HİJYEN VE SANİTASYON - Deneme Sınavı - 13

Kaynaklarına Göre Kirler:Oluştukları kaynaklarına göre kirler organik kirler ve inorganik kirler olarak ikiye ayrılırlar.

Yüzeylere Yapışmasına Göre Kirler:

Çözünebilirliğine Göre Kirler: 

Ajanlara Göre Kirler: Kirlerin yapısal özelliklerine göre yapılan sınıflandırmadır. Bu sınıflandırma gıdaların kirlenmesine risk oluşturan durumlarının belirlenmesinde ve güvenilirliklerinin tanımlanmasında çok kullanılmaktadır. 3 farklı grupta incelenir.

Osmolojik temizlik, ortamda kokuya neden olan görünen ve görünmeyen kirlerin giderilmesi işlemine denir.

Ultrasonik temizlik, yüksek frekanslı ses dalgalarının kullanılması ile kirlerin arındırılması işlemidir. Bu amaçla kullanılacağı sektöre veya alana uygun büyüklükte sıvı dolu (genellikle su) tankın içinde ultrasonik enerji ile titreşim oluşturulur. Temizlenecek materyalin cinsine göre su sıcaklığı değişebilir. Ayrıca temizlik işleminin daha etkin olması için kimyasal temizlik maddeleri de ilave edilebilir. Bu temizlik şekli gözlüklerin çerçeve ve camlarının, mekanik ve elektronik parçaların, kuyumculukta değerli takı ve mücevherlerin, ameliyat malzemelerinin temizliğinde kullanılır.

Temizleme ve arındırıcı özelliği olan deterjanlara bazı özellikler kazandırmak amacıyla bazı kimyasal maddeler ilave edilmektedir. Bu ilave edilen maddeler deterjanların etkisini artırmakta fakat çevreye ve insan sağlığına da zararlı etkileri olmaktadır. Deterjanlara ilişkin tebliğ de bu zararlı olabilecek maddelerin azami düzeyde tutulması ve çevrede biyolojik olarak parçalanabilirliğinin sağlanması açısından denetiminin yapılabilmesi amacıyla yayımlanmıştır. Deterjanların yapısına katılan kimyasal maddeler aşağıda sıralanmıştır. Bu kimyasal maddeler katıldıkları miktar kadar deterjanlara kendi özelliklerini yansıtırlar. Deterjanları bu etkilerine göre de sınıflandırmak mümkündür.

Dezenfeksiyon ile ilgili bazı terimler:

Bakterisit: Bakterilerin yok edilmesi ve sayılarının azaltılmasını sağlayan kimyasal maddelerdir.

Bakteriostatik: Bakterilerin üremesini durduran kimyasal maddelerdir.

Sporisit: Enfeksiyon etkenlerinin sporlarını öldüren kimyasal maddelerdir.

Fungisit: Hastalık etkeni mantarları etkileyen kimyasal maddelerdir.

Virusit: Virüsleri etkileyen kimyasal maddelerdir.

Sanitizer: Halk sağlığı ile ilgili su, araç, gereç ve diğer kullanılan malzemelerdeki enfektif ajanların çoğalmalarının engellenmesi amacıyla kullanılan ajanlardır.

Merkürokrom (Merbromin): Deri antiseptiği olarak kullanılır. Antiseptik olarak kullanıldığı uygulama bölgesini belirgin bir şekilde kırmızı renge boyar. Organik madde artığı bulunması durumunda etkinliği belirgin derecede düşer

Hidrojen peroksit: Antiseptik özelliği de vardır. Oksijenli su olarak da bilinir. Yaralı deri ve mukozalara uygulandığında hücrelerce salgılanan katalaz enzimi ile parçalanarak bolca serbest oksijen ile bakterisit etki meydana getirir. Ayrıca bu köpürme sırasında da mekanik olarak yaradaki irin, yabancı madde ve doku parçalarının ayrılması sağlanır.

Enzimlere Etki Edenler: Deterjanlar, alkali dezenfektanlar, ağır metaller mikroorganizmaların metabolik faaliyetlerini yürüten enzimlerine bağlanırlar ve enzimlerinin işlevlerini bozarak mikroorganizmaların ölmesini sağlarlar.

