HELLEN VE ROMA TARİHİ - Deneme Sınavı - 7

“Hellen ve Roma Tarihi” Kitabının “Evlat edinilen İmparatorlardan Severus Hanedanına” başlıklı 7. Bölümünde bu soru ile ilgili şu bilgiye yer verilmektedir.

Marcus Cocceius Nerva, zengin bir hukukcunun oğlu olarak M.S. 8 Kasım 30 (veya 35’te) Roma’nın kuzeyindeki Narnia’da doğmuştu. Domitianus’un ölldürülmesi ve Roma tahtına Nerva’nın cıkarılmasıyla Flaviuslar sülalesinin iktidarı da son bulmuş oluyordu. 18 Eylül 96’da, 66 (veya 61) yaşındayken Senatus tarafından imparator ilan edilen Nerva’nın askeri tecrübesi olmasa da siyaseten belirli bir gecmişe sahipti.

Bu nedenle sorunun doğru cevabı B şıkkıdır.

“Hellen ve Roma Tarihi” Kitabının “Evlat edinilen İmparatorlardan Severus Hanedanına” başlıklı 7. Bölümünde bu soru ile ilgili şu bilgiye yer verilmektedir.

Marcus Aurelius’un felsefeye (oÅNzellikle stoacı felsefeye) ilgi duyduğunu ve bu konuda calıştığını da belirtelim. Bu yüzdendir ki, “filozof imparator” olarak da anılmaktadır.

Bu nedenle sorunun doğru cevabı B şıkkıdır.

“Hellen ve Roma Tarihi” Kitabının “Evlat edinilen İmparatorlardan Severus Hanedanına” başlıklı 7. Bölümünde bu soru ile ilgili şu bilgiye yer verilmektedir.

İmparator Antoninus Pius’un M.S. 7 Mart 161’de ölmesi üzerine Marcus Aurelius manevi kardeşi Lucius Ceionius Commodus’a caesar ve augustus unvanlarını vererek ortak imparator ilan etti ve ona Verus adını da verdi; kendisi de Antoninus adını aldı. Marcus Aurelius adıyla bilinmesine rağmen, sikkelerde Antoninus adını da kullanmıştır. Böylece Marcus Aurelius ile daha cok bilinen adıyla Lucius Verus imparatorluğu birlikte yöneteceklerdi. Augustus’tan bu yana ilk kez devlet yönetimi bu denli ortak bir yönetime sahne oluyordu.

Bu nedenle sorunun doğru cevabı B şıkkıdır.

“Hellen ve Roma Tarihi” Kitabının “Evlat edinilen İmparatorlardan Severus Hanedanına” başlıklı 7. Bölümünde bu soru ile ilgili şu bilgiye yer verilmektedir.

Commodus 3 Ağustos 178’de babası Marcus

Aurelius ile birlikte Tuna sınırına gitti ve burada Germanlarla (Marcomanlar) savaştı. Başarı kazansalar da son darbeyi vuramadan M. Aurelius öldü (M.S. 17 Mart 180). İmparator ölmeden önce, halefinin, oğlu Commodus olduğunu belirtmişti. Bu yüzden herhangi bir kriz yaşanmadan Senatus Commodus’un imparatorluğunu onayladı. Şurasını unutmamak gerekir ki, uzun yıllardır Roma imparatorları devlet icinde en iyiler veya güvenilir olanlar arasından -evlat edinme yöntemiyle (adoptatio)- seciliyordu; Commodus ile beraber tekrar babadan oğula gecen bir imparatorluk söz konusudur.

Bu nedenle sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.

“Hellen ve Roma Tarihi” Kitabının “Evlat edinilen İmparatorlardan Severus Hanedanına” başlıklı 7. Bölümünde bu soru ile ilgili şu bilgiye yer verilmektedir.

Severus, Albinus’a caesar unvanı vererek onu yanına cekmiş, en azından bir süre icin Albinus tehdit olmaktan cıkmıştı. Bu yüzden öncelikle Pescennius Niger tehdidinin ortadan kaldırılması gerekiyordu. Niger, doğuda kendisini emniyete aldıktan sonra, Boğaz’da stratejik bir noktada yer alan Byzantion’u ele gecirmek icin yola koyuldu. Kendisi henüz Byzantion’a ulaşmadan, Niger taraftarı bir ordu Byzantion’u işgal etti. Bu kötü haber imparatora ulaştığında Severus Roma’dan ayrılarak bölgeye geldi ve biri Kyzikos (Erdek) yakınında diğeri Nikaia’da (İznik) olmak üzere iki yerde Niger’in ordusunu yenilgiye uğrattı (M.S. 193 sonu); Niger, tekrar Doğu’ya cekilmek zorunda kaldı. Severus ordusuyla onu takip etti. M.S. 194 baharında Issos yakınında yapılan savaşta, Severus, Niger’in ordusu karşısında kesin bir zafer kazandı; kacan Niger bir süre sonra yakalanarak öldürüldü. Niger’in tarafını tutan Doğu’daki kentler ve Parthlar cezalandırıldı. Bu arada Byzantion’da hala Niger taraftarı bir ordu vardı; ancak cok gecmeden Severus, Byzantion’un kendine bağlı ordu tarafından ele gecirildiğini öğrendi. Byzantion cezalandırıldı, kent tahrip edildi, köy statüsüne getirilerek Perinthos’a bağlandı. Ancak daha sonra imparator olacak olan Severus’un oğlu Caracalla Byzantion’un yeniden imarı icin calışacak ve kenti eski statüsüne getirecekti.

