HELLEN VE ROMA TARİHİ

Soru kökünde verilen bilgiler ışığında seçenekleri değerlendirdiğimizde şunları görmekteyiz:

A seçeneğindeki ifade her ne kadar doğru gibi gözükse de soru kökündeki bilgiler bize imparatorların seçkin ailelerden seçilmesi geleneğinin kesin bir biçimde sona erdiğini göstermemektedir. B seçeneğinde verilen ifade de doğru gibi gözükmektedir ama soru kökündeki bilgiler bize ordu komutanlarının daha önceden imparator unvanı alamadıkları gibi bir bilgi vermemektedir. D seçeneğinde de Maximinus Thrax'tan önceki imparatorların Roma şehri içinde mi yoksa dışında mı doğduklarına ilişkin bir bilgi bulunmamaktadır. E seçeneğindeki ifadenin daha doğru bir yorum olarak ele alınabilmesi içinse Senatus ile ordu arasındaki ilişkiye dair seçenekteki önermeyi destekleyecek kadar bilgi bulunmamaktadır. C seçeneğindeki yorum ise, soru kökünde ordu'nun imparatorun kim olacağını tayin ediyor oluşunun açıkça ifade edilmiş olması bağlamında en doğru yorum olacaktır. Doğru seçenek C'dir.

I. Philippus'u yenilgiye uğratarak imparatorluk unvanını alan Decius  Hristiyanlara karşı mücadele yürütmüştür. Decius, ilk başlarda Gothlara karşı başarılar kazandıysa da Abritus mevkinde (Dobruca yakınında) tuzağa düşürülerek öldürülmüştür (M.S. 251 Haziran / Temmuz). Decius, savaş alanında ölen ilk imparatordur. Doğru cevap A'dır.

Dönemin imparatorlarının başarısız yöneticiler ve komutanlar olduklarını söylemek çok peşin bir yargı olup doğruluk payı taşımamaktadır; çünkü dönemin imparatorları sadece yenilgilerden müteşekkil bir kariyere sahip olmayıp pek çoğu başarılı komutanlar oldukları için imparator ilan edilmişlerdir. Yönetim performansları ile ilgili bir değerlendirme ise dönemin nesnel koşullarına ilişkin etraflı bir bilgiyi gerektirmekte olup bu konuda hüküm vermek şu aşamada doğru olmayacaktır. Roma'nın o dönemde Gothlar ile barış yapabilmek için haraç ödemek durumunda kalması İmparatorluğun Gothlar üzerinde bir askeri hakimiyet kuramadığını; onları pes ettiremediğini göstermektedir. Gothlar'ın aldıkları haracın Roma yönetimi üzerinde bir etki doğurduğunu söylemek de yine peşin hüküm vermek olacaktır ki zaten İlerleyen dönemde Roma ve Gothlar arasındaki gerilimin bir türlü sona ermeyecek oluşu da Gothlar'ın Roma üzerinde siyasi bir hakimiyet kurduğu önermesinin doğru olabilme ihtimalini ciddi anlamda azaltmaktadır. Her ne kadar ödenen haraç Roma üzerinde doğrudan bir Goth hakimiyeti ile neticelenmese de İmparator'un savaş alanında hayatını kaybetmesi ve Gothlar ile yapılan barışın haraç karşılığında mümkün olmuş olması İmparatorluğun hem Gothlara üstün gelemediğini hem de bu çatışmalarda yara aldığını söylemeyi mümkün kılmaktadır. Bunların yanı sıra İmparatorluğun tek mücadele ettiği güç odağı Gothlar değildir. Bu bağlamda özellikle doğudaki Sasaniler'i hatırlamak gerekmektedir. Doğru cevap B'dir.

Askeri başarısızlık önermesi Sasaniler'e esir düşen Valerianus için bir nebze doğru kabul edilebilecek olsa da Özellikle Gallienus için askeri başarısızlıktan bahsetmek, Gallienus'un Germanlar ve Iuthung kabilesi karşısındaki zaferleri göz önüne alındığında pek de isabetli olmayacaktır. Yine sözü geçen dönemde Valerianus'un doğu seferi esnasında İmparatorluğun batısında Gallienus'u yetkili bırakması da bir bölünme olarak yorumlanabilir nitelikte değildir. Burada söz konusu olan bir bölünme değil aynı egemenlik biçimi içerisindeki koşullu bir yetki devridir. Yine aynı dönemde bazı eyaletler üzerinde kontrolün yitirilmiş olması tüm eyaletlere teşmil edilebilecek bir olgu değildir. Sözü geçen imparatorların Roma'nın ihtişamını kaybetmesindeki rolü ise asli olmayıp, zaten başlamış ve işlemekte olan bir sürecin içinde bulunmak olarak tanımlanabilecektir; yani Roma sözü geçen imparatorlar dönemdinde zaten ihtişamını kaybetme sürecinin içerisindedir. Bu bağlamda seçeneklerde doğruluğundan kesin bir biçimde emin olunabilecek tek önerme İmparatorluğun içeride ve dışarıda ciddi bir askeri mücadele yürütmekte oluşu ve bu mücadele zorlandığıdır. Doğru cevap D'dir.

Principatus yönetim biçimi imparator Diocletianus döneminde terk edilmiştir.

