HİZMETLER EKONOMİSİ

1930’lu yıllarda Colin Clark tarım (birincil sektör) ve sanayi (ikincil sektör) sektörlerine dahil olmayan tüm faaliyetleri hizmet olarak tanımlamıştır.

Bhagwati mal-hizmet ayrımını tartışırken “sürekliliği olan teknik ve yapısal bir değişimden” yola çıkmaktadır. Buna göre bazı hizmetler mallardan bazı mallar da hizmetlerden kopmuştur. Bu kopuşa “parçalanma süreci” adını veren Bhagwati’ye göre bu süreç bünyeden ayrılma etkisi ile birliktedir

Hill’in tanımında mal ve hizmet ayrımında çok kullanılan hizmetin saklanamaz (depolanamaz) olması özelliği önem taşımaktadır. Buna göre tüketiciler tarafından hizmetin üretildiği anda tüketilmesi, üreticiler tarafından stoklanamadığı anlamına gelir. Zira, stoklanamayan tek mal yüksek düzeyde bozulabilen mallardır; hizmetlerin de bozulabilir olduğu yolundaki benzetme ise tamamen yanlış bir durumdur. Hizmetlerin stoklanamaz olmasının asıl nedeni fiziksel özellikleriyle ilgili olmayıp mantıksal bir imkânsızlıktır.

Değişme kavramını temel alan sınıflandırmaya göre “kişileri etkileyen hizmetler ile malları etkileyen hizmetler” arasında ayrım yapmak gerekir.Kişileri etkileyen hizmetler üretici birimin faaliyetinin sonucu olarak kişinin fiziksel veya zihni durumunda bir değişme olarak tanımlanabilir. Kişilerin ulaşımı, saç kesimi, eğitim, haberleşme ve tıbbi tedavi gibi hizmetler bu gruba girmektedir. Malları etkileyen hizmetler ise bir malın durumunda ortaya çıkan değişmedir. Bu tür hizmetlere malların taşınması, posta hizmetleri, tamir, bakım ve temizlik hizmetleri örnek gösterilmektedir.

Uluslararası ticaretin ölçülmesinde en temel kaynak sayılan Uluslararası Para Fonu (IMF) Ödemeler Bilançosu İstatistiklerinde ise ticarete konu olan hizmet sektörleri, ticaret sistematiğine göre sınıflandırılmış bulunmaktadır.

Tamamlayıcı hizmetler esas olarak sanayileşmeye ve kentleşmeye bağlı olarak gelişen hizmetlerdir. Bu yüzden ticaret bu kategoriye girer.

Merkezi Ürün Sınıflandırması iktisadi faaliyetleri değil ürünleri dikkate almakta olup 600’den fazla hizmet ürünü saymaktadır.

Hizmetlerin depolanamaz olması ve fiziki varlığının olmaması şeklinde ifade edilen iki özelliği teoride genel kabul görmektedir.

Hizmet konusunda açık bir tanım yapan Gonzales d’Alcantara da hizmeti “mal olarak sınıflandırılamayan iktisadi faaliyetlerin tamamı” şeklinde tanımlamaktadır

Ülkemizdeki iktisatçılardan Hanefi M. Aslan (Aslan, 1998) hizmet kavramını hizmet ekonomisi bağlamında ele almaktadır. Buna göre “bir hizmet ekonomisinde satın alınan şey bir nesnenin veya bir sistemin bizzat kendisi değil onun gördüğü işlevdir”.

Karl Marx da verimli emek tanımı yaparken mal ve hizmet ayrımını kullanmıştır

Hizmetleri “gelişmeyen” olarak ele alan ve mal-hizmet ayrımını bu açıdan açıklamaya çalışan Nicholas Kaldor’a göre imalat sanayii malları hizmetlerden daha fazla “teknolojik gelişme” özelliği içermektedir. Hizmetleri daha az verimli olarak nitelendiren Kaldor, mal ve hizmet ayrımını gelişebilirlilik (progressivity) esasına dayandırmış ve dolayısıyla da hizmetleri özünde gelişmeyen faaliyetler olarak görmüştür. Kaldor ayrıca gelişmiş ülkelerde ekonominin hizmet ekonomisine dönüşüyor olmasının istihdamı tehlikeye sokacağını öne sürmüş ve yeni bir sanayileşme politikası oluşturulmasını önermiştir.

Bhagwati mal-hizmet ayrımını tartışırken “sürekliliği olan teknik ve yapısal bir değişimden” yola çıkmaktadır. Buna göre bazı hizmetler mallardan bazı mallar da hizmetlerden kopmuştur. Bu kopuşa “parçalanma süreci” adını veren Bhagwati’ye göre bu süreç bünyeden ayrılma etkisi ile birliktedir.

Maldan hizmeti ayıran bu parçalanma süreci sonucunda elde edilen hizmetler, sermaye yoğun olup teknik olarak daha fazla gelişme özelliği taşır. Hizmetlerden parçalanan mallar ise “bünyeden ayrılma etkisini” yansıtır.

Hizmetler özünde değişmeyi içerdikleri için stoklanamazlar.

İktisat yazınında teorik düzeyde mal-hizmet ayrımı ve hizmet tanımı ile sınıflandırılması üzerinde duran araştırmacılardan T. P. Hill, mal ve hizmetlerin farklı mantıksal kategorilere ait olduğunu öne sürmüş ve hizmet tanımını “değişme” kavramı esasına dayandırmıştır. Hill’in hizmet tanımı esas itibarıyla bugün de iktisat teorisinde kullanılan tanımın özünü oluşturmaktadır.

Hill’in tanımında mal ve hizmet ayrımında çok kullanılan hizmetin saklanamaz (depolanamaz) olması özelliği önem taşımaktadır. Buna göre tüketiciler tarafından hizmetin üretildiği anda tüketilmesi, üreticiler tarafından stoklanamadığı anlamına gelir. Zira, stoklanamayan tek mal yüksek düzeyde bozulabilen mallardır; hizmetlerin de bozulabilir olduğu yolundaki benzetme ise tamamen yanlış bir durumdur. Hizmetlerin stoklanamaz olmasının asıl nedeni fiziksel özellikleriyle ilgili olmayıp mantıksal bir imkânsızlıktır.

Hizmetleri “gelişmeyen” olarak ele alan ve mal-hizmet ayrımını bu açıdan açık- lamaya çalışan Nicholas Kaldor’a göre imalat sanayii malları hizmetlerden daha fazla “teknolojik gelişme” özelliği içermektedir. Hizmetleri daha az verimli olarak nitelendiren Kaldor, mal ve hizmet ayrımını gelişebilirlilik (progressivity) esasına dayandırmış ve dolayısıyla da hizmetleri özünde gelişmeyen faaliyetler olarak görmüştür. Doğru cevap A'dır.

Bhagwati’ye göre hizmetlere olan ilgi teknolojik gelişmelere bağlı olarak artmıştır.Doğru cevap B’dir.

Saç kesimi, uluslararası ticareti yapılamayan bir hizmettir.  Doğru cevap C’dir.