HİJYEN VE SANİTASYON

Okul sağlığı programları oluşturulurken bazı modeller oluşturulmuş ve oluşturulan bu modeller zaman içerisinde geliştirilerek uygulamaya konulmuştur. Bu modeller şunlardır:
Üç Bileşenli Model: 1980’lere kadar uygulanan sağlık eğitimi, sağlık hizmetleri ve sağlıklı çevre modelidir.

Sekiz Bileşenli Model: 1980’lerden sonra kulllanılan sağlık eğitimi, sağlık hizmetleri, sağlıklı okul çevresi, fiziksel eğitim, beslenme hizmetleri, çalışanlar için sağlığın teşviki, psikolojik ve sosyal danışmanlık, aile ev toplum işbirliği ve katılımının sağlanmasını içeren modeldir.

Çok Bileşenli Model: Günümüzde yapılmaya ve uygulanmaya çalışılan; okul sağlığını sadece okul ve okul içerisindeki yönetim birimleri içine hapsetmeyip fiziksel, kimyasal, zihinsel (mental) ve psikososyal çevreyi bir bütün olarak ele alan, aileyi, toplumu, çocuğun yaşadığı ortamı, konutu, okul dışında aldığı eğitimleri ve spor gibi diğer aktiviteleri ve bunları aldığı veya yaptığı yerleri de, yani çocuğun okul dışında temas ettiği tüm çevresel faktörleri ve yaşamını ele alan, çok kapsamlı ve bütüncül uygulama modelidir.

Okulun ergonomik koşullarının sağlık açısından uygun hâle tetirilmesi yapılması gerekenler şunlardır:

Aşağıdakilerden hangisi hastanelerde biyolojik etkenlerin kontrol altına alınması ve sağlık açısından uygun hale getirilmesi için yapılması gerekenlerden şunlardır:

Aşağıdakilerden hangisi hastanelerde fiziksel etkenlerin kontrol altına alınması ve sağlık açısından uygun hale getirilmesi için yapılması gerekenler şunlardır:

Gıdalardan kaynaklanan riskler fiziksel, kimyasal ve biyolojik riskler olarak gruplandırılmaktadır.

Genel anlamda yiyecek-içecek üreten ve satan işyerlerinin hijyenik koşulları şu şekilde olmalıdır:

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ-WHO) 1982 yılında, Hasta bina sendromu'nda görülen semptomları 5 kategori altında listelemiştir:

Vektörlerce insanlara bulaşabilen ve salgınlara bile neden olabilen hastalıklara örnekler şunlardır:

Ev insanlar için çok özel bir alandır. Çünkü ev, kişiye ve aileye özgüdür. Yaşadığı evde kişiler kendileri güvende hissederler veya hissetmek isterler. Aile kendine özgü beklenti, duygu ve bağların oluştuğu ve yaşandığı yerdir. Bu tip duyguların yaşanması veye karşılanması da konutların sağlaması gereken psikolojik gereksinimler açısından ele alınır.

Bir konutun sağlıksız olduğunu tanımlayan temel özellikler şöyle sıralanabilir:

• Ev içinde su şebekesinin ve kaynağının olmaması,
• Evde kullanılan su kaynağının kontamine ve kirli olması,
• Tuvaletin konut ve bina dışında olması,
• Tuvaletin başka konutlarla ortak kullanılması,
• Tuvaletin bina dışında olması,
• Oda başına nüfusun 1.5 kişinin üzerinde olması,
• Yatılan odaların kalabalık olması ve kişi başına uyuma alanı 3.7 m²’den az olması,
• Yangın, acil durumlar ve afetler için konutta en az iki çıkışın olmaması,
• Oturulan, yatılan odalarda ve banyoda ısınma olanağının olmaması,
• Konutta elektrik tesisatının veya elektriğin olmaması.

Konutun sağlıklı olmasının koşullarından birisi de, banyo ve tuvaletin konutun içerisinde bulunmasıdır. Banyo, evde yaşayan bireylerin kişisel bakımlarını yaptıkları, temizlendikleri ve gerekli ihtiyaçlarını giderdikleri bölümdür. Kişisel hijyenin sağlandığı bir bölüm olmasına rağmen, evin en kirli ve kontamine alanlarındandır. Banyoda yer alan klozet, dolap, küvet, duş teknesi, duşakabin, lavabo, aksesuarlar vb. her biri banyo ve tuvaletteki kişisel hijyen uygulamaları ile çok kolay kontamine olabilmektedir.

Günümüzde konut, barınak olmaktan öte bir anlam kazanmıştır. Bu nedenle bu konunun daha kapsamlı araştırılması ve açıklanması amacıyla ekistiks terimi kullanılmıştır.
Bu terim iyi bir sosyal, fiziksel ve mental sağlık ve iyilik hâli ile uyumlu bir yaşam sağlamak üzere çalışan insan yerleşim bilimi anlamında kullanılmaktadır. Cevap: A şıkkıdır.

