HİJYEN VE SANİTASYON

Bir konutun sağlaması gereken temel fizyolojik özellikler şunlardır:

• Kötü hava koşullarından korumalıdır.

• Güneş almalı, güneş ışınlarından aydınlanmalıdır. Ancak aşırı güneş ışınlarına maruz kalmaması da istenir.

• Uygun yapay aydınlatma yapılmalıdır.

• Gürültüden korumalıdır.

• Egzersiz ve çocuklar için uygun oyun alanı olmalıdır.

• İç ortam iklimi içinde yaşayan insanlara konfor sağlamalıdır. Egzersiz ortamı sağlaması beklenmektedir ama yüzme havuzunun olması gibi bi durum beklenmemektedir. Doğru cevap D'dir.

Tuvaletin bina dışında olması ya da ortak kullanılması, odalarda pencerenin olmaması, elektrik tesisatının ya da elektriğin olmaması, odalarda ısınma olanağının olmaması, oda başına nüfusun 1.5 kişinin üzerinde olması ve de yatılan odaların kalabalık olması ve kişi başına uyuma alanı 3.7 m2’den az olması bir konutun sağlıksız olduğunu tanımlayan temel özelliklerdendir. Doğru cevap E'dir.

Biyoharmolojik açıdan bir konutta kişi başına en az 10 m3 hava olmalı ve konut içerisinde az hava dolaşımı en az 30 m3/kişi/saat olmalıdır. Diğer seçeneklerde verilen maddelerin hepsi konut temizliğinde farklı alanlarla ilgili dikkat edilmesi gerekenlerdir. Bu nedenle cevap A'dır.

Sekiz Bileşenli Model: 1980’lerden sonra kullanılan sağlık eğitimi, sağlık hizmetleri, sağlıklı okul çevresi, fiziksel eğitim, beslenme hizmetleri, çalışanlar için sağlığın teşviki, psikolojik ve sosyal danışmanlık, aile ev toplum işbirliği ve katılımının sağlanmasını içeren modeldir. Bu nedenle doğru cevap E'dir.

Okullarda fiziksel aktivitenin arttırılmasına çaba gösterilmeli, obezitenin önlenmesi için programlar uygulanması okulda psikososyal etmenlerin kontrol altına alınmasına yönelik, okul bahçesinde ve yakın çevresinde seyyar satıcıların yiyecek ve içecek satışı yapması engellenmesi okulda biyolojik etmenlerin kontrol altına alınmasıyla, okulun yangına karşı korunması için uygun tedbirler alınması okulda fiziksel etkenlerin kontrol altına alınmasıyla, merdiven ölçülerinin öğrenci trafiği düşünülerek geniş olması ve vücut ölçülerine uygun olması okulun ergonomik koşullarının sağlık açısından uygun hale getirilmesiyle alakalıdır. Doğru cevap B'dir.

Okul bahçesi hayvan, hayvan dışkısı, leşi, haşere ve kemirici vb. yönünden düzenli olarak takip edilmesi okulda biyolojik etkenlerin kontrol altına alınması için yapılacaklardan olduğundan doğru cevap D'dır.

Aile Hekimliği Birimleri/merkezleri, Toplum Sağlığı Merkezleri, Halk Sağlığı Merkezleri gibi koruyucu sağlık hizmetlerinin verildiği veya sağlık sorunları ortaya çıktığında ilk başvuru yeri olarak planlanan sağlık kuruluşları birinci basamak sağlık kuruluşlarıdır. Doğru cevap A'dır.

Hastanenin hava kirliliğinden, gürültüden, çöp, vb alanlardan uzak olması tercih edilmesi fiziksel etkenlerin kontrol altına alınmasıyla alakalıdır. Bu nedenle doğru cevap C'dir.

Sinekler, ishal, dizanteri, konjonktivit, tifo, kolera, parazitler gibi çeşitli salgınlara sebep olabilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Vektörlerle mücadelede böcek yiyen kuşlar, balıklar gibi biyolojik mücadele yöntemleri kullanılmalıdır. Kullanılacak pestisitler hedef zararlı canlıya yönelik olmalı tercihen biyopestisitler kullanılmalıdır. Doğru cevap E'dir.

Günümüzde konut, barınak olmaktan öte bir anlam kazanmıştır. Bu nedenle bu konunun daha kapsamlı araştırılması ve açıklanması amacıyla ekistiks terimi kullanılmıştır. Bu terim iyi bir sosyal, fiziksel ve mental sağlık ve iyilik hâli ile uyumlu bir yaşam sağlamak üzere çalışan insan yerleşim bilimi anlamında kullanılmaktadır.

Sağlık açısından bir konutun taşıması gereken özellikler dört başlık altında toplanabilir. 1. Temel fizyolojik gereksinimler sağlanmalı, 2. Temel psikolojik gereksinimler sağlanmalı, 3. Bulaşıcı hastalıklara karşı korumalı, 4. Kazaları önlenmeli.