Diş plağının engellenmesi amacıyla dişin fırçalanması, diş iplerinin kullanılması gereklidir. Dişlerin fırçalanmasında da seçilecek diş macunun dişlerde diş plağı oluşumunu engelleyen özellikte olması gereklidir. Bu amaçla klorheksidin, sodyum lauril sülfat, setilpiridinyum klorür içeren diş macunları tercih edilebilir. Dişlerde tartar oluşumunu engellemek amacıyla kalsiyumla bağlanabilen mineralleri içeren diş macunlarının tercih edilmesi gereklidir. Diş lekelerinin giderilmesi ve beyazlatılması için diş macunlarına oksitleyici ürünlerden sodyum perborat, hidrojen peroksit gibi maddeler ilave edilmektedir.

Kişi başına düşen su miktarı 1.000 m³ ile 3.000 m³ olan ülkeler su sıkıntısı olan ülke olarak tanımlanmaktadır. Kişi başına düşen yıllık kullanılabilir su miktarı ortalama 1.450 m³ civarında olan Türkiye bu gruba dahil olan ülkelerdendir.

Ülkemizde kullanılan suyun %74 (yüzde yetmişdört)’ü tarımda, %11 (yüzde onbir)’i endüstride ve %15 (yüzde onbeş)’i içme ve kullanma suyu olarak evlerde tüketilmektedir. Gelişmiş toplumlarda suyun %69 (yüzde altmışdokuz)’u sanayide, %23 (yüzde yirmiüç)’ü tarım ve hayvancılıkta, %8 (yüzde seliz)’i de içme ve kullanma suyu olarak kullanılmaktadır.

Isıl Kirlenme; özellikle enerji santralleri ile nükleer santral tesisleri olmak üzere işlemlerinde kullanılan sıcak suyun atıksu olarak deşarjında, alıcı ortamın yani akarsu, göl veya denizin lokal veya genel olarak sıcaklığının artmasıdır. Suyun sıcaklığının artması doğal sucul yaşamın etkilenmesine neden olmakta, balıklar ve sucul bitkiler ölmekte ve o bölgede sucul canlı yaşamı sona erebilmektedir. Hatta ekolojik denge bile olumsuz yönde etkilenebilmektedir.

Şebekenin herhangi bir noktasında basınç düşerse negatif basınç geri kaçışı olacaktır. Bu durum geri emilim yaratabilir. Musluk ağızlarına konulan hortumun ucu içi su dolu lavaboya veya kovaya yakınsa, su kesintisi
olduğunda negatif basınç nedeniyle musluk, hortum ağzından suyu şebekeye çekebilir. Bunun sonucunda kirli, hatta toksik maddeler su şebeke sistemine karışır ve insanların sağlığını tehdit edebilir.

Sukıt Hastalıklar (Water-Scarce); gereksinimden daha az su sağlanması veya su yokluğundan kaynaklanan hastalıklardır. Skabies, trahom, basilli dizanteri gibi hastalıklardır. Suyu çok kıt olan yörelerde kişisel hijyenin sürdürülmesi güçleşir. Vücudun, yiyecek maddelerinin ve giysilerin yıkanmayışı nedeniyle hastalık yayılma olasılığı artar. Yeterli, kesintisiz ve sağlıklı suyun sağlanmasıyla tehdit ortadan kalkar.

Bebeklerde mavi bebek sendromu veya methemoglobinemi olması durumunda nitrat etkilenimi düşünülmelidir.

Suyun sertliği için çeşitli ülkeler farklı sertlik dereceleri kullanmakta, ülkemizde genellikle Fransız sertlik derecesi tercih edilmektedir.1 Fransız sertlik derecesi =100 ml suda 10 mg CaCO₃

Flokülasyon (veya koagülasyon) aşamasında suya şap (Al SO₄) veya metal tuzları ilave edilir, sudaki daha küçük katı parçaların, partiküllerin, tozların bir araya gelmesi sağlanır.

Diğer tüm dezenfektanlarda bir miktar dezenfeksiyon yan ürünleri oluşumu gözlenirken Ultraviyole kullanımı sonrasında yan ürün oluşmaz.

Canlı vücudunda hastalıklara sebep olan her türlü organizmaya patojen adı verilmektedir? Doğru cevap B’dir.