Biyoharmoloji, canlıların yaşam sürecinde her türlü doğal ve yapay olarak oluşmuş fiziksel çevre ile kullanıcı arasındaki uyumu araştıran, inceleyen, çözüm önerileri üreten ve bu bilgileri yapı veya binaya uygulayan bilim dalıdır. Cevap: C şıkkıdır.

Biyoharmolojik açıdan bir konutta kişi başına en az 10 m3 hava olmalı ve konut içerisinde az hava dolaşımı en az 30 m3/kişi/saat olmalıdır. Cevap: D şıkkıdır.

Üç Bileşenli Model: 1980’lere kadar uygulanan sağlık eğitimi, sağlık hizmetleri ve sağlıklı çevre modelidir. Cevap: E şıkkıdır.

Okul; hapishane, meyhane, bar, kahvehane gibi çocukları olumsuz yönde etkileyebilecek yerlere en az 200 m uzaklıkta yapılmalıdır. Cevap: B şıkkıdır.

Hastalığa yol açabilecek miktarda zararlı biyolojik etken içeren atıklar enfeksiyöz atıklar olarak isimlendirilir. Bu atıklar ön dezenfeksiyon işlemlerinden geçirildikten sonra genel kanalizasyona verilmeli veya düzenli depolamaya gönderilmelidir. Cevap: D şıkkıdır.

Gıdalardan kaynaklanan riskler fiziksel, kimyasal ve biyolojik riskler olarak gruplandırılmaktadır:
• Fiziksel Riskler: Gıdalara karışan cam, plastik, tahta, metal, kâğıt parçaları, taş, toprak, saç, kıl, tırnak, sigara izmariti ve külü, sinek, böcek vb. haşere ve parçaları fiziksel maddelerle radyoaktiviteden oluşturmaktadır. Kısmen sağlık sorunlarına neden
olabilir. Ancak gıdanın içinde bulunması gıdanın üretim, hazırlanma, sunulması ve
saklanmasında hijyenik kurallara dikkat edilmediğinin bir göstergesi olarak kabul
edilir. Bu nedenle bu tür bulaşma söz konusu ise o gıda tüketilmemelidir.
• Kimyasal Riskler: Son dönemlerde üzerinde en çok tartışılan konulardandır. Gıdalardaki kimyasal riskler mikotoksinler gibi mantarların ve küflerin ürettiği kanserle ilişkili doğal toksinler ile arsenik, civa, kurşun, dioksin, kadmiyum gibi ağır
metaller, gübre kalıntıları, pestisit ve hayvanlarda hastalıkları için kullanılan veterinerlik ilaçların kalıntıları başlıcalarındandır. Yine son zamanlarda koruyucu, raf
ömrünü uzatıcı, renk ve tad verici, küflenmeyi veya bozulmayı önleyici vb. amaçlarla gıdaların içerisine katılan gıda katkı maddeleri de bu grupta yer almaktadır.
Gıda katkı maddelerinin onaysız olanlarının kullanılması, dozlarının fazla kullanılması, etkileşimleri tam bilinmeyen katkı maddelerinin aynı gıdada kullanılması
sağlık açısından kronik sorunlara yol açabilmektedir. Gıdalar içerisindeki kimyasal maddeler akut ve kronik olarak hastalıklara neden olabilir. Akut olarak bunlar
da zehirlenme ve toksik tabloya neden olabileceği gibi alerjik reaksiyonlara da yol
açabilir. Alınan maddelerin türüne ve dozuna bağlı olarak iştahsızlık, ağırlık kaybı,
bulantı, kabızlık, ishal, büyüme ve gelişmenin olumsuz etkilenmesi, husursuzluk,
uykusuzluk, unutkanlık gibi sinir sistemi bozukluklarına, anemiye (kansızlık),
sindirim sistemi bozuklukları ile kolon, akciğer, karaciğer, mesane kanserlerine yol
açabilmektedirler.
• Mikrobiyolojik Riskler: Gıdaların bakteri, virüs, parazitlerle kirlenmesi sonucu ortaya çıkan kirlenmedir. Etkileri daha çok akut olarak ortaya çıktığı için yol açtığı
besin ve gıda zehirlenmeleri özellikle toplumda ciddi sıkıntıya ve endişeye neden
olabilmektedir. Cevap:D şıkkıdır.

HBS, o iç ortamda iken ortaya çıkan ve o ortamdan ayrılınca kaybolan ve o ortamdaki birçok kişiyi etkileyen semptomlar ve belirtiler dizisidir. Bu semptomlar iç ortama girildikten ilk 15-30 dakika ile birkaç saat içinde başlayıp, binadan ayrıldıktan 30 dk ile birkaç saat içinde düzelmektedir. Cevap: C şıkkıdır.

Mikrobiyolojik ve toksik hastalık etkenlerini ya ısırarak deri veya mukoza içine bırakan ya da vücutlarının dış kısmında bulunan hastalık etkenlerini derinin veya besin maddelerinin üzerine bulaştıran omurgasız eklem bacaklılara (artropodlara) ve kemirgenlere vektör adı verilmektedir. Cevap: B şıkkıdır.