HİZMETLER EKONOMİSİ

İlk elektronik ileti 1972 yılında gönderilmiştir.

İnternet’in bireylerin kullanımına sunulması ise ilk olarak yine ABD’de 1986 yılında başlamış ve 1990’larda da uluslararası düzeyde büyük bir hızla yayılmıştır

E-ticarette kullanılan başlıca araçlar şunlardır: Telefon, faks, televizyon, elektronik ödeme ve para transferleri, elektronik veri değişimi ve İnternet. Bu araçların
tamamı aslında e-ticaret kavramının geniş tanımını oluşturmaktadır.

Elektronik ticaret telekomünikasyon araçları vasıtasıyla ürünlerin üretim, reklam, satış, sigorta, ödeme ve dağıtım işlemleridir. Günlük yaşamdaki konuşmalara e-ticaret denildiğinde esas olarak İnternet’ten ve network bağlantılı diğer ticaret biçimleri anlaşılmaktadır. Ancak, e-ticaret araçlarından olan telefon, faks ve televizyonun ticari
mübadelelerde başta sanayileşmiş ülkelerde olmak üzere daha önce kullanılmakta
olduğunu unutmayalım. Örneğin, telefon ile sipariş verme ve bedelini de kredi kartı
ile ödeme bilinmiyor değildi. Dolayısıyla, İnternet gibi yeni oluşan e-ticaret araçları
bu ticareti doğrudan yaratmamıştır. İnternet açıkçası çok sayıda yeni olanağın oluşmasını sağlamıştır. Bir ticari mübadelenin mekân ve zaman sınırlaması olmadan
bir çok kişi arasında daha düşük maliyetlerle gerçekleştirilmesinin İnternet sayesinde mümkün olduğunu unutmayalım. Bu da elbette İnternet’i diğer araçlara oranla
daha fazla işlevsel kılmıştır. Böylece İnternet, haberleşme önündeki ticaret engellerinin azaltılması ve daha büyük ticaret hacminin gerçekleştirilmesi bakımından
geleneksel elektronik ticaret araçlarının önüne geçmiştir.

E-ticaretin ve telekomünikasyon ağı vasıtasıyla yürütülen işlerin en eski araçlarından biri telefon olup ticari alışverişlerde öncü rol oynamıştır. Bu öncü rol,
telefon hatlarının her ülkede çok yaygın olarak kurulmuş olmasından kaynaklanmıştır. Telefon uzun yıllar çok sayıda hizmete aracılık etmiştir. Mal ve hizmetlerin
reklamının yapılmasında, satın alınmasında ve bedelinin ödenmesinde (telefonda
kredi kartı numarası verilerek) telefon çok önemli bir yere sahip olmuştur.

