HELLEN VE ROMA TARİHİ

Ionia bölgesi kentleri Perslere karşı M.Ö. 499 da ayaklanmışlardır.

I. Delos Deniz birliği Peloponnesos Savaşı ile son bulmuştur.

Thebailılar M.Ö. 371 de Leuktra Savaşı'nda Spartalıları ORta Yunanistan'dan atmışlardır.

Aigospotamoi Savaşı sonrası yapılan antlaşma ile Hellen DÜnyası'nın liderliği Spartalılara geçmiştir.

Persler bugünkü İran topraklarına denk gelen bölgede yaşamaktaydı.

II. Delos Deniz birliği Spartalılara karşı kurulmuş bir birliktir.

Arkhidamos savaşı sonucunda Nikias Barış Antlaşması imzalanmıştır.

Atina'nın güçlenip Delos Birliği'ni bir imparatorluk haline getirmesi Peloponnesos savaşının en önemli nedenidir.

Marathon zaferi, Hellenlerin barbarlara karşı kazandığı bir özgürlük simgesi niteliğini taşıyordu.

Thebailılar M.Ö. 371'de ünlü Leuktra Savaşı'nda Spartalıları Orta Yunanistan'dan attılar. Ancak M.Ö. 362'de Mantineia Savaşı sonrası güçlerini yitirmeye başlayıp üstünlüğü kaybettiler.

Ephesos ve Sardeis ile Susa arasındaki ünlü “Kral Yolu”nun Doğu-Batı ticaretinde önemli bir rolü vardı. Bu yol, Ankyra, Kappadokia, Yukarı Fırat ve Babylonia’dan geçerek Susa’ya ulaşıyordu.

Ionia Ayaklanması’nın bastırılmasından iki yıl sonra, M.Ö. 492 yılında, Mardonios komutasındaki Pers ordusu Trakya’ya bir sefer yaparak, bölgedeki Pers egemenliğini güçlendirdi. Fakat Persler için potansiyel tehlike olan ve Ionia Ayaklanması’nı destekleyen Yunanistan hâlâ Pers egemenlik alanının dışında kalıyordu. Bu nedenle, M.Ö. 490 yılında Datis ve Artaphernes komutasındaki Pers donanması Ege Denizi’ni aşarak Yunanistan’a ayakbastı. Persler, Hellenlerden toprak ve su istediler; bu, “teslim olun” anlamına geliyordu. Hellenlerin çoğu teslim olmayı kabul etti; Eretrialılar ise karşı koydu. Fakat kısa sürede kentleri yakılıp yıkıldı, halkı köleleştirildi. Perslere, sürgündeki Atinalı Tiran Hippias rehberlik ediyordu. Pers ordusu Yunanistan’ın Attika bölgesinin doğu kıyısında ve Atina’nın 30 km kuzeydoğusundaki Marathon Körfezi’ne ulaştı; körfezin gerisinde Marathon Ovası bulunuyordu. Persler hem Atinalılara hadlerini bildirmek hem de Ionia ayaklanması sırasında tahrip edilen Sardeis’in öcünü almak istiyorlardı. Fakat Miltiades komutasındaki Atinalılar, Persleri büyük bir yenilgiye uğrattılar.

Maraton savaşından yaklaşık 10 yıl sonra, M.Ö. 480’de savaş yine Yunanistan’da cereyan etti; bu kez Persler Atinalıları ve müttefikleri Spartalılar’ı Thermopylai’da yenilgiye uğrattılar ve Atina’yı yakıp yıktılar.

Plataia ve Mykale savaşları sonunda Batı Anadolu Persler’den temizlendi (M.Ö. 479). Batı Anadoluda’ki kentler, Ionia Ayaklanması’nda olduğu gibi, tekrar ayaklanarak Pers boyunduruğundan kurtulmuşlardır. Sonrasında Hellenler, savunan değil saldıran taraf olmuşlar, savaşı Yunanistan’dan Anadolu ve İran’a taşımışlardır.

Müttefik kentler arasında en fazla prestij ve güç sahibi Atina olduğundan, bu kent diğerleri üstünde bir hegemonya kurmak isteyecek ve bu durum zamanla hoşnutsuzluk yaratmaya başlayacaktı. Nitekim öyle de oldu; Delos Birliği, giderek Atina İmparatorluğu’na dönüştü. Öyle ki, birliğin kurulmasından yaklaşık yirmi beş yıl sonra, M.Ö. 5. yüzyılın ortalarında, Atina, birlik içinde kendi para ve ağırlık sisteminin kullanılması için bir kararname yayımlayarak müttefiklerine gümüş sikke basımını yasakladı. Böylece, Atina sikke üretimini tekelinde tutarak yalnızca kendi bastığı tetradrahmilerin dolaşımını zorunlu kılıyordu. Sparta ile Atina’nın aralarının açılmasında başlıca rolü oynayan Atina’nın hegemonya sevdası Birliğin sona ermesine de neden oldu. Perslere karşı omuz omuza mücadele veren Atina ve Sparta, bundan böyle karşı kutuplarda yer alacak birbirlerine karşı savaşacaklardı (Peloponnesos Savaşı). Bu savaş Birliğin de sonu oldu.

Spartalıların Atina donanmasını Aigospotamoi’da yenilgiye uğratmasıyla ve ardından yapılan antlaşmayla (M.Ö. 405-404) Hellen dünyasının önderliği Sparta’ya geçmiştir.

Sparta ile Atina arasında M.Ö. 395 yılında başlayan Korinthos Savaşı; Haliartos, Knidos ve Koroneia gibi üç önemli çarpışmadan sonra, Perslerin Sparta’ya destek vermesi ile M.Ö. 386 yılında son bulmuş oldu. Korinthos Savaşı, Spartalılara yalnızca prestij kazandırdı; savaşın asıl galibi ise kuşkusuz, Perslerdi.

Atina, M.Ö. 378’de ikinci kez bir Deniz Birliği oluşturdu. Atina’nın yüz yıl önce kurduğu ilk Deniz Birliği, Perslere karşı kurulmuştu. İkinci Deniz Birliği ise Spartalılara karşı kuruldu.

M.Ö. 378’de Thebailılar kaleyi tekrar ele geçirdiler ve M.Ö. 371’de ünlü Leuktra Savaşı’nda topraklarını istila eden Spartalılara karşı büyük bir zafer kazandılar ve onları Orta Yunanistan’dan attılar.