HİZMETLER EKONOMİSİ

Ticaretin serbestleştirilmesinden beklenen yararlar esasen kaynak etkinliğinin sağlanmasıyla ortaya çıkar. Dolayısıyla, ticaret engellerini azaltmak yurt içi fiyatları uluslararası fiyat düzeylerine çeker ve kaynak etkinliği açısından da firmaların daha etkin çalışmasını sağlar. Bunun nedeni de rekabetçi piyasalarda üretim yapan firmaların yanlış girdi bileşimi hâlinde üretim maliyetlerinin yükselecek olmasıdır. Doğru cevap B'dir.

Hizmetler sektöründe kamu mülkiyeti ile yasal düzenleme gerektiren başlıca iki sorun doğal tekeller ve asimetrik bilgidir. Elektrik, gaz arzı, telekomünikasyon, demir yolu ve hava taşımacılığı gibi sektörler doğal tekele örnektir. Doğru cevap D'dir.

İngiltere, İngiliz imalat sanayiinin kapasitesi Almanya ve Fransa gibi rakip ülkelerin birkaç katına ulaşmadan serbest piyasa ve ticaret ilkelerini uygulamamış; devlet müdahalesi ve gümrük tarifesinin olmadığı bir ticaret sistemini 1840'ların başında başlatmış ve 1930'ların sonuna kadar da uygulamıştır. Doğru cevap C'dir.

Hizmetlerin fiziksel bir varlığı yoktur, elle tutulur bir ürün çıktısı olmadığı için çıktı üzerinden değerlendirme yapmak güçtür. O nedenle daha çok girdiler üzerinde düzenleme yapılma yoluna gidilmektedir. Doğru cevap A'dır.

Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (General Agreement on Tariffs and Trade-GATT) 1948'de faaliyete geçmiştir. GATT bir tarife sözleşmesi olup geçici nitelikte olması düşünülmüş olmakla birlikte zamanla süreklilik kazanmış ve 1947 sonrası dönemde dünya ticaretini serbestleştirme çalışmalarını üstlenmiştir. Dünya ticareti önündeki engelleri kaldırmak GATT'ın esas işlevi olmuştur.

Hizmet ticaretinin önündeki engeller: "Yabancı sunucuların piyasaya girişine yönelik engeller" ve Milli muameleyi etkileyen önlemler" olarak gruplandırılır. Yabancı firmaların piyasaya girişini ve faaliyetlerini kısıtlayan ya da yasaklayan engeller özellikle miktar kısıtlamalarıdır. Bunlar hangi tür hizmet biçimi olursa olsun yabancılarca sunulan hizmetlerin sağlanması üzerinde uygulanan kısmi veya tam yasaklamalar şeklinde olabilir. Doğru cevap E'dir.

1980'li ve 1990'lı yıllar iktisadi serbestleştirme programlarının tüm dünyada uygulandığı yıllardır. Bu programlar ABD ve İngiltere gibi gelişmiş ülkelerdeki kontrol ve düzenlemelerin kaldırılmasını içeren deregülasyon ve özelleştirme programlarından Çin ve Orta ve Doğu Avrupa'da uygulandığı şekilde olduğu gibi açık piyasa reformlarına kadar değişmektedir. Latin Amerika ülkeleri de benzer liberal iktisadi reformlara başvurmuşlardır. 1980'li yıllardan itibaren diğer gelişmekte olan ülkelerin çoğu da piyasanın serbestleştirilmesi akımına katılmıştır. Doğru cevap E'dir.

Uzak Doğu'nun birinci kuşak yeni sanayileşen ülkeleri Kore, Tayvan, Singapur ve Hong Kong'tur. Bu ülkeler ihracatlarını emek-yoğun mallardan sermaye-yoğun mallara kaydırmayı başarmışlardır. Doğru cevap C'dir.