İnternet, e-ticaret aracı olarak çok yönlü niteliktedir. Nitekim, bazı ürünlerde üretim ve dağıtım zincirinin tüm aşamaları online olarak ve sınır ötesi işlemler itibarıyla gerçekleştirilebilmektedir. Örneğin, İnternet’te Fransız bir firmanın veri bankası reklamını okuyan ve bankada yer alan bazı veri setini satın almak isteyen bir
Türk tüketici, Fransız firmasına ait bir veri seti talebini, firmanın ABD’de kurmuş
olduğu veri bankası (databank) vasıtasıyla Fransa’ya iletebilir. Fransız firmanın bilgisayarı istenen bilgileri söz konusu veri bankasına iletir. Alınan bilgiler sonra da
ABD’den Fransa’ya gönderilir. Böylece, Fransa’daki bilgisayar bilgi istemiş, bilgiyi
almış, ödemede kullanılan kredi kartı bilgilerini Türkiye’ye göndermiş ve bu bilgilerin doğruluğunu incelemiş olmaktadır. Tüm bu işlemler hep İnternet üzerinden
gerçekleştirilmiş olmaktadır. Kısacası reklam, üretim, satın alma, ödeme ve hizmetin tüketiciye teslimi işlemlerin tamamı elektronik olarak, yalnızca bir araç yani İnternet vasıtasıyla gerçekleştirilmiş olmaktadır (Yıldırım-Mızrak, 2009).
Bu örneği Amazon.com vasıtayla gerçekleştirilen e-ticaret için de düşünebiliriz. Amazon.com firması dünyanın çeşitli ülkelerinde kurduğu irtibat noktalarıyla hizmet sektöründe her gün binlerce dolar değerinde e-ticaret hacmi gerçekleştirmektedir. Bu sektörlerin başında da müzik, film, veri seti CD’leri ve CD-ROM
olarak hazırlanmış kitaplar ile basılmış kitap satışı gelmektedir.
Tüm bu örnekler İnternet’in bazı sektörlerde e-ticaret için ne denli büyük
bir potansiyel oluşturduğunu göstermektedir. E-ticarette güçlü bir araç olan
İnternet’in bir diğer özelliği de aynı anda ses, görüntü ve metin yollama potansiyeline sahip olmasıdır. Bu multimedya potansiyel (ses, görüntü ve metnin aynı
anda, birlikte gönderiliyor olması) online video konferansların gerçekleştirilmesinde çok önemli olmuştur. İnternet’in önemli bir başka özelliği de ticareti yapılabilir hizmet sayısının artmasındaki rolüdür. İnternet’in yaygınlaşmasından önceki dönemlerde çok sayıda
hizmetin ticareti yapılamaz (non-tradeable) olarak sınıflandırıldığını hatırlatalım.
Ancak, günümüzde başta sağlık, mimarlık, hukuk danışmanlığı, seyahat, muhasebe ve eğitim olmak üzere çok sayıda hizmet İnternet aracılığıyla gerek ulusal
gerekse uluslararası düzeyde ticareti yapılabilir hâle gelmiştir.
İnternet’in sağladığı hizmetlerden biri de uzaktan kumanda etme hizmetidir.
Bu hizmet biçiminde kişiler işlerinin bir kısmını ya da tamamını evindeki bilgisayar ile yapmaktadırlar. Özellikle gelişmiş ülkelerde bazı firmaların bu alanda önemli bir başarı elde ettiği de görülmüştür. Böylece, özellikle ayrı bir büro
oluşturma maliyeti açısından önemli bir yer tasarrufu sağlanmış olmaktadır. Bu
tür çalışan firmalarda merkezî iş yeri yalnızca toplantı ve müşteriler ile iletişimde
kullanılmaktadır. Bu şekilde firma sahibi iş yeri dışında da iş yapma ve iş yaşamını
sürdürme imkânı elde etmiş olmaktadır.

Tüm ticari mübadele sürecini bilgi teknolojisi ve EDI-bilgi alışverişi sistemine dayandıran ilk ülke Singapur olmuştur. 1989’da kurduğu TradeNet ile ilk adımı atan bu ülkede başta kargo ve
gemi hizmetleri olmak üzere yirmiden fazla hükûmet birimi ithalat-ihracat sürecinde söz konusu TradeNet’e dahil olmuştur. Her hükûmet biriminden izin çıkarmak için ayrı ayrı belge sunmak yerine, hazırlanan tek bir elektronik belge ile tüm gerekli onaylar 15 ila 30 dakika içinde gerçekleştirilmiştir.

İnternet hizmetlerinin arz koşulları esas olarak bunların fiyatlandırma ve maliyetlerine bağlıdır. Maliyetlere bakıldığında, ilk akla gelen altyapı maliyetleri, kuşkusuz haberleşme hatlarının getirdiği finansal yüke bağlıdır. İnternet hizmetleri talebindeki hızlı artış ve yeni kapasite oluşturma ihtiyacı İnternet hizmetlerini fiyatlandırma sistemini çok önemli kılmıştır. Gerçekten, mevcut altyapının etkin kullanımı, ek kapasite yaratılmasını sağlayacak en doğru teşviklerin verilebilmesi bakımından İnternet hizmetlerinin nasıl fiyatlandırılacağı büyük önem taşımaktadır.

ITU verilerine göre, 2012 yılında İnternet kullanan bireylerin toplam nüfus
içindeki payı Almanya’da % 84, ABD’de % 81.03 , Japonya’da % 79.05, Norveç’te
% 95, Bulgaristan’da % 55.15, ve ülkemizde % 45.13’e yükselmiştir.

