HELLEN VE ROMA TARİHİ - Deneme Sınavı - 8

Birinci Delos Deniz Birliği ile ikincisi arasındaki temel fark; ilki ortak düşman Perslilere, ikincisi ise Spartalılara karşı kurulmuştur. Diğer seçenekler ya temel teşkil etmemekte ya da zaten gerçeği yansıtmamaktadır.

Pers Kralı Büyük Kyros, çekirdek bölgeleri olan İran’ıçevre tehditlerden korumak ve imparatorluğun sınırlarını genişletmek amacıyla güneybatıya ilerleyerek, Babil Krallığı’nıda yıkmıştır. Böylece, tarihe “Babil Sürgünü / Esareti” olarak geçen trajedi de son bulmuştur. Çünkü, yaklaşık yarım yüzyıl önce, M.Ö. 587/86’da, Babil Kralı Nabukadnezar tarafından Ludaia’dan (Filistin ve civarı) sürgün edilerek Babil’e getirilen ve burada esaret hayatı yaşayan Yahudiler, tekrar kendi yurtlarına dönmüştür.

Ephesos ve Sardeis ile Susa arasındaki ünlü “Kral Yolu”nun Doğu-Batı ticaretinde önemli bir rolü vardı. Bu yol, Ankyra, Kappadokia, Yukarı Fırat ve Babylonia’dan geçerek Susa’ya ulaşıyordu.

Pers-Hellen Savaşları M.Ö. 490 yılında Marathon Savaşı ile başladı; Persler Yunanistan’a kadar geldiler ama Marathon’da yapılan savaşı kaybettiler.

Maraton savaşından yaklaşık 10 yıl sonra, M.Ö. 480’de savaş yine Yunanistan’da cereyan etti; bu kez Persler Atinalıları ve müttefikleri Spartalıları Thermopylai’da yenilgiye uğrattılar ve Atina’yı yakıp yıktılar.

Plataia ve Mykale savaşları sonunda Batı Anadolu Perslerden temizlendi (M.Ö. 479). Buradaki kentler, Ionia Ayaklanması’nda olduğu gibi, tekrar ayaklanarak Pers boyunduruğundan kurtuldular. Bundan böyle Hellenler, savunan değil saldıran taraf olacaklar, savaş Yunanistan’dan Anadolu ve İran’a taşınacaktı.

Perslere karşı omuz omuza mücadele veren Atina ve Sparta, bundan böyle karşı kutuplarda yer alacak birbirlerine karşı savaşacaklardı(Peloponnesos Savaşı). Bu savaş Birliğin de sonu oldu.

Sparta ile Atina arasında M.Ö. 395 yılında başlayan Korinthos Savaşı; Haliartos, Knidos ve Koroneia gibi üç önemli çarpışmadan sonra, Perslerin Sparta’ya destek vermesi ile M.Ö. 386 yılında son bulmuş oldu.

Atina, M.Ö. 378’de ikinci kez bir Deniz Birliği oluşturdu. Atina’nın yüz yıl önce kurduğu ilk Deniz Birliği, Perslere karşı kurulmuştu. İkinci Deniz Birliği ise Spartalılara karşı kuruldu.

M.Ö. 378’de Thebailılar kaleyi tekrar ele geçirdiler ve M.Ö. 371’de ünlü Leuktra Savaşı’nda topraklarını istila eden Spartalılara karşı büyük bir zafer kazandılar ve onları Orta Yunanistan’dan attılar.

Pers Kralı Büyük Kyros, M.Ö. 546 yılında Lydia Kralı Kroisos’u yenilgiye uğratarak, krallığın başkenti Sardeis’i ele geçirmiştir.

Pers Kralı Büyük Kyros, M.Ö. 546 yılında Lydia Kralı Kroisos’u yenilgiye uğratarak, krallığın başkenti Sardeis’i ele geçirmiştir.  Böylece, Anadolu 200 yıl kadar sürecek olan Pers egemenliğine girmiştir.

Büyük Kyros, çekirdek bölgeleri olan İran’ı çevre tehditlerden korumak ve imparatorluğun sınırlarını genişletmek amacıyla güneybatıya ilerleyerek, Babil Krallığı’nı da yıkmıştır (M.Ö. 539/38).

Persler, gelişkin bir yol şebekesi de kurmuşlardı. Ephesos ve Sardeis ile Susa arasındaki ünlü “Kral Yolu”nun Doğu-Batı ticaretinde önemli bir rolü vardı. Bu yol, Ankyra, Kappadokia, Yukarı Fırat ve Babylonia’dan geçerek Susa’ya ulaşıyordu. Yaklaşık 2.500 km’lik yol boyunca çeşitli konaklama tesisleri vardı.

Böylece Ionia bölgesindeki bazı kentler Perslere karşı ayaklandılar (M.Ö. 499). Aynı yıl içinde Pers satrabının oturduğu Sardeis yakılıp yıkıldı.

Sonunda Miletos Perslerce kuşatıldı. M.Ö. 494’te Lade açıklarında mevzilenmiş olan bir Ionia donanması Persler tarafından bozguna uğratıldı. Bir süre sonra da Miletos ele geçirildi ve ayaklanma bastırıldı.

Dolayısıyla, ticari çıkarlar söz konusu olamazdı. Ayrıca Pers satrapları arasında husumet ve çıkar ilişkileri de vardı. Bütün bunlar, Ionia Ayaklanması’nın, Perslere karşı oluştuğu düşünülen “milliyetçi” duyguların bir tepkisi olmadığının göstergesidir. Bireysel çıkarlar daha ön plandaydı.

Fakat Miltiades komutasındaki Atinalılar, Persleri büyük bir yenilgiye uğrattılar.

Thermopylai bozgunundan sonra Atinalılar Korinthos Körfezi ve Salamis Adası’na çekildiler. Kserkses komutasındaki Pers donanması Hellen donanmasını izleyerek Salamis’e geldi. Bu sırada Pers ordusu da Atina’ya girerek akropolis’i yakıp yıktı. Yapılan savaşta Hellenler Perslere karşı kesin bir zafer kazandılar. Kserkses Batı Anadolu’ya kaçtı. Pers komutanı Mardonios ise büyük bir ordu ile Tesalya’da (Thessalia) kaldı ve kışı orada geçirdi. Dolayısıyla, bir yıl içinde (M.Ö. 480) Artemision, Thermopylai ve Salamis gibi üç büyük mücadele meydana geldi ve son mücadeleden zaferle çıkan taraf Hellenler oldu.

Aynı gün Sparta kralı Leotykhides emrindeki Hellen donanması Ephesos’un hemen güneyindeki Mykale (Samsun) burnu üzerinde karaya çıkarak orada mevzilenmiş olan Persleri püskürtüp gemilerini ateşe verdi. Böylece, Plataia ve Mykale savaşları sonunda Batı Anadolu Perslerden temizlendi (M.Ö. 479).