HİJYEN VE SANİTASYON - Deneme Sınavı - 11

Temel hijyen koşullarını sağlamayan ve sanitasyon gereksinimlerini taşımayan konutlar sağlıklı kabul edilemez. Bir konutun sağlıksız olduğunu tanımlayan temel özellikler şöyle sıralanabilir:
• Ev içinde su şebekesinin ve kaynağının olmaması,
• Evde kullanılan su kaynağının kontamin eve kirli olması,
• Tuvaletin konut ve bina dışında olması,
• Tuvaletin başka konutlarla ortak kullanılması,
• Tuvaletin bina dışında olması,
• Oda başına nüfusun 1.5 kişinin üzerinde olması,
• Yatılan odaların kalabalık olması ve kişi başına uyuma alanı 3.7 m2’den az olması,
• Yangın, acil durumlar ve afetler için konutta en az iki çıkışın olmaması,
• Oturulan, yatılan odalarda ve banyoda ısınma olanağının olmaması,
• Konutta elektrik tesisatının veya elektriğin olmaması,... gibi sıralanır.

Gelişmiş ülkelerde konuyla ilgili çalışma ve düzenlemelerin sistemli olarak sürdürüldüğü görülmektedir. Amerikan Halk Sağlığı Örgütü konu ile ilgili ilk rehberini 1938’de yayımlamıştır. Bu kaynakta sıralanan bazı asgari zorunluluklar şöyle sıralanabilir:
• Konutta ilk bulunan kişi için 14 m2 döşeme alanı gerekmektedir. Daha sonraki her üye için 9.3 m2 eklenmelidir.

Bir konutun sağlıksız olduğunu tanımlayan temel özellikler
şöyle sıralanabilir:
• Ev içinde su şebekesinin ve kaynağının olmaması,
• Evde kullanılan su kaynağının kontamin eve kirli olması,
• Tuvaletin konut ve bina dışında olması,
• Tuvaletin başka konutlarla ortak kullanılması,
• Tuvaletin bina dışında olması,
• Oda başına nüfusun 1.5 kişinin üzerinde olması,
• Yatılan odaların kalabalık olması ve kişi başına uyuma alanı 3.7 m2’den az olması,
• Yangın, acil durumlar ve afetler için konutta en az iki çıkışın olmaması,
• Oturulan, yatılan odalarda ve banyoda ısınma olanağının olmaması,
• Konutta elektrik tesisatının veya elektriğin olmaması....

Okul, oyun alanının ya da ders arasında öğrencilerin yararlanacağı alanın öğrenci
başına 5 m2 ve toplamda en az 400 m2 olarak yapılması gerekir.

Okulda Kimyasal Etkenlerin Kontrol Altına Alınması ve Sağlık
Açısından Uygun Hâle Getirilmesi
• Genel yerlerin temizliğinde kuru süpürme toz kaldıracağı için tercih edilmemelidir. Yıkama, ıslak veya nemli silme tercih edilmelidir. Öğrencilerin ve çalışanların olmadığı zamanlarda elektrik süpürgesi ile süpürülebilir.
• Okul binasının zemini, merdivenleri, sıraları, derslikler, koridorlar düzenli bir şekilde temizlenmelidir. Bu temizliklerde sodyum hipoklorit kullanılmalıdır.
• Yer ve diğer alanların temizliğinde kullanılan kimyasal temizlik ürünlerinin nitelikleri farklı olabilir. Bu nedenle o il veya ildeki sağlık yetkililerine danışılarak
kullanılmalıdır.
• Her türlü kimyasal madde temizliğinden sonra ortam mutlaka havalandırılmalıdır.
• Okul bahçesi ve oyun alanındaki ağaçlar sağlık kuruluşları tarafından izin verilen pestisitlerle ancak tatil dönemlerinin başında ilaçlanmalıdır.
• Dersliklerde beyaz yazı tahtası kullanılıyor ise kalemlerinde solvent olarak ksilen ve toluen olmamalıdır.
• Derslik duvarları temizliğinin kolay yapılabilmesine olanak sağlayan boyalarla boyanmalıdır.
• Tuvaletler her gün en az bir defa sodyum hipoklorit içeren temizlik ürünleri ile
temizlenmelidir.
• Okuldaki su belirli aralıklarla kimyasal yönden analiz edilmeli, klor düzeyi ölçülerek yakından izlenmelidir.

