HELLEN VE ROMA TARİHİ

III. Gordianus imparator ilân edildiğinde henüz 13 yaşında bir çocuk olduğundan devlet idaresi Timesitheus’un elindeydi; bu kişinin praetor praefectus’u olarak atanmasından sonra (M.S. 241) etkisi daha da arttı.

Decius, I. Philippus döneminde Gothlara karşı başarı kazanmıştır. Ancak, daha sonra Philippus ve Decius birbirlerine düşmüş. Kuzey İtalya’daki Verona’da yapılan savaşı (M.S. 249 sonbaharı) Decius kazanmış, Philippus öldürülmüştür. İmparator ilan edildikten sonra Hıristiyanlara karşı da mücadele etmiş; onları şiddetli bir şekilde cezalandırmıştır. Kendisiyle aynı akıbete uğrayan oğlu Herennius Etruscus da Gothlar tarafından savaş alanında tuzağa düşürülerek öldürülmüştür. Bunun üzerine, askerler Trebonianus Gallus’u imparator ilân edilmiştir.

Gallus’un iktidarı döneminde bir yandan Gothlar, öte yandan Roma’daki veba salgını Romalıları bezdirmişken, bu kez Sasani kralı I. Şapur M.S. 252’de Doğu’daki Roma eyaletlerine saldırdı; Syria’ya girdi ve başkent Antiokheia’yı ele geçirdi. Bu sırada Gothlar Romalılarla yaptıkları anlaşmayı bozmuş ve tekrar Roma topraklarına saldırmaya başlamışlardı. III ve IV numaralı seçeneklerde verilen olaylar Gallus döneminde gerçekleşmiştir. Ancak I ve II numaralı seçeneklerde verilen olaylar ise imparator Maximinus Thrax döneminde gerçekleşmiştir.

Valerianus zamanında da imparatorluk her tarafta sıkıntılı bir dönem yaşıyordu. Valerianus, Sasanilere karşı savaşmak için Doğu’ya hareket etti. Doğu’dayken baş gösteren veba salgını nedeniyle ordusu zayışayan Valerianus, Edessa’da (Urfa) Sasaniler tarafından kuşatıldı ve esir alındı. Valerianus’un Sasanilerin eline düşmesinden sonra yerine Gallienus geçti.

İmparator Gallienus, Hıristiyanlara karşı, kendinden önceki imparatorların aksine, hoşgörülü davranan biri olarak anılmaktadır.

Aurelianus’un öldürülmesinin ardından on yıllık dönemde Tacitus (M.S. 275-276), Şorianus (M.S. 276), Probus (M.S. 276-282), Carus (M.S. 282- 283), Carinus (M.S. 283-285) ve Numerianus (M.S. 283-284) askerleri tarafından imparator seçildiler. Ancak Claudius, Aurelianus’tan önce imparatorluk yapmıştır.

Diocletianus ile birlikte Roma İmparatorluğu’nun yönetiminde, “principatus” denen ve imparatorun tüm yetkileri üstlenerek “birinci yurttaş” statüsüyle sahip olduğu önceki yönetim biçimini terk ederek, “dominatus” denen ve imparatorun mutlak hükümdarlığını tartışmasız kabul eden yeni bir yönetim biçimini benimsedi.

Constantinus, Hadrianopolis (M.S. 3 Temmuz 324) ve Khrysopolis’te (M.S. 18 Eylül 324) yapılan savaşlarla Licinius’a karşı zafer kazandı. Licinius Nikomedeia’ya kaçtı. Kent kuşatıldı, Licinius hayatının bağışlanacağı sözü üzerine teslim oldu ve Thessalonike’de (Selanik) gözaltında yaşamaya başladı. Fakat Constantinus sözünde durmadı ve bir süre sonra onu öldürdü (M.S. 325 baharı). Khrysopolis zaferinden sonra Constantinus tek başına imparatorluğun hâkimi oldu.

Roma imparatorluğunun resmen ikiye bölünmesi M.S. 395 yılı olarak tarihlenir ve I. Theodosius’a atfedilir.

Pupienus ve Balbinus’un Öldürülmesinden sonra, praetor’lar III. Gordianus’u imparator ilan ettiler.

Decius, Verona’da I.Philippus’u yenilgiye uğrattıktan sonra (M.S.248 Ekim) ve Senatus tarafından imparatorluğu onaylandı. Bundan sonra Hristiyanlara karşı mücadele etmiştir. Onları şiddetli bir şekilde cezalandırmıştır.

Gallienus M.S. 254 yılında Ren ve Tuna Nehirleri sınırına giderek Germanlarla savaşarak başarılar kazanmıştır. Bunun üzerine “Dacicus Maximus” unvanı almıştır.

“Dominatus”denen ve imparatorun mutlak hükümdarlığını tartışmasız kabul eden yeni yönetim biçimi monarşik yapıya daha yakın bir rejimdir.

Carausius korsanlara karşı savaşırken,bu kez kendisi de korsanlık yapmaya başlayarak kendisini imparator ilan etti.Britannia’yı ele geçirdikten sonra Gallia’nın da bir kısmını istila etti.

Bu yeni rejimde iki Augustus ile her birinin yanında birer Caesar yer alacaktı. Böylece Augustus’ların ölümü halinde Caesar’lar Augustus olacaklar ve yeni Caesar’lar seçeceklerdi.

M.S.293 yılında iki başlı yönetim biçimi, yerini Diacletianur tarafından kurulan, Tetrarşi denilen dörtlü bir yönetime bıraktı.

Diocletianus’un önemli icraatlarından biri de eyaletleri Dioecesis'ler halinde gruplamak olmuştur. İdaresini de Vicarius denilen atlı sınıfından bir görevliye verilmiştir.

Serdica’da (Sofya) yapılan bir anlaşmadır.

M.S. 410 yılında, Honorius döneminde Gothlar Roma’ya saldırdı ve ilk kez Roma yabancı bir düşman istilasına sahne olmuştur.

Severus Alexander’ın ölümü ardından ordu tarafından seçilen ve Senatus tarafından onaylanıp resmen imparator olan Maximinus’tu. Kendisi daha önce imparatorların aksine seçkin ailelerden gelmiyordu, ancak askeri tecrübesi ve popülaritesi sayesinde tahta geçmişti. Maximinus, Trakya bölgesinin bir yerlisi olduğundan Trakyalı anlamında “Thrax” soyadını almıştır.