İNTERNET VE ELEKTRONİK TİCARETİN HİZMET EKONOMİSİ İTİBARIYLA ANALİZİ

1969 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde Savunma Bakanlığının da desteğiyle dört Amerikan üniversitesi arasında İleri Araştırma Projeleri Ağı (Advanced Research Projects Agency Network-Arpanet) kurulmuştur.

Arpanet 1970’li yıllarda temelde elektronik ileti (e-mail, e-posta) gönderilmesini kolaylaştırmak, devlet kurumları, şirketler ve üniversiteler arasında dosya transferini kolaylaştırmak için kullanılmıştır.

Amerikan Savunma Bakanlığının Arpanet’e ilgi göstermesinin asıl nedeni, başlangıçta savaş zamanı bilgi akışını sağlayan araç olarak görmesidir.

Elektronik iletinin ilki 1972 yılında gönderilmiştir.

1980’li yılların başında birbirine bağlanan ağlar arasında bilgi akışına yönelik standartları öngören TCP/IP
protokolü uygulamaya konuldu. Bu durum, İnternet adresleri ya da alan adları vasıtasıyla kullanıcıların kimliğinin tespitine ve tanımlanmasına imkân sağladı; birbirine bağlı çeşitli ağlar arasında iletişim hızlandı ve böylece İnternet doğmuş oldu.

İlk uluslararası online hatlar 1973 yılında ABD, İngiltere ve Norveç arasında oluşturuldu.

Elektronik ticaretin gelişmesinde rol oynayan faktörlere gelince, dünya çapında bilgi ağının kurulması, iletişim sektörlerinde serbestleşme ile fiber optik kablo sistemi, dijital abone hattı, uydu teknolojisi gibi iletişim sistemleri kapasitesini artıran yenilikleri sayabiliriz.

E-ticarette kullanılan başlıca araçlar şunlardır: Telefon, faks, televizyon, elektronik ödeme ve para transferleri, elektronik veri değişimi ve İnternet. Bu araçların tamamı aslında e-ticaret kavramının geniş tanımını oluşturmaktadır.

E-ticaret aracı olarak televizyonun bir dezavantajı vardır. Bu da televizyon yoluyla alışverişin birkaç adımda gerçekleştiriliyor olmasıdır. Televizyonda izlenen ürün tanıtımı reklamından sonra tüketici telefon edip sipariş vermekte, ödemeyi de bir sonraki adımda gerçekleştirmekte ve daha sonra da ürünün teslimini beklemektedir. Ayrıca, TV aracılığıyla satış yapan firmalar açısından da maliyeti (TV alışveriş stüdyosu ve tanıtım elemanları gibi giderler) nispeten yüksek bir araç olmaktadır.

Tüm ticari mübadele sürecini bilgi teknolojisi ve EDI-bilgi alışverişi sistemine dayandıran ilk ülke Singapur olmuştur.

İnternet hizmetlerinin arz koşulları esas olarak bunların fiyatlandırma ve maliyetlerine bağlıdır. Maliyetlere bakıldığında, ilk akla gelen altyapı maliyetleri, kuşkusuz haberleşme hatlarının getirdiği finansal yüke bağlıdır.

ITU raporlarına göre,internet hizmetinde en sık kullanılan fiyatlandırma sistemi “sabit ya da tek fiyat” uygulaması olmaktadır.

Bir firma tarafından üretilen mal ve hizmetler firmanın dikey boyutunu ifade etmektedir. İnternet firmaların dikey bütünleşmesini, bilgi aktarma ve iletme maliyetlerini düşürmek suretiyle etkilemektedir. Firmalar daha etkin olmak
ya da piyasa gücünü elde etmek için birleşebilir veya parçalanabilir. Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki yenilik ve hızlı gelişme çeşitli sektörlerde ayarlama gerektiren yeni koşullar yaratmaktadır.

Vergilendirmede temel kural, öngörülecek vergilerin basit ve kolay uygulanır olması; gereksiz ayrıcalık veya gerçek amacından sapmaya uygun bir ortam yaratacak özellikte olmamasıdır.

OECD tarafından yapılan araştırmalarda elektronik ticarete yönelik vergilendirmede bazı temel kural ve hükümler oluşturulmuştur.

• Buna göre, uygulanacak vergi sistemi mükellefler açısından basit olmalı ve vergi kurumlarındaki işlemlerde bürokratik maliyet mümkün olduğu ölçüde en az düzeyde olmalıdır.
• Sistem vergi mükellefleri için adil olmalı ve benzer özelliklere sahip alışverişler aynı oran ve biçimde vergilendirilmelidir. 
• Vergi kaçırmayı özendirecek hükümlerden kaçınılmalıdır. Vergilemede özellikle iktisadi sapma yaratacak kurallardan uzak durulmalıdır.
• İşletme sahiplerinin vergi uygulamalarıyla değil daha ziyade ticari kaygıyla teşvik edilmesi esas alınmalıdır.
• Yerel vergi sisteminin uluslararası alanda diğer ülkeler ile uyumlu olmasına dikkat edilmelidir. Yerel uygulamaların anında uluslararası değişikliklere ve gereksinimlere uyumunu kolaylaştıran bir vergi sistemi, ülkeler arasında adil nitelikte temel bir İnternet vergisi oluşturulmasında önemli olmaktadır. Bu aynı zamanda, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasında iş bölümünü de sağlayacaktır.
• Uygulanacak vergilerin, işletmelerin teknolojik ve ticari gelişmelere uyumunu engellemeyecek olmasına özen gösterilmelidir.

Elektronik ticaret istihdam üzerinde de etkili olmaya başlamıştır. Elektronik ticaretin çok sayıda sektör için mal ve hizmetleri üretip sunmada kullanılan önemli bir yol olduğu artık bilinmektedir. E-ticaret dağıtım sektörü gibi sektörleri
doğrudan, bir kısmını ise (özellikle bilgi ve iletişim teknolojileriyle ilişkili olan mali hizmetler, posta hizmetleri, reklam-tanıtım, seyahat ve ulaştırma gibi sektörler) dolaylı olarak etkilemektedir. Bu sektörlerin çoğu istihdam açısından da ayrı
bir önem taşımaktadır.

Elektronik ticaretin kullanıcı sanayiler üzerinde iki önemli etkisi vardır. Birincisi piyasa yapısına olan etkisi, diğeri de bir ürün tasarımından bu ürünün nihai tüketiciye satışına kadar olan arz sürecinde yarattığı değişiklik ve etki olmaktadır. Bu iki etki maliyetleri düşürmekte ve böylece bilgi ve iletişim akımlarının daha hızlı ve ucuz bir biçimde
yapılmasını sağlamaktadır.

Günümüzde şubesiz bankacılık olarak adlandırılan online bankacılık ve sanal alışveriş gibi İnternet
üzerinden yapılan ticari faaliyetler 1994 yılında başladı. 

İnternet’in bireylerin kullanımına sunulması ilk olarak ABD’de 1986 yılında başlamış ve 1990’larda da uluslararası düzeyde büyük bir hızla yayılmıştır.

Elektronik ticaret telekomünikasyon araçları vasıtasıyla ürünlerin üretim, reklam, satış, sigorta, ödeme ve dağıtım işlemleridir.