Bu nedenle sorunun doğru cevabı D şıkkıdır.

“Hellen ve Roma Tarihi” Kitabının “Evlat edinilen İmparatorlardan Severus Hanedanına” başlıklı 7. Bölümünde bu soru ile ilgili şu bilgiye yer verilmektedir.

Caracalla’nın en önemli icraatlarından biri M.S. 212 yılında cıkarttığı ve “Yurttaşlık Yasası” (Constitutio Antoniniana) olarak bilinen yasadır. Bu yasa ile imparatorluk sınırları icindeki tüm özgür erkek ve kadınlara Roma yurttaşı olma imkanı verildi.

Bu nedenle sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.

“Hellen ve Roma Tarihi” Kitabının “Evlat edinilen İmparatorlardan Severus Hanedanına” başlıklı 7. Bölümünde bu soru ile ilgili şu bilgiye yer verilmektedir.

Caracalla, Septimius Severus ile Iulia Domna’nın iki oğlundan büyük olanıydı ve M.S. 188’de Lugdunum’da (Lyon) dünyaya gelmişti. Doğduğunda kendisine Iulianus Bassianus adı verilmişti; ancak daha sonra babası tarafından caesar unvanı verilerek -Marcus Aurelius ailesiyle ilişkilendirilmesi bağlamında- adı Marcus Aurelius Antoninus’a cevrilmişti (M.S. 195). Daha cok tanındığı Caracalla adını ise Roma’da sık sık giydiği caracallus denen bir Gal pelerininden almıştı. Hatırlanacağı üzere neredeyse iki yüz yıl önce Roma tahtında bulunan Caligula da o şekilde tanınmasını cocukken giydiği cizmelere (caligae) borcluydu. Ancak şurası da unutulmamalıdır ki, Caracalla’nın resmi adı Marcus Aurelius Antoninus idi; bu nedenle yazışmalarda, yazıtlarda ve sikkelerde bu şekilde anılır.

Bu nedenle sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.

“Hellen ve Roma Tarihi” Kitabının “Evlat edinilen İmparatorlardan Severus Hanedanına” başlıklı 7. Bölümünde bu soru ile ilgili şu bilgiye yer verilmektedir.

Gercek adı Varius Avitus Bassianus olan Elagabalus, M.S. 204 yılında Syria’daki Emesa’da doğmuştu. Iulia Domna’nın kızkardeşi Iulia Maesa’nın kızı Iulia Macrinus’un tahttan indirilmesi sürecinde, henüz 14 yaşındayken, Emesa yakınındaki Raphanaia’daki III. Gallica lejyonu karargahında askerler tarafından Marcus Aurelius Antoninus adıyla imparator ilan edildi (16 Mayıs 218). Bu yeni ismi Caracalla’dan alıyordu; Caracalla’nın da resmi adı bu şekildeydi. Caracalla’nın oğlu olduğu söylentisi yayılmış (daha doğrusu kasten yaydırılmış) olduğundan kendisini bir şekilde ona bağlamak istiyordu. Ününü ve Elagabalus adını ise Emesa’daki Güneş Tanrısı El-Gabal’ın rahibi olmasına borcluydu.

Bu nedenle sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.

“Hellen ve Roma Tarihi” Kitabının “Evlat edinilen İmparatorlardan Severus Hanedanına” başlıklı 7. Bölümünde bu soru ile ilgili şu bilgiye yer verilmektedir.

Alexander Roma’ya döner dönmez bu kez Germanların Roma topraklarına saldırdıkları haberini aldı. Severus Alexander, yine annesiyle birlikte Germanlara karşı sefere cıktı (M.S. 234). Ancak, Alexander ve annesi Mamaea’nın Germanlara karşı cekingen bir tavır izlemesi, para karşılığında barış yapmak istemesi ve Romalı askerler nezdinde güven kaybetmeleri nedeniyle, askerler yeni bir imparator arayışına girdiler ve Trakyalı bir asker olan Maximinus’u imparator ilan ettiler. Daha sonra Vicus Britannicus’ta (Mainz) bulunan S. Alexander ile annesini öldürdüler (M.S. 25 Mart 235). Severus Alexander’in öldürülmesiyle Severuslar sülalesi de son buldu.