Dünya ticaretinde 1948-1973 arasında gelişmekte olan ülkelerin bir kısmının temel madde ihracatına bağımlılığı önemli oranda azalmış ve sanayi malları ihracatçısı konumuna gelmişlerdir. Bu gelişmeler 1980'li yıllarda korumacılık eğilimlerinin biçim değiştirmek suretiyle yeniden ortaya çıkmasının ve yeni korumacılık adı altında güçlenmesinin altında yatan başlıca nedenlerdir. Gelişmekte olan ülkelerin pazar paylarını en fazla genişlettikleri ülke olan ABD yeni korumacı uygulamalarda başı çekmiştir. Bu yıllarda ABD ve diğer gelişmiş ülkeler giderek serbest ticaretten uzaklaşarak ithalatı kısıtlamada gümrük tarifeleri yerine tarife-dışı araçları yaygın olarak kullanmışlardır. Doğru cevap D'dir.

Engellerin kaldırılması

Daha fazla rekabet ile yeterli yasal düzenleme arasındaki dengeyi sağlamak doğru politika seçimi ile mümkün olabilir.

Hizmetler sektöründe kamu mülkiyeti ile yasal düzenleme gerektiren başlıca iki sorun doğal tekeller ve asimetrik bilgidir. Bu sorunun cevabı A seçeneğinde yer alan "asimetrik bilgi"dir.

Bir hizmetin sağlanması doğal tekeli gerektiriyorsa, serbest piyasacı ve kamu mülkiyetçiliği olmak üzere uygulanabilecek iki politika vardır. Bu soruda E seçeneğinde verilen kamu mülkiyetçiliği doğru cevaptır.

C seçeneğinde verilen hava taşımacılığı hükümetin hizmet arzettiği sektörlerin başında yer alır.

Hava yolu taşımacılığında havaalanı yer üstü hizmetlerinde yabancı firmalara daha yüksek vergi uygulanması, yurt içi piyasada bir hizmetin yabancı sunucularına maliyet artırıcı ya da rekabet gücünü azaltıcı dezavantajlara yol açan düzenlemeler getirilmesi bu duruma bir örnektir.

Yabancı firmaların piyasaya girişini ve faaliyetlerini kısıtlayan ya da yasaklayan engeller özellikle miktar kısıtlamalarıdır. Bunlar hangi tür hizmet biçimi olursa olsun yabancılarca sunulan hizmetlerin sağlanması üzerinde uygulanan kısmi veya tam yasaklamalar şeklinde olabilir. Turist vizelerinde sayısal sınırlamalar tüketicilerin hareketliliğine ilişkin olarak uygulanan kotaya bir örnektir.

GATT Uruguay Müzakereleri Eylül 1986’da Uruguay’ın Punta del Este kentinde başlamış ve Aralık 1993’te tamamlanmıştır. 15 Nisan 1994 tarihinde Fas’ın Marakeş kentinde 125 ülkenin nihai anlaşmayı imzalaması ile sonuçlanmış ve Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) kurulmuştur.

Koruma yöntemi olarak aşırıya kaçmayan bir yasal düzenleme önerilmektedir. Bilgi eksikliği resmî bir kurumun müdahalesini haklı kılıyorsa bu kurum alıcıları bilgilendirmeye yönelik bilginin elde edilmesi ve yayılmasını hedeflemelidir.

ABD 1930’da Smooth-Hawley Tarife Yasasını yürürlüğe koymuştur.

Bir hizmetin sağlanması doğal tekeli gerektiriyorsa, serbest piyasacı ve kamu mülkiyetçiliği olmak üzere uygulanabilecek iki politika vardır. Tarihsel süreçte en çok uygulananı kamu mülkiyetidir. Bu bağlamda liman, yol, köprü, havaalanı gibi alanlar önemli oranda devletin sahip olup işlettiği alanlardır. Elektrik, gaz arzı, telekomünikasyon, demir yolu ve hava taşımacılığı hükûmetin hizmet arzettiği sektörlerin başında gelmektedir. İletişim sanayii en fazla yatırım gerektiren bir sektör olup teoride önemli doğal tekellerden biri olmuştur.