HİZMETLER EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 20

Günümüzde hizmetler sektörünün dünya ekonomisindeki payı sürekli artmakta olup yaklaşık % 65 düzeyindedir. Doğru cevap D'dir.

DTÖ, 2010 yılı kesin verilerine göre dünya hizmet ihracatı 3.7 trilyon dolar olup dünya ticaretinin % 24’ünü aşmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Gerçekten, dünyada İnternet kullanıcı sayısı 1991 yılında yaklaşık 4.5 milyon iken Aralık 2000’de 361 milyona; Aralık 2011 itibarıyla da 2.4 milyara ulaşmıştır. Günümüzde 7 milyar olan dünya nüfusunun üçte birinin İnternet kullandığı görülmektedir. İnternet kullanmakta olan bu nüfusun % 45’ini 25 yaş altındaki gençler oluşturmaktadır (http://www.itu.int).

1980’li yılların başında birbirine bağlanan ağlar arasında bilgi akışına yönelik standartları öngören TCP/IP protokolü uygulamaya konuldu. Bu durum, İnternet adresleri ya da alan adları vasıtasıyla kullanıcıların kimliğinin tespitine ve tanımlanmasına imkân sağladı; birbirine bağlı çeşitli ağlar arasında iletişim hızlandı ve böylece İnternet doğmuş oldu. 1990 yılında da dünya çapında bilgi ağı (World Wide Web-www) kuruldu. Böylece, ilk olarak metin ve grafiklerin de dahil edildiği web sayfalarının online olarak iletilmesi sağlandı. Sonra da web sayfaları üzerinden bilgi alışverişini kolaylaştırmak için çeşitli program ve uygulamalar oluşturuldu. Bu ise ticari ve özel kullanımı mümkün kılan araştırmaya yönelik sistemi yarattı.

İlk uluslararası online hatlar 1973 yılında ABD, İngiltere ve Norveç arasında oluşturuldu. Dünyada ise 1997’de 110’dan fazla ülke İnternet’e bağlandı. Günümüzde şubesiz bankacılık olarak adlandırılan online bankacılık ve sanal alışveriş gibi İnternet üzerinden yapılan ticari faaliyetler de 1994 yılında başladı. İnternet’in bireylerin kullanımına sunulması ise ilk olarak yine ABD’de 1986 yılında başlamış ve 1990’larda da uluslararası düzeyde büyük bir hızla yayılmıştır (Yıldırım-Mızrak, 2009).

Ancak, günlük dilde cep telefonu olarak adlandırılan taşınabilir telefon (mobile cellular) teknolojisinin hızla gelişmesinden sonra taşınabilir telefon operatörleri sayısı ve aboneleri artarken sabit telefon abonelerinin sayısı azalmıştır. Örneğin, ABD’de 2000 yılında 192,513,000 olan sabit telefon abone sayısı 2012 yılında 140,989,000’e düşmüştür. Türkiye’de ise bu rakamlar, 2000 yılında 18,395,171 ve 2012’de 13,859,672 olarak gerçekleşmiştir. Buna karşılık, taşınabilir telefon kullanan sayısı hızla artmaktadır. Örneğin, ABD’de 2000 yılında109,478,031 olan taşınabilir telefon abone sayısı 2012’de 303,052 milyona yükselmiştir. Ülkemizde ise bu rakamlar, 2000 yılında 16,133,405 iken 2012’de 68 milyona yükselmiş olup her yüz kişiye düşen cep telefonu sayısı da 91,46 olmaktadır (Çizelge 6.1).

Son yıllarda gerek ulusal gerekse uluslararası düzeyde ticareti kolaylaştırmada oynadığı önemli rol elektronik ticaretin iktisadi etkilerini açıklamaya yönelik araştırmaların da artmasına yol açmıştır. E-ticaretin iktisadi etkilerinin yayılmasında önem taşıyan bir konuyu belirtmekte yarar vardır. Tüm ticari mübadele sürecini bilgi teknolojisi ve EDI-bilgi alışverişi sistemine dayandıran ilk ülke Singapur olmuştur. 1989’da kurduğu TradeNet ile ilk adımı atan bu ülkede başta kargo ve gemi hizmetleri olmak üzere yirmiden fazla hükûmet birimi ithalat-ihracat sürecinde söz konusu TradeNet’e dahil olmuştur. Her hükûmet biriminden izin çıkarmak için ayrı ayrı belge sunmak yerine, hazırlanan tek bir elektronik belge ile tüm gerekli onaylar 15 ila 30 dakika içinde gerçekleştirilmiştir. Singapur’da artık beyan edilen tüm ihracat-ithalatın % 98’den fazlası bu sistem çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. Başta ABD ve Kanada olmak üzere önemli sayıda gelişmiş ülke Singapur örneğini uygulamaktadır (Yıldırım-Mızrak, 2009).