Kredi kartlarıyla yapılan alışverişlerde ortaya çıkan güvenlik sorunlarıyla mücadele etme girişimleri de 1990’lı yılların ikinci yarısında başlamıştır. 1997 yılında ilk olmak üzere dünyada elektronik alışveriş güvenliği (Secure Electronic
Transactions) adı altında bir standart oluşturulmuştur. Bu sistem İnternet üzerinden kredi kartı ile alışverişte güvenliği sağlamış ve bu alışverişin gerektirdiği
para transfer izninin ve paranın transferinin önceki yıllara oranla daha güvenli bir
ortamda gerçekleşmesini sağlamıştır.

Vergilendirmede temel kural, öngörülecek vergilerin basit ve kolay uygulanır olması; gereksiz ayrıcalık veya gerçek amacından sapmaya uygun bir ortam yaratacak özellikte olmamasıdır. OECD tarafından yapılan araştırmalarda elektronik ticarete yönelik vergilendirmede bazı temel kural ve hükümler oluşturulmuştur.

Arpanet 1970’li yıllarda temelde elektronik ileti (e-mail, e-posta) gönderilmesini kolaylaştırmak, devlet kurumları, şirketler ve üniversiteler arasında dosya transferini kolaylaştırmak için kullanılmıştır. Elektronik iletinin ilki 1972 yılında gönderilmiştir. Doğru cevap A şıkkıdır.

İnternet’in bireylerin kullanımına sunulması ise ilk olarak yine ABD’de 1986 yılında başlamış ve 1990’larda da uluslararası düzeyde büyük bir hızla yayılmıştır. Doğru cevap C şıkkıdır.

E-ticarette kullanılan başlıca araçlar şunlardır: Telefon, faks, televizyon, elektronik ödeme ve para transferleri, elektronik veri değişimi ve İnternet. Bu araçların tamamı aslında e-ticaret kavramının geniş tanımını oluşturmaktadır. O hâlde ilk önce e-ticaretin geniş anlamdaki tanımını verelim. Elektronik ticaret telekomünikasyon araçları vasıtasıyla ürünlerin üretim, reklam, satış, sigorta, ödeme ve dağıtım işlemleridir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Tüm ticari mübadele sürecini bilgi teknolojisi ve EDI-bilgi alışverişi sistemine dayandıran ilk ülke Singapur olmuştur. 1989’da kurduğu TradeNet ile ilk adımı atan bu ülkede başta kargo ve gemi hizmetleri olmak üzere yirmiden fazla hükûmet birimi ithalat-ihracat sürecinde söz konusu TradeNet’e dahil olmuştur. Doğru cevap B şıkkıdır.

Kullanıma dayalı fiyatlandırma olan bu sistemin başarılı olduğu ülke Yeni Zelanda olarak gösterilmiştir. Bunun nedeni ise bu ülkede yalnızca tek İnternet hattı (yüksek hız kapasiteli genişbant ağ) olması idi. Bu da İnternet kullanıcılarının başka bir fiyat alternatifi ya da hizmet sunucusu seçme imkânının olmaması anlamına gelmektedir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Ayrıca, İnternet bir bilgisayardan diğerine dijital bilgi transferini kolaylaştırmıştır. Bu durum da bir yandan İnternet’in kendisini çok yönlü ve güçlü bir e-ticaret aracı hâline getirmiş, diğer yandan da elektronik ticaretin hızla artmasını sağlamıştır. Tüm bunlar kuşkusuz kullanıcı sanayi dalları üzerinde etkili olmuştur. O hâlde, elektronik ticaretin kullanıcı sanayiler üzerindeki iktisadi etkilerini daha yakından inceleyelim. E-ticaretin bu açıdan iki önemli etkisi vardır. Birincisi piyasa yapısına olan etkisi, diğeri de bir ürün tasarımından bu ürünün nihai tüketiciye satışına kadar olan arz sürecinde yarattığı değişiklik ve etki olmaktadır. Bu iki etki maliyetleri düşürmekte ve böylece bilgi ve iletişim akımlarının daha hızlı ve ucuz bir biçimde yapılmasını sağlamaktadır. İnternet, küçük ölçekli firmalara büyük ölçekli firmalar ile aynı kulvarda rekabet etme imkânı vermesi bakımından dengeleyici (ekolayzer) role de sahiptir. Bu da sektörlerdeki rekabet yoğunluğunu artırmaktadır. Kuşkusuz İnternet firmaların bazı faaliyetleri daha düşük maliyetler ile gerçekleştirmesinde önemlidir. Burada etkinlik açısından belirtecek olursak, daha hızlı ve ucuz iletişim sağlanması, firmaların yönetim yapısı ve örgütsel anlamda elde ettikleri getiriden söz edilebilir. İnternet aynı zamanda sunulan hizmetin kalitesini de artırmaktadır. Arz İnternet sayesinde talep değişmelerine daha hızlı uyum göstermekte ve müşteri ihtiyaçları etkin bir biçimde karşılanmaktadır. İnternet üzerinden sağlanan e-ticaretin firmalara sağladığı yararlardan bir diğeri de daha hızlı ürün tasarımı ve piyasa araştırmalarına yol açmasıdır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Günümüzde dünya hizmet ticaretinin gelişmesinde ve artmasında önemli olan unsurların başında artık elektronik ticaret ve İnternet gelmektedir. Gerçekten, 1990’lı yıllardan itibaren iş yönetiminde yeni bir tarz olarak ortaya çıkan elektronik ticaret başta verimlilik ve istihdam olmak üzere işletmeleri olumlu yönde etkilediği görülmektedir. Elektronik ticaretin başlangıçta en hızlı biçimde etkili olduğu hizmet sektörleri haberleşme, finansal hizmetler, toptan ve perakende ticaret olmaktadır. Eğitim, sağlık ve kamu hizmetlerindeki önemi de giderek artmaktadır. Doğru cevap B şıkkıdır.

