İKTİSADİ TEORİDE HİZMET KAVRAMI, ÖZELLİKLERİ VE SINIFLANDIRMASI

Hizmetleri ticari mallardan ayırmanın zorluğudur.

Maddi olmayan mallar olarak adlandırmıştır.

Nicholas Kaldor hizmetleri “gelişmeyen” olarak ele almaktadır.

Bhagwati’ye göre iktisat teorisindeki hizmet tanımı ve özellikleri istatistikçilerin millî gelir ve hizmetleri sınıflandırma tarzından etkilenmiştir.

Bhagwati’nin analizinde bir ekonomide tüm katma değerlerin bir bakıma hizmetlerden ileri geldiği öne sürülmektedir.

T. P. Hill, mal ve hizmetlerin farklı mantıksal kategorilere ait olduğunu öne sürmüş ve hizmet tanımını “değişme” kavramı esasına dayandırmıştır.

Hill’in tanımında mal ve hizmet ayrımında çok kullanılan hizmetin saklanamaz (depolanamaz) olması özelliği önem taşımaktadır.

Hizmetlerin imalat sanayii mallarından en önemli farkının “icat edilemez ve üretildiği anda tüketiliyor olmasıdır” diyebiliriz.

Hizmetlerin depolanamaz olması (nonstorability) ve fiziki varlığının olmaması (intangible) şeklinde ifade edilen iki özelliği teoride genel kabul görmektedir.

İktisadi teoride hizmetler genellikle uluslararası ticareti yapılamayan mal grubunda sayılmıştır.

Günümüzde ekonomiler incelenirken sektörler itibarıyla ele alınmaktadır.

Bir malın nihai tüketiciden uzak veya yakın olma ölçütü “üç sektör teorisi”nde söz konusudur.

Hizmet sektörlerinin ekonomideki payı incelendiğinde özellikle gelişmiş ülkelerde bu sektörün önemli boyutlara ulaştığı görülmektedir.

İmalat sanayii ile hizmetlerin iç içe girmiş olması firmaların sektörel sınıflandırmasını da zorlaştırmaktadır.

Birleşmiş Milletler Millî Muhasebe Hesapları Sistemine (SNA) dayanmaktadır. SNA’ya dayanan GSYİH verileri iktisadi faaliyetleri 9 sektör altında toplamaktadır.

İktisat yazınındaki çalışmalarda hizmet sınıflandırma çabaları değerlendirildiğinde, kişi başına gelir ve boş zaman artışına bağlı olan hizmetler “yeni” hizmetler grubuna dâhil edilmiştir.

1970’li yıllarda UNCTAD’ın gerçekleştirdiği bir araştırmada yapılan sınıflandırmada hizmet grupları arasında esas itibarıyla tüketim, üretim ve dağıtım açısından ayrım yapılmaya çalışılmıştır.

Malları ve kişileri etkileyen hizmetler şeklinde yapılan ayrım, Birleşmiş Milletler’in maddi malların sınıflandırılmasıyla ilgili olan MPS (Material Product System) adlı sistemde yapılan maddi ve maddi olmayan hizmetler ayrımına karşılık gelmektedir.

Maddi olmayan alan, “kişileri etkileyen hizmetlere” karşılık gelmektedir.

Kullanım durumuna göre yapılan sınıflandırmada; hizmetler ara hizmetler ve nihai hizmetler olarak sınıflandırılmaktadır.