Öğrencinin ders sırasında dış ortamla ilgisini kesmek için pencerenin zeminden
yüksekliği 1.2 metre olmalıdır. Pencerelerin üst bölümleri havalandırmayı sağlayacak teknik özelliklere sahip olmalı ve aşağıdan kolayca açılıp kapatabilecek şekilde yapılmalıdır. Okul birden fazla katlı yapılmış ise üst katlardaki pencerelerden öğrencilerin sarkmasını önleyecek koruma önlemleri alınmalıdır.

Sağlık hizmetlerinin sunulduğu sağlık kurumları birinci, ikinci ve üçüncü basamak sağlık kurumları olarak sınıflandırılır. Aile Hekimliği Birimleri/merkezleri, Toplum Sağlığı Merkezleri, Halk Sağlığı Merkezleri gibi koruyucu sağlık hizmetlerinin verildiği veya sağlık sorunları ortaya çıktığında ilk başvuru yeri olarak planlanan sağlık kuruluşları birinci basamak sağlık kuruluşlarıdır. İlçe devlet hastaneleri gibi yataklı tedavi hizmetlerinin sunulduğu yerler ise ikinci basamak sağlık kuruluşlarıdır. Üçüncü basamak sağlık kuruluşları ise üst düzeyde uzmanlaşmış ve yüksek teknoloji kullanılan merkezler olup, Sağlık Bakanlığına bağlı eğitim ve araştırma hastaneleri, üniversite fakülte hastaneleri bu gruptadır. Hâliyle sağlık kurumunun basamak derecesi arttıkça o kurumdan hizmet alan ve o kurumda çalışan kişi sayısı artmakta, bu da sağlık ve hijyen önlemlerinin daha geniş
kapsamlı alınmasını zorunlu kılmaktadır.

Ziyaretler sırasında hastaya yiyecek ve içecek getirilmesi, hem biyolojik kirliliğe
neden olabilir, hem de getirilen gıda hasta için uygun olmayabilir.

Mikrobiyolojik Riskler: Gıdaların bakteri, virüs, parazitlerle kirlenmesi sonucu ortaya çıkan kirlenmedir. Etkileri daha çok akut olarak ortaya çıktığı için yol açtığı
besin ve gıda zehirlenmeleri özellikle toplumda ciddi sıkıntıya ve endişeye neden
olabilmektedir. Mikrobiyolojik etkenle hastalık oluşabilmesi için gıdanın mikroorganizmanın gelişmesine elverişli olması, mikroorganizmanın hem burada hem de insan bedeninde yeterli sayıya ulaşacak şekilde çoğalması, ısı, zaman, nem, pH, oksijen basıncı gibi uygun çevre koşullarının olması, aksine ortamda hijyen kurallarına uyulmaması ve mikroorganizma ya da toksinleri yok edecek asepsi, filtrasyon, ısı gibi işlemlerin uygulanmamış olması ve gıdanın konakçı tarafından yenmesi gerekmektedir. Mikroorganizmalar gıdalara üreten, hazırlayan, sunan, saklayan ve hatta tüketenden üfürme, öksürme, hapşırma, açık enfekte yaralarla, kirli el ile doğrudan bulaşabileceği gibi; hasta hayvan
etleri, sütleri, yumurtaları, çöpler, kirli sular, kirli araç-gereçler, haşere, kemirgen, evcil hayvanlar ya da toprakla dolaylı olarak bulaşabilmektedir.