Bu nedenle sorunun doğru cevabı B şıkkıdır.

Soru kökünde verilen bilgiler ışığında seçenekleri değerlendirdiğimizde şunları görmekteyiz:

A seçeneğindeki ifade her ne kadar doğru gibi gözükse de soru kökündeki bilgiler bize imparatorların seçkin ailelerden seçilmesi geleneğinin kesin bir biçimde sona erdiğini göstermemektedir. B seçeneğinde verilen ifade de doğru gibi gözükmektedir ama soru kökündeki bilgiler bize ordu komutanlarının daha önceden imparator unvanı alamadıkları gibi bir bilgi vermemektedir. D seçeneğinde de Maximinus Thrax'tan önceki imparatorların Roma şehri içinde mi yoksa dışında mı doğduklarına ilişkin bir bilgi bulunmamaktadır. E seçeneğindeki ifadenin daha doğru bir yorum olarak ele alınabilmesi içinse Senatus ile ordu arasındaki ilişkiye dair seçenekteki önermeyi destekleyecek kadar bilgi bulunmamaktadır. C seçeneğindeki yorum ise, soru kökünde ordu'nun imparatorun kim olacağını tayin ediyor oluşunun açıkça ifade edilmiş olması bağlamında en doğru yorum olacaktır. Doğru seçenek C'dir.

I. Philippus'u yenilgiye uğratarak imparatorluk unvanını alan Decius  Hristiyanlara karşı mücadele yürütmüştür. Decius, ilk başlarda Gothlara karşı başarılar kazandıysa da Abritus mevkinde (Dobruca yakınında) tuzağa düşürülerek öldürülmüştür (M.S. 251 Haziran / Temmuz). Decius, savaş alanında ölen ilk imparatordur. Doğru cevap A'dır.

Dönemin imparatorlarının başarısız yöneticiler ve komutanlar olduklarını söylemek çok peşin bir yargı olup doğruluk payı taşımamaktadır; çünkü dönemin imparatorları sadece yenilgilerden müteşekkil bir kariyere sahip olmayıp pek çoğu başarılı komutanlar oldukları için imparator ilan edilmişlerdir. Yönetim performansları ile ilgili bir değerlendirme ise dönemin nesnel koşullarına ilişkin etraflı bir bilgiyi gerektirmekte olup bu konuda hüküm vermek şu aşamada doğru olmayacaktır. Roma'nın o dönemde Gothlar ile barış yapabilmek için haraç ödemek durumunda kalması İmparatorluğun Gothlar üzerinde bir askeri hakimiyet kuramadığını; onları pes ettiremediğini göstermektedir. Gothlar'ın aldıkları haracın Roma yönetimi üzerinde bir etki doğurduğunu söylemek de yine peşin hüküm vermek olacaktır ki zaten İlerleyen dönemde Roma ve Gothlar arasındaki gerilimin bir türlü sona ermeyecek oluşu da Gothlar'ın Roma üzerinde siyasi bir hakimiyet kurduğu önermesinin doğru olabilme ihtimalini ciddi anlamda azaltmaktadır. Her ne kadar ödenen haraç Roma üzerinde doğrudan bir Goth hakimiyeti ile neticelenmese de İmparator'un savaş alanında hayatını kaybetmesi ve Gothlar ile yapılan barışın haraç karşılığında mümkün olmuş olması İmparatorluğun hem Gothlara üstün gelemediğini hem de bu çatışmalarda yara aldığını söylemeyi mümkün kılmaktadır. Bunların yanı sıra İmparatorluğun tek mücadele ettiği güç odağı Gothlar değildir. Bu bağlamda özellikle doğudaki Sasaniler'i hatırlamak gerekmektedir. Doğru cevap B'dir.

Askeri başarısızlık önermesi Sasaniler'e esir düşen Valerianus için bir nebze doğru kabul edilebilecek olsa da Özellikle Gallienus için askeri başarısızlıktan bahsetmek, Gallienus'un Germanlar ve Iuthung kabilesi karşısındaki zaferleri göz önüne alındığında pek de isabetli olmayacaktır. Yine sözü geçen dönemde Valerianus'un doğu seferi esnasında İmparatorluğun batısında Gallienus'u yetkili bırakması da bir bölünme olarak yorumlanabilir nitelikte değildir. Burada söz konusu olan bir bölünme değil aynı egemenlik biçimi içerisindeki koşullu bir yetki devridir. Yine aynı dönemde bazı eyaletler üzerinde kontrolün yitirilmiş olması tüm eyaletlere teşmil edilebilecek bir olgu değildir. Sözü geçen imparatorların Roma'nın ihtişamını kaybetmesindeki rolü ise asli olmayıp, zaten başlamış ve işlemekte olan bir sürecin içinde bulunmak olarak tanımlanabilecektir; yani Roma sözü geçen imparatorlar dönemdinde zaten ihtişamını kaybetme sürecinin içerisindedir. Bu bağlamda seçeneklerde doğruluğundan kesin bir biçimde emin olunabilecek tek önerme İmparatorluğun içeride ve dışarıda ciddi bir askeri mücadele yürütmekte oluşu ve bu mücadele zorlandığıdır. Doğru cevap D'dir.