Principatus yönteminden Dominatus yöntemine geçiş ile birlikte imparatorluğun yönetim biçiminde birinci yurttaşlık statüsü yerini imparatorun statüsünün diğer yurttaşların mutlak bir biçimde üzerine taşındığı ve mutlak otoritesinin sistem tarafından tanındığı bir dönüşüm hasıl olmuştur. Bu dönüşüm niteliği itibariyle monarşi yönetim biçimine doğru bir yönelime denk düşmektedir. Diğer seçeneklerde verilen değerlendirmeler ise B seçeneğinde verilen değerlendirmenin yanında isabetsiz kalmaktadır. Doğru seçenek B'dir.

Diocletianus'un başa geçmesinin ardından Maximianus'u augustus ilan ederek idari ve askeri yetkilerinin bir kısmını ona devretmesi her ne kadar imparatorluğun fiilen bölünmesine yönelik bir başlangıç teşkil etse de fiilen bölünme o dönemde henüs gerçekleşmemiştir. Burada Diocletianus'un amacı içte ve dışta sürekli saldırılar ve isyanlarla boğuşan imparatorluğun geniş sınırlarını daha etkili bir biçimde savunma ihtiyacıdır ve bu bağlamda da yetkilerinin bir kısmını güvendiği bir dostu olan ve sadakatinden emin olduğu Maximinus ile paylaşmıştır. Doğru cevap A'dır.

Diocletianus bu reformlar ile, büyük eyaletlerin beşeri ve ekonomik kaynaklarına dayanan isyan eğilimlerini dizginlemeyi, askeri ve sivil otoritenin bir aradalığının bir sonucu olarak askeri gücün imparatorluğa karşıt isyanlara dönüşmesinin önüne geçmeyi, küçük yönetsel birimleri merkezin kontrolünde tutmayı ve imparatorluğun mali yapısını iyileştirip ekonomi üzerinde merkezi bir kontrol kurmayı yani imparatorluğun merkezi iktidarını güçlendirmeyi amaçlamıştır. Doğru cevap E'dir.

İmparator Constantinus dönemi Roma İmparatorluğu için önemli bir reform dönemidir. Constantinus'un ilk akla gelen icraatı İmparatorluğun başkentini Roma'dan Byzantion'a taşımasıdır ki Byzantion daha sonraları Constantinopolis olarak anılacaktır. Constantinus aynı zamanda uzun mücadeleler sonucunda İmparatorluğun tek hakimi haline gelmiş ve çoklu yönetim anlamına gelen tetrarşi usulüne son vermiştir. Constantinus orduda da çeşitli reformlar uygulamıştır.  Orduda iki yeni görev oluşturulmuştur: Süvari komutanlığı (Magister equitum) ve Piyade komutanlığı (Magister peditum). Constantinus orduyu ripenses denen sınır birliklerine ve comitatenses denen merkezi saha ordusuna bölmüştür; Comitatenses esas olarak sınırın arkasında konuşlanmaktadır.

Constantinus ekonomik alanda da bazı değişiklikler yaptmıştır. İmparatorluğun altın sikkesi olan aureus’un yerine, ondan biraz daha hafif olan solidus adı verilen yeni bir altın sikkeyi tedavüle sokmuştur. Doğru cevap D'dir.

Roma İmparatorluğunda Theodosius zamanına dek fiilen egemenliğin bölündüğü dönemler yaşanmış özellikle de tetrarşi döneminde bir çoklu yönetim pratiği içinde impratorluk iki ayrı merkezden yönetilir hale gelmiştir. Fakat, imparatorluğun Doğu Roma ve Batı Roma olmak üzere hem fiilen hem de resmen ikiye bölünmesi I Theodosius'un impratorluğu oğulları Honorius ve Arcadius arasında paylaştırması ile gerçekleşmiştir. Doğru cevap E'dir.

Pupienus ve Balbinus’un öldürülmesinden sonra, praetor’lar III.Gordianus’u imparator ilan ettiler.

Decius, Verona’da I.Philippus’u yenilgiye uğrattıktan sonra (M.S. 248 Ekim) ve Senatus tarafından imparatorluğu onaylandı. Bundan sonra Hıristiyanlara karşı mücadele etmiştir. Onları şiddetli bir şekilde cezalandırmıştır.

Gallienus M.S. 254 yılında Ren ve Tuna Nehirleri sınırına giderek Germanlarla savaşarak başarılar kazanmıştır. Bunun üzerine “Dacicus Maximus” ünvanı almıştır.

“Dominatus”denen ve imparatorun mutlak hükümdarlığını tartışmasız kabul eden yeni yönetim biçimi monarşik yapıya daha yakın bir rejimdir.

Carausius korsanlara karşı savaşırken, bu kez kendisi de korsanlık yapmaya başlayarak kendisini imparator ilan etti. Britannia’yı ele geçirdikten sonra Gallia’nın da bir kısmını istila etti.

Bu yeni rejimde iki augustos ile her birinin yanında birer caesar yer alacaktı. Böylece augustus’ların ölümü halinde caesar’lar augustus olacaklar ve yeni caesar’lar seçeceklerdi.

M.S. 293 yılında iki başlı yönetim biçimi, yerini Diocletianus tarafından kurulan, Tetrarşi denilen dörtlü bir yönetime bıraktı.

Diocletianus’un önemli icraatlarından biri de eyaletleri dioecesis’ler halinde gruplamak olmuştur. İdaresini de vicarius denilen atlı sınıfından bir görevliye verilmiştir.

Serdica’da (Sofya) yapılan bir anlaşmadır.

M.S. 410 yılında, Honorius döneminde Gothlar Roma’ya saldırmış ve ilk kez Roma yabancı bir düşman istilasına sahne olmuştur.