HİJYEN VE SANİTASYON

İç ve kapalı ortam kirliliği çoğu zaman hissedilmez ve görünmez. Oysa binanın yapısı, boyalı yüzeyler, mobilyalar, perde, halı, kumaş gibi boyalı ürünler, zeminin yapısı ve kaplaması, ocak, soba gibi yanma ürünlerinin varlığı, sigara dumanı, su buharı, oda spreyleri, parfümler gibi birçok faktörden karbondioksit (CO₂), karbon monoksit (CO), azot dioksit (NO₂), ozon (O₃), kükürt dioksit (SO₂), formaldehit, uçucu organik bileşikler (UOB) gibi kimyasal nitelikli birçok madde iç ortam havasına değişik miktarlarda salınabilmektedir. Kapalı ortamlar mikroorganizmaların ve alerjenlerin yoğunlaşmasına da neden olabilmektedir. Bunlara ek olarak radon gibi radyoaktif maddeler bile bazı binalarda ciddi düzeylerde rastlanan bir etkendir. Ayrıca dışarıdan içeriye giren her türlü kimyasal, fiziksel ve biyolojik etkenler de iç ortamda yoğunlaşmanın artmasına neden olabilmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ-WHO) 1982 yılında, HBS’de görülen semptomları 5 kategori altında listelemiştir:
1. Göz, burun ve boğaz mukozasında tahriş,
2. Baş ağrısı, baş dönmesi, ateş basması, bulantı, kusma, yorgunluk, unutkanlık, konsantrasyon eksikliği gibi nörolojik ve genel sağlık belirtileri,
3. Deride kızarıklık, ağrı, kaşıntı ve kuruluk,
4. Astım olmayan kişilerde astım benzeri semptomlar, göğüste sıkışma hissi, alerjik konjonktivit (göz yaşarması), saman nezlesi gibi burun akıntısı ve hapşırmalar,
5. Koku ve tat duyusunda değişimler, ağzın tat alma duyusunda azalma.

Dünyada 10 milyon civarında böcek cinsi bulunmaktadır. Bal arısı, ipekböceği gibi böcekler insanlar açısından ekonomik öneme sahipken, hamamböceği, karasinek, sivrisinek ise insanlara hastalık etkeni bulaştırmaları nedeniyle zararlı kabul edilirler. Tüm böceklerin ekolojik dengede ve döngüde önemli rolleri de vardır. Örneğin; arıların polen taşınmasında, karıncaların ise organik atıkların uzaklaştırılmasında önemli rolleri söz konusudur.

Vektörlerce insanlara bulaşabilen ve salgınlara bile neden olabilen hastalıklara örnekler şunlardır:
• Sinekler: İshal, dizanteri, konjonktivit, tifo, kolera, parazitler,
• Sivrisinekler: Sıtma, ensefalit (beyin dokusunun virüslerce enfekte edilmesi),
• Bit: Tifüs,
• Pire: Veba, tifüs.
• Kene: Kırım Kongo Kanamalı Ateşi, Lyme hastalığı

Pestisit tanımı içerisinde yer alan özel ürünler şunlardır:
İnsektisit: Böcek öldürücü,
Herbisit: Zararlı otları öldüren, yok eden,
Fungusit: Mantarlara ve küflere karşı etkili olan,
Rodentisit: Fare ve kemirgenleri öldürücü,
Akarisit: Akarları (kene, uyuz etkeni gibi eklembacaklı canlılar) öldürücü,
Mollusit: Sümüklü böcek gibi yumuşakçaları öldüren,
Nematosit: Solucanları öldüren.

Pestisit kavramı böcekkıran/haşerekıran olarak adlandırılmasına rağmen, zararı sadece ilgili peste yani zararlı canlıya olmamaktadır. Pestisitler, doğrudan çevreye, hayvanlara, bitkilere, böceklere uygulansa da diğer zararsız ya da yararlı canlılar üzerinde de etkili olabilirler. Bu nedenle ekolojik dengenin bozulmasına neden olabilirler. Pestisitler ayrıca uygulandıkları yerde de kalmayabilirler. Yağış, erozyon, rüzgâr vb. nedenlerle başka yerlere de dağılarak etkileri geniş bir alanda gösterebilirler. Pestisitlerin bir kısmının yarılanma ömrü uzundur, birikimlere neden olabilirler. Direkt olarak uygulayanlarda akut ve kronik zehirlenmelere; yine uygulayıcılarda, diğer insanlarda ve tüketicilerde kanserlere, doğumsal bozukluklara hatta genetik etkilere neden olabilirler.

Pestisit tanımı içerisinde yer alan özel ürünler şunlardır:
İnsektisit: Böcek öldürücü,
Herbisit: Zararlı otları öldüren, yok eden,
Fungusit: Mantarlara ve küflere karşı etkili olan,
Rodentisit: Fare ve kemirgenleri öldürücü,
Akarisit: Akarları (kene, uyuz etkeni gibi eklembacaklı canlılar) öldürücü,
Mollusit: Sümüklü böcek gibi yumuşakçaları öldüren,
Nematosit: Solucanları öldüren.

Vektörlerce insanlara bulaşabilen ve salgınlara bile neden olabilen hastalıklara örnekler şunlardır:

• Sinekler: İshal, dizanteri, konjonktivit, tifo, kolera, parazitler,
• Sivrisinekler: Sıtma, ensefalit (beyin dokusunun virüslerce enfekte edilmesi),
• Bit: Tifüs,
• Pire: Veba, tifüs.
• Kene: Kırım Kongo Kanamalı Ateşi, Lyme hastalığı,
• Kemirgenler: Fare ısırığı hastalığı, leptospirozis, salmonellozis, kuduz.