ve yağlar gibi biyomolekülleri parçalayan enzimleri içerirler. Genel adı “hidrolaz” olan bu enzimler hücrenin normal bileşenlerine zarar vermelerini önlemek için lizozomlar tarafından dikkatlice depolanırlar. Doğru cevap B'dir.

DNA molekülünün kopyalanması replikasyon, RNA’ya çevrilmesi transkripsiyon olarak adlandırılır. Doğru cevap C'dir.