HELLEN VE ROMA TARİHİ - Deneme Sınavı - 1

Traianus Decius ve Herennius Etruscus’un Gothlarla savaşırken ölmesi üzerine, askerler Trebonianus Gallus’u imparator ilân etti. Gallus, Gothlara haraç vererek barış yaptı ve Roma’ya döndü. Gallus’un iktidarı döneminde bir yandan Gothlar, öte yandan Roma’daki veba salgını Romalıları bezdirmişken, bu kez Sasani kralı I. Şapur M.S. 252’de Doğu’daki Roma eyaletlerine saldırdı; Syria’ya girdi ve baş­kent Antiokheia’yı ele geçirdi.

Bu nedenle sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.

Valerianus zamanında da imparatorluk her tarafta sıkıntılı bir dönem yaşıyordu. Valerianus, Sasanilere karşı savaşmak için Doğu’ya hareket etti. Doğu’dayken baş gösteren veba salgını nedeniyle ordusu zayıflayan Valerianus, Edessa’da (Urfa) Sasa­niler tarafından kuşatıldı ve esir alındı (M.S. 260 sonbaharı). Valerianus’un akıbeti bilinmiyor; ancak yaşamının geri kalanını esir olarak sürdürüp öldüğü tahmin edil­mektedir. Ebedi ve ezeli düşman Sasaniler (daha önce Parthlar) karşısında yaş

Bu nedenle sorunun doğru cevabı E şıkkıdır.

Romalılar için önemli bir tehlike de Palmyra Kraliçesi Zenobia idi. Doğu eyaletleri Zenobia ve oğlu Vabalathus tarafından yönetiliyordu. Aurelianus M.S. 271 baharında (ya da 272 baharında) Zenobia’ya karşı sefere çıktı ve Palmyralı­ları yendi. Roma eyaletleri tekrar Roma’nın denetimine girdi. Ancak, Aurelianus, Doğu’ya yaptığı son seferi sırasında, kendi subayları tarafından öldürüldü (M.S. 275 Eylül / Ekim). Aurelianus’un öldürülmesinin ardından on yıllık dönemde Ta­citus (M.S. 275-276), Florianus (M.S. 276), Probus (M.S. 276-282), Carus (M.S. 282-283), Carinus (M.S. 283-285) ve Numerianus (M.S. 283-284) askerleri tara­fından imparator seçildiler.

Bu nedenle sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.

Bu karmaşa döneminde, Numerianus’un öldürülmesinin ardından, M.S. 284 Kasım ayında Diocletianus askerleri tarafından imparator ilân edildi. M.S. 285 yılı yazında Diocletianus’un Carinus’u Margum mevkiinde yapılan savaşta yenilgiye uğratması ve Carinus’un kendi askerleri tarafından öldürülmesi sonucu Diocletianus artık Roma dünyasının tartışmasız yegâne imparatoru olarak kaldı. Roma’ya gelerek im­paratorluk yetki ve unvanlarını Senatus’tan aldı. Ancak, önceki yıllarda imparatorluk topraklarına kuzeyden ve doğudan yapılan dış saldırılar (German kavimleri ve Parthlar / Sasaniler gibi), içteki ayaklanmalar ve aynı anda birden fazla imparatorun ya da gasıpın egemen olması büyük sıkıntılara neden olmuş ve imparatorluğun geniş sınırlarının tek bir hükümdar tarafından kontrol altında tutulamayacağı / yöne­tilemeyeceği gerçeğini de göstermişti. Bu yüzden Diocletianus “principatus” denen ve imparatorun tüm yetkileri üstlenerek “birinci yurttaş” statüsüyle sahip olduğu önceki yönetim biçimini terk ederek, “dominatus” denen ve imparatorun mutlak hükümdarlığını tartışmasız kabul eden yeni bir yönetim biçimini benimsedi. Bu yeni yönetim biçimi monarşik yapıya daha yakın bir rejimi ifade etmekteydi. Ancak, Diocletianus imparatorluğun mutlak hâkimi olmasına rağmen, bu kadar geniş bir coğrafyayı tek başına yönetemeyeceğinin de farkındaydı. Bu düşünceyle askeri ve idari alanda güvendiği bir dostuna, Maximianus’a augustus unvanı vererek im­paratorluğun yönetimine ortak yaptı (M.S. 286 Nisan). Bundan böyle Diocletianus Nikomedeia’da, Maximianus ise Mediolanum’da ikamet etmeye başladılar.

Bu nedenle sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.

M.S. 293 yılında iki başlı yönetim biçimi, yerini, Tetrarşi (Tetrarkhia) denilen dörtlü bir yönetime bıraktı. Bu yeni rejimde iki augustus ile her birinin yanında birer caesar yer alacaktı. Diğer bir deyişle, Diocletianus ve Maximianus kendilerine birer caesar seçeceklerdi. Diocletianus’un caesar’ı Galerius olurken, Maximianus’un caesar’ı I. Constantius oldu. Diocletianus, caesar’ı Galerius ile birlikte imparatorluğun Doğu yarısında hüküm sürerken, Maximianus caesar’ı I. Constantius ile Batı yarısında hüküm sürecekti. Böylece Roma İmparatorluğu’nun yönetimi coğrafi olarak resmen ikiye bölünmüş oldu. Bundan amaç augustus’ların ölümü halinde imparatorluğun başsız kalmamasıydı. Caesar’lar augustus olacaklar, onlar da yeni caesar’lar seçeceklerdi. Böylece M.S. 293’te tetrarşi yönetiminin oluşturulmasından sonra öncelikle düzene yönelik isyanlar bastırılmaya başlandı.

Bu nedenle sorunun doğru cevabı C şıkkıdır.