ITU verilerine göre, 2012 yılında İnternet kullanan bireylerin toplam nüfus içindeki payı Almanya’da % 84, ABD’de % 81.03 , Japonya’da % 79.05, Norveç’te % 95, Bulgaristan’da % 55.15, ve ülkemizde % 45.13’e yükselmiştir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Elektronik ticaret istihdam üzerinde de etkili olmaya başlamıştır. Elektronik ticaretin çok sayıda sektör için mal ve hizmetleri üretip sunmada kullanılan önemli bir yol olduğu artık bilinmektedir. E-ticaret dağıtım sektörü gibi sektörleri doğrudan, bir kısmını ise (özellikle bilgi ve iletişim teknolojileriyle ilişkili olan mali hizmetler, posta hizmetleri, reklam-tanıtım, seyahat ve ulaştırma gibi sektörler) dolaylı olarak etkilemektedir. Bu sektörlerin çoğu istihdam açısından da ayrı bir önem taşımaktadır. Doğru cevap D şıkkıdır.

...Buna göre, uygulanacak vergi sistemi mükellefler açısından basit olmalı ve vergi kurumlarındaki işlemlerde bürokratik maliyet mümkün olduğu ölçüde en az düzeyde olmalıdır. Sistem vergi mükellefleri için adil olmalı ve benzer özelliklere sahip alışverişler aynı oran ve biçimde vergilendirilmelidir. Vergi kaçırmayı özendirecek hükümlerden kaçınılmalıdır. Vergilemede özellikle iktisadi sapma yaratacak kurallardan uzak durulmalıdır. İşletme sahiplerinin vergi uygulamalarıyla değil daha ziyade ticari kaygıyla teşvik edilmesi esas alınmalıdır. Yerel vergi sisteminin uluslararası alanda diğer ülkeler ile uyumlu olmasına dikkat edilmelidir. Yerel uygulamaların anında uluslararası değişikliklere ve gereksinimlere uyumunu kolaylaştıran bir vergi sistemi, ülkeler arasında adil nitelikte temel bir İnternet vergisi oluşturulmasında önemli olmaktadır. Bu aynı zamanda, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasında iş bölümünü de sağlayacaktır. Uygulanacak vergilerin, işletmelerin teknolojik ve ticari gelişmelere uyumunu engellemeyecek olmasına özen gösterilmelidir. Gerçekten, bazı ülkeler arasındaki hizmet ticareti bazı durumlarda hiç vergilendirmemeye, bazı durumlarda ise çifte vergilendirmeye yol açmaktadır. Örneğin, vergilendirme yerinin net bir biçimde belirlenmesi hem vergi yönetiminde (mükerrer vergilendirmeyi önleme gibi) hem de e-ticarette ortaya çıkan vergi sorunlarının çözümünde önemli olmaktadır. Doğru cevap D şıkkıdır.

1990 yılında dünya çapında bilgi ağı (World Wide Web-www) kuruldu.