Principatus yönetim biçimi imparator Diocletianus döneminde terk edilmiştir.

Principatus yönteminden Dominatus yöntemine geçiş ile birlikte imparatorluğun yönetim biçiminde birinci yurttaşlık statüsü yerini imparatorun statüsünün diğer yurttaşların mutlak bir biçimde üzerine taşındığı ve mutlak otoritesinin sistem tarafından tanındığı bir dönüşüm hasıl olmuştur. Bu dönüşüm niteliği itibariyle monarşi yönetim biçimine doğru bir yönelime denk düşmektedir. Diğer seçeneklerde verilen değerlendirmeler ise B seçeneğinde verilen değerlendirmenin yanında isabetsiz kalmaktadır. Doğru seçenek B'dir.

Diocletianus'un başa geçmesinin ardından Maximianus'u augustus ilan ederek idari ve askeri yetkilerinin bir kısmını ona devretmesi her ne kadar imparatorluğun fiilen bölünmesine yönelik bir başlangıç teşkil etse de fiilen bölünme o dönemde henüs gerçekleşmemiştir. Burada Diocletianus'un amacı içte ve dışta sürekli saldırılar ve isyanlarla boğuşan imparatorluğun geniş sınırlarını daha etkili bir biçimde savunma ihtiyacıdır ve bu bağlamda da yetkilerinin bir kısmını güvendiği bir dostu olan ve sadakatinden emin olduğu Maximinus ile paylaşmıştır. Doğru cevap A'dır.

Diocletianus bu reformlar ile, büyük eyaletlerin beşeri ve ekonomik kaynaklarına dayanan isyan eğilimlerini dizginlemeyi, askeri ve sivil otoritenin bir aradalığının bir sonucu olarak askeri gücün imparatorluğa karşıt isyanlara dönüşmesinin önüne geçmeyi, küçük yönetsel birimleri merkezin kontrolünde tutmayı ve imparatorluğun mali yapısını iyileştirip ekonomi üzerinde merkezi bir kontrol kurmayı yani imparatorluğun merkezi iktidarını güçlendirmeyi amaçlamıştır. Doğru cevap E'dir.

İmparator Constantinus dönemi Roma İmparatorluğu için önemli bir reform dönemidir. Constantinus'un ilk akla gelen icraatı İmparatorluğun başkentini Roma'dan Byzantion'a taşımasıdır ki Byzantion daha sonraları Constantinopolis olarak anılacaktır. Constantinus aynı zamanda uzun mücadeleler sonucunda İmparatorluğun tek hakimi haline gelmiş ve çoklu yönetim anlamına gelen tetrarşi usulüne son vermiştir. Constantinus orduda da çeşitli reformlar uygulamıştır.  Orduda iki yeni görev oluşturulmuştur: Süvari komutanlığı (Magister equitum) ve Piyade komutanlığı (Magister peditum). Constantinus orduyu ripenses denen sınır birliklerine ve comitatenses denen merkezi saha ordusuna bölmüştür; Comitatenses esas olarak sınırın arkasında konuşlanmaktadır.

Constantinus ekonomik alanda da bazı değişiklikler yaptmıştır. İmparatorluğun altın sikkesi olan aureus’un yerine, ondan biraz daha hafif olan solidus adı verilen yeni bir altın sikkeyi tedavüle sokmuştur. Doğru cevap D'dir.

Roma İmparatorluğunda Theodosius zamanına dek fiilen egemenliğin bölündüğü dönemler yaşanmış özellikle de tetrarşi döneminde bir çoklu yönetim pratiği içinde impratorluk iki ayrı merkezden yönetilir hale gelmiştir. Fakat, imparatorluğun Doğu Roma ve Batı Roma olmak üzere hem fiilen hem de resmen ikiye bölünmesi I Theodosius'un impratorluğu oğulları Honorius ve Arcadius arasında paylaştırması ile gerçekleşmiştir. Doğru cevap E'dir.

Pupienus ve Balbinus’un öldürülmesinden sonra, praetor’lar III.Gordianus’u imparator ilan ettiler.