Gelişmiş ülkelerde konuyla ilgili çalışma ve düzenlemelerin sistemli olarak sürdürüldüğü görülmektedir. Amerikan Halk Sağlığı Örgütü konu ile ilgili ilk rehberini 1938’de yayımlamıştır. Bu kaynakta sıralanan bazı asgari zorunluluklar şöyle sıralanabilir: • Konutta ilk bulunan kişi için 14 m2 döşeme alanı gerekmektedir. Daha sonraki her üye için 9.3 m2 eklenmelidir. • İçinde yaşanılan her oda için en azından 2 m’lik bir yükseklik gerekir. • Tek mutfaklı bir konutun birden fazla aile tarafından kullanılması mümkün değildir. • Konutların çöplük, bataklık, vb. yerlerin yakınına yapılmaması gerekir. • Duvar, döşeme, pencere ve çatı yapısal olarak nitelikli olmak zorundadır. • Katlı konutlarda döşeme yeterli ağırlık çekebilmelidir. • Beş veya daha fazla basamaklı her merdivenin mutlaka trabzanının olması gerekir. • Yangında kurtulmayı sağlayabilmek için en azından iki çıkış olmalıdır. • Evde gıdaların saklanmasını ve işlenmesinin sağlayacak araç ve gerecin bulunması zorunludur. Bunun için ocak, baca, buzdolabı konacak yer, fırın konacak yer bulunmak zorundadır. • Tuvalet olmalı, sifon bulunmalı, lavabo yerleştirilmelidir. • Banyo odası olmalıdır.

Norveç Sıçanı (Rattus Norvegicus): En iri ve en çevik fare türüdür. Kahverengi keme, lağım faresi de denir. Vücudu büyük ve kuyruğu kısadır. Genellikle su bulunan yerlerde, bodrumlarda, çöplüklerde yaşamaktadır. İnsana bağımlı yaşarlar. Evlerde duvarda oyuk açarak, döşeme altlarında, kümeslerde ve lağımlarda da yaşayabilmektedirler. Yeni nesnelerden ve yiyeceklerden kuşkulanma içgüdüleri güçlüdür. Bu nedenle fare zehirlerinden kuşkulandıkları zaman yemezler. Hatta bu nedenle bu tür kimyasal kirleticiler dikkatli kullanılmazsa sıçan tarafından tüketilmediği için çevresel kirliliğe yol açabilir.

Pestisit tanımı içerisinde yer alan özel ürünler şunlardır: İnsektisit: Böcek öldürücü, Herbisit: Zararlı otları öldüren, yok eden, Fungusit: Mantarlara ve küflere karşı etkili olan, Rodentisit: Fare ve kemirgenleri öldürücü, Akarisit: Akarları (kene, uyuz etkeni gibi eklembacaklı canlılar) öldürücü, Mollusit: Sümüklü böcek gibi yumuşakçaları öldüren, Nematosit:

Fiziksel Riskler: Gıdalara karışan cam, plastik, tahta, metal, kâğıt parçaları, taş, toprak, saç, kıl, tırnak, sigara izmariti ve külü, sinek, böcek vb. haşere ve parçaları fiziksel maddelerle radyoaktiviteden oluşturmaktadır. Kısmen sağlık sorunlarına neden olabilir. Ancak gıdanın içinde bulunması gıdanın üretim, hazırlanma, sunulması ve saklanmasında hijyenik kurallara dikkat edilmediğinin bir göstergesi olarak kabul edilir. Bu nedenle bu tür bulaşma söz konusu ise o gıda tüketilmemelidir.

İç Ortam ile Doğrudan İlişkili Hastalıklar: Bina içerisindeki kaynağı belirli olan bir kirleticinin yol açtığı hastalıklardır. Örneğin alerjik alveolit, astım, lejiyonella ve radon kaynaklı akciğer kanseri gibi.

• Kene: Kırım Kongo Kanamalı Ateşi, Lyme hastalığı.

Vektör ve kemirgen kontrolünde yapılması ve alınması gereken önlemler şunlardır: • Vektör ve kemirgenlerle mücadelede sadece kimyasallar kullanılarak mücadele yapılmamalıdır. Entegre mücadele çalışmaları yürütülmeli, kültürel, mekanik, fiziksel ve biyolojik yöntemler ön planda tutulmalıdır.

Bir konutun sağlaması gereken temel fizyolojik gereksinimlere bakıldığında o konutun kötü hava koşullarından koruması; güneş alması, güneş ışınlarından aydınlanması; gürültüden koruması gibi özellikler beklenmektedir. Ayrıca iç ortam havasının temiz olması için bacaların çalışır nitelikte olması sağlanmalı, iç ortamda açık ateş yakılmamalı, temizlik ve deterjan ürünleri dikkatli seçilmeli, ev içerisinde aktif yaşamın olduğu yerlerde çamaşır kurutulmamalı, uygun hava koşullarında her gün mümkün olduğunca tüm pencereler açılıp en az 1 saat havalandırma yapılmalıdır. Dolayısıyla, soruda geçen konutun, sağlaması gereken fizyolojik gereksinimleri karşılamadığı görülmektedir.