HELLEN VE ROMA TARİHİ - Deneme Sınavı - 7

Aslında aynı kökene dayanan Medler ve Persler kabaca bugünkü İran Devleti’nin bulunduğu topraklarda yaşıyorlardı. M.Ö. 9. yüzyıldan itibaren tarih sahnesinde görülmeye başlayan Perslerin ilk kralları hakkında, adları dışında, pek fazla bilgimiz yoktur. Ancak, “Büyük” lâkaplı Pers kralı Kyros (M.Ö. 559-529), hakkında fazla bilgiye sahip olmadığımız Med Devleti’ne son vererek, Pers Krallığı’nın M.Ö. 6. yüzyılda Önasya’nın en büyük gücü olmasını sağlamıştır.

Bu nedenle sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.

Pers­lerin, Akdeniz ve Ege’deki ticareti kontrol altında tutma arzularına batıdaki tek engel ise Lydia Krallığı idi. Pers Kralı Büyük Kyros, M.Ö. 546 yılında Lydia Kralı Kroisos’u yenilgiye uğratarak, krallığın başkenti Sardeis’i ele geçirmiştir. Böylece, Anadolu 200 yıl kadar sürecek olan Pers egemenliğine girmiştir.

Bu nedenle sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.

Kyros, yönetimde kolaylık olsun diye Anadolu’yu ve Indus Vadisi’ne kadar Ya­kın Doğu’yu ve biraz ötesini satraplıklara (bir tür yerel yönetim sistemi) ayırmıştı. Burada, dikkat edilmesi gereken nokta, satraplıkların coğrafi bölgelere veya ülkelere göre değil, halk (etnik) esasına dayalı olduğudur.

Bu nedenle sorunun doğru cevabı C şıkkıdır.

Persler, gelişkin bir yol şebekesi de kurmuşlardı. Ephesos ve Sardeis ile Susa arasındaki ünlü “Kral Yolu”nun Doğu-Batı ticaretinde önemli bir rolü vardı. Bu yol, Ankyra, Kappadokia, Yukarı Fırat ve Babylonia’dan geçerek Susa’ya ulaşıyor­du. Yaklaşık 2.500 km’lik yol boyunca çeşitli konaklama tesisleri vardı. Yolculuk ancak üç ayda tamamlanabiliyordu. Perslerin iki başkenti Susa ile Persepolis, batı mallarının yoğun olarak girdiği ve pazar trafiğinin en yoğun olduğu kentlerdi.

Bu nedenle sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.

O sıralar Perslerin desteği ile Miletos’un başında tiran olarak bulunan Histiaios, kent dışına çıktığı bir sırada, yerine vekâleten damadı Aristagoras’ı bırakmıştı. Demokrasi yanlılarının Naksos Adası’nda aristokratlara karşı başlattığı ayaklan­manın bastırılması için Miletos Tiranı Aristagoras, Sardeis Satrabı Artaphernes’i ikna etti. Ada ele geçirildiğinde Perslerin Kiklad Adaları’nda önemli bir üsse sahip olacakları düşüncesiyle M.Ö. 499 yılında Naksos Adası’na bir donanma gönde­rildi. Fakat düzenlenen sefer başarısız olunca, Aristagoras, faturanın kendisine çıkarılacağından korkarak Miletos’ta bağımsızlığını ilân etti ve halkı Perslere karşı ayaklandırdı. Bundan böyle tiran kisvesinden sıyrılarak, Batı Anadolu’daki de­mokratik rejimin savunuculuğuna soyundu. Ionia’daki Pers destekli diğer tiran­lara da savaş açarak, bölge kentlerinin hatta Karialı ve Lykialı gibi yerli halkların da sempati ve desteğini kazandı. Böylece Ionia bölgesindeki bazı kentler Perslere karşı ayaklandılar (M.Ö. 499). Aynı yıl içinde Pers satrabının oturduğu Sardeis ya­kılıp yıkıldı. Atina ve Eretria’dan da yardım sağlayan Aristagoras önceleri başarılı olmuşsa da, yenileceğini anlayınca Trakya’ya kaçtı. Dareios, ayaklanmaya destek veren Atina’ya da öylesine öfkelenmişti ki, masaya her oturuşunda hizmetçisine üç kez, “Efendimiz, Atinalıları unutmayınız” diye seslenmesini emrettiği söylenir (Herodotos, V.105). Sonunda Miletos Perslerce kuşatıldı. M.Ö. 494’te Lade açıklarında mevzilenmiş olan bir Ionia donanması Persler tarafından bozguna uğratıldı. Bir süre sonra da Miletos ele geçirildi ve ayaklanma bastırıldı. Miletos hal­kının bir kısmı sürüldü, bir kısmı öldürüldü. Diğer