İnternet’in tarihçesini açıklarken belirtmiştik: E-ticaretin gelişmesi 1990’lı yılların başında kurulan dünya çapında bilgi ağı, iletişim sektörlerindeki serbestleşme ve iletişim sistemlerinin kapasitesini büyük ölçüde artıran fiber optik kablo sistemi, dijital abone hattı, uydu teknolojisi gibi yeniliklerle başlamıştır. İlk önce 1986 yılında ABD’de başlayan İnternet’in daha sonra bireysel kullanıma sunulması 1990’lı yıllarda büyük bir artış kaydetmiştir.

2010 yılında Türkiye’de İnternet kullananlar toplam nüfusun % 39,8’ini oluşturmaktadır.

1990’lı yıllarda e-ticarete yönelik toplam dünya rakamının % 80’inin ABD’ye ait olduğunu görmekteyiz. Singapur ve Hong Kong gibi Uzakdoğu Asya ülkelerinde ise e-ticaretin daha fazla benimsendiği görülmektedir. ABD’de e-ticaretteki bu artış 2000’li yıllarda da sürmüştür.

Gerçekten, dünyada İnternet kullanıcı sayısı 1991 yılında yaklaşık 4.5 milyon iken Aralık 2000’de 361 milyona; Aralık 2011 itibarıyla da 2.4 milyara ulaşmıştır. Günümüzde 7 milyar olan dünya nüfusunun üçte birinin İnternet kullandığı görülmektedir. İnternet kullanmakta olan bu nüfusun % 45’ini 25 yaş altındaki gençler oluşturmaktadır (http://www.itu.int).

İnternet’in araştırmacılar arasında 1960’lı yıllarda yeni iletişim yollarının keşfedilmesiyle başladığını görüyoruz. 1969 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde Savunma Bakanlığının da desteğiyle dört Amerikan üniversitesi arasında İleri Araştırma Projeleri Ağı (Advanced Research Projects Agency Network-Arpanet) kurulmuştur. Arpanet, Ağ Kontrol Protokolü aracılığıyla kullanıcılar arasında iletişim olanağı vermiştir. Arpanet 1970’li yıllarda temelde elektronik ileti (e-mail, e-posta) gönderilmesini kolaylaştırmak, devlet kurumları, şirketler ve üniversiteler arasında dosya transferini kolaylaştırmak için kullanılmıştır.

Dünya Ticaret Örgütü verilerine göre 2010 yılında gerçekleştirilen dünya toplam mal ve hizmet ihracatı içinde hizmet ihracatının payı % 20 olarak gerçekleşmiştir.

Dünya hizmet ticaretinin artış hızının da mal ticaretindeki artış hızını 1980’li yıllardan itibaren geçtiği görülmektedir.

Dünya hizmet ticaretinde birinci ABD’dir. ABD’nin 2010 yılı toplam hizmet ihracatı 518 milyar dolar, toplam hizmet ithalatı da 358 milyar dolardır.

Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) verilerinden yararlanalım. DTÖ hizmetleri ticari hizmetler olarak adlandırmakta ve hazırladığı uluslararası ticaret istatistiklerinde hizmetleri üç ana başlık altında sınıflandırmaktadır:Taşımacılık (ulaştırma), Seyahat (genelde Turizm olarak ele alınıyor) ve Diğer ticari hizmetler.

Dünya hizmet ticareti alt sektörler itibarıyla incelendiğinde, toplam hizmet ticaretindeki payı itibarıyla, birinci sırada diğer ticari hizmetlerin, ikinci sırada turizmin, üçüncü sırada ise taşımacılık hizmetlerinin yer aldığı görülmektedir.

2007 yılı verileriyle taşımacılık hizmetleri ihracatı ve ithalatında başı çeken ülkeler ABD, AB ve Japonya olmaktadır.

Ülkemizde Bankalararası Kart Merkezi (BKM) e-ticaret kullanım verilerine göre 2011 yılının ilk 9 ayında Türkiye’de her beş kişiden biri İnternet üzerinden alışveriş yapmaktadır.

İskandinav ülkelerinde turizm hizmetlerinin % 70’i İnternet üzerinden gerçekleştirilmektedir.