Son yıllarda, binalardaki iç ortam havasının sağlığı olumsuz yönde etkilediği saptanmıştır. Olumsuz iç ortam havasına bağlı olarak insanlarda görülen rahatsızlıklar şunlardır:
1. İç Ortam ile Doğrudan İlişkili Hastalıklar: Bina içerisindeki kaynağı belirli olan
bir kirleticinin yol açtığı hastalıklardır. Örneğin alerjik alveolit, astım, lejiyonella
ve radon kaynaklı akciğer kanseri gibi.
2. İç Ortamın Dolaylı Etkilediği Hastalıklar: Yüksek veya düşük sıcaklık, aşırı nem, yetersiz hava akımı, kötü koku, kuru hava gibi nedenlerden dolayı görülmesinde ve şiddetinde artma görülen rahatsızlıklar.
3. Hasta Bina Sendromu (HBS): Nedeni belli olmayan fakat iç ortamda bulunan
hava kirleticileri ile ilişkili olan rahatsızlıklar.

Konutlar, güneş almalı, güneş ışınlarından aydınlanmalıdır. Ancak aşırı güneş ışınlarına
maruz kalmaması da istenir.

Bir konutun sağlıksız olduğunu tanımlayan temel özelliklerden bazıları şu şekildedir; 
• Ev içinde su şebekesinin ve kaynağının olmaması
• Tuvaletin konut ve bina dışında olması
• Oda başına nüfusun 1.5 kişinin üzerinde olması
• Yatılan odaların kalabalık olması ve kişi başına uyuma alanı 3.7 m2’den az olması

Okul, oyun alanının ya da ders arasında öğrencilerin yararlanacağı alanın öğrenci
başına 5 m2 ve toplamda en az 400 m2 olarak yapılması gerekir.

Kapılar en az 0.9 m genişliğinde olmalı, çıkış yönünde ve koridora doğru açılmalı,
çift taraflı dershane bulunan koridorlarda kapılar karşılıklı açılmamalıdır.Kat merdivenleri, en az 1 m genişliğinde ve korkuluklu olmalıdır.Öğrencilerin okul çantalarının ağır olmamasına özen gösterilmeli, bir öğrencinin kendi ağırlığının %15’inden fazla yük veya çanta taşıması engellenmelidir. Sıraların
yazı tahtasına mesafesi en az 2 m olmalı ve bu mesafe en son sıraya kadar 9
metreyi geçmemelidir. Okul binasında ana giriş, öğrenci girişi ve araç girişleri ayrı düzenlenmeli; giriş kapılarının genişliği en az 2 m olmalıdır.

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre iş kazası; önceden planlanmamış kişisel yaralanmalara, maddi zarara ve üretimin durmasına sebep olan olaydır. Doğru cevap A şıkkıdır.

İş sağlığı “Bütün mesleklerde çalışanların bedensel, ruhsal ve sosyal yönden iyilik hâllerinin en üstün düzeyde tutulması, sürdürülmesi ve geliştirilmesi çalışmalarıdır” şeklinde tanımlanmıştır. Doğru cevap C şıkkıdır.

İş yerinde sağlığı etkileyen etkenler şunlardır:
1. Fiziksel etkenler
2. Kimyasal etkenler
3. Biyolojik etkenler
4. Ergonomik koşullar
5. Psikososyal etkenler

Doğru cevap E şıkkıdır.

Soğuk etkisi ile meydana gelebilecek sağlık sorunları üşüme ve donmadır. Sıcak maruziyetinde olan durumun aksine soğuk ortamda vücut sıcaklığını koruyabilmek amacı
ile özellikle el ve ayak parmaklarında damarlarda daralma (vazokonstruksiyon) olur. Doğru cevap D şıkkıdır.

Sıcak ortamda uzun süreli olarak çalışanlar, zaman içinde sıcak ortama alışırlar. Buna
aklimatizasyon denir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Normal konuşma sesi : 60 dB
Trafiği yoğun bir kavşak : 80 dB
Dokuma atölyesi : 100 dB
10 m mesafede jet motoru: 135 dB

Doğru cevap C şıkkıdır.