HİZMETLER EKONOMİSİ

Dünya Bankası’nın görevi II. Dünya Savaşı sonrasında Avrupa ülkelerinin yeniden inşasına katkıda bulunmak ve uluslararası parasal ve mali sistemin düzenli işleyişini sağlamaktı. Bu arada dış ticaretin serbestleştirilmesine yönelik çalışmalara da başlanmıştı.

1947 yılı sonrasında yaşanan serbestleştirme girişimlerini 1929’da önce Amerika Birleşik Devletleri’nde patlayan ve dünyaya yayılan kriz sonrasında tekrar gündeme gelen korumacılık dalgasına karşı duyulan tepki olarak nitelendirebiliriz.

1 Ocak 1995 tarihinde resmi olarak Dünya Ticaret Örgütü’ne dönüşen GATT’ın asıl işlevi dünya ticareti önündeki engellerin kaldırılmasıdır. Bunu düzenli aralıklarla yaptığı çok taraflı müzakereler yoluyla gerçekleştiren GATT toplam sekiz görüşme gerçekleştirmiştir. Sekizinci ve sonuncu olan müzakereler Uruguay Müzakereleri olup Uruguay’ın Punta del Este kentinde 1986-1994 yılları arasında gerçekleşmiştir. GATT görüşmeleri sonunda sanayi malları üzerindeki ortalama ve advalorem tarifeler % 40 gibi yüksek bir orandan % 4’lere dek inmiş, başlangıçta 23 olan üye sayısı da günümüzde 155’e ulaşmıştır.

Mal ticaretinde genellikle tarifeler biçiminde olan bu engeller hizmet ticaretinde ulusal refah, sağlık, güvenlik gibi gerekçelerle getirilen yasaklamalar, miktar kısıtlamaları ve yasal düzenlemeler olmaktadır. Hizmet ticaretinde engeller temelde hizmet sunanların tüketicilere ulaşmasını sağlayan sınır ötesi hareketini veya kullanıcıların sunuculara ulaşmasını sınırlamakta veya hizmetlerin kendisini kısıtlamaktadır.

Yabancı firmaların piyasaya girişini ve faaliyetlerini kısıtlayan ya da yasaklayan engeller özellikle miktar kısıtlamalarıdır. Bunlar hangi tür hizmet biçimi olursa olsun yabancılarca sunulan hizmetlerin sağlanması üzerinde uygulanan kısmi veya tam yasaklamalar şeklinde olabilir. Yurt içi tüketim payı üzerindeki kota, ithalata yönelik kota, tüketicilerin hareketliliğine ilişkin olarak uygulanan kota (turist vizelerinde sayısal sınırlamalar gibi) ve hizmet üretiminde kullanılan girdilere uygulanan kotalar bu engellere verilen önemli örneklerdir.

Hizmet ticareti açısından ithalatı ya da ihracatı kısıtlayıcı engellerin olduğu sektörlerden biri deniz yolu taşımacılığında gemiye yükleme, özellikle de kabotaj, ya kısmen ya da tamamen ulusal bayrak taşıyan firmalara ayrılmıştır. Yabancı bankalar durumunda da bazı hizmetlerin sunulmasına sınırlama getirilebilmektedir. Nedeni de hizmet sunan personelin hareketliliğine ve yerleşmesine getirilen kısıtlamalardır. Gerçek kişilerin hareketliliği konusundaki yasaklama ve sınırlamalar emek-yoğun hizmetler ile profesyonel hizmetlerde hâlâ önemli bir sorundur.

Burada eksik rekabete yol açan sorunları ve asimetrik bilgi kavramını iyi anlamış olmanızda yarar vardır.

Burada iktisadi teorideki iktisadi etkinlik konusunu iyi çalışmak gerekmektedir.

Bu soruda serbestleşmenin tarihçesini iyi çalışmakta yarar vardır.

Bu soruda dünyadaki serbestleştirme sürecini okumanız gerekmektedir.

Bu soru için GATT'ın tarihçesi ile ilgili bölümden yararlanmanız gerekmektedir.

Bu soruyu cevaplandırmak için dünya ticaretinde korumacılık uygulamaları ile ilgili bölümü çalışmanız gerekmektedir.

Burada DTÖ (WTO) ile ilgili bilgilerinizi gözden geçirmenizde yarar vardır.

Burada GATT Müzakereleri başlığı altında verilen konuyu çalışmanızda yarar vardır.

Hizmet ticaretinin serbestleştirilmesini amaçlayan anlaşma olan GATS ile ilgili bölümü okumakta yarar vardır.

Burada, dünya ticaretinin serbestleştirilmesi ile dünya ticareti önündeki engelleri birlikte değerlendirmek ve okuma parçasını çalışmak gerekmektedir.

Bu soru için ünite sonundaki okuma parçasını dikkatleinceleyiniz.

Burada ünite sonundaki okuma parçasında yer alan engel türlerini iyi öalışmanızda yarar vardır.

Dünya ticareti önündeki engellere ilişkin bölüm ile okuma parçasını birlikte çalışmanız gerekmektedir.

Hizmet ticaretinde uluslararas› düzeyde serbestlefltirme çabas› Amerika Birleflik Devletleri’nin öncülü¤ünde bafllam›fl; DTÖ ve GATS ile h›zla artm›flt›r. Belirtelim ki uluslararas› hizmet ticareti önündeki engellerin tan›mlanmas› oldukça zordur. Örne¤in, mal ticaretinde tarife engellerinin belirlenmesi ve ölçülmesi daha kolayd›r. Ancak, hizmetlerde ticareti yönlendiren yasal düzenlemeler, kural ve uygulamalar hem çeflit hem de yap›sal anlamda belirsizli¤e neden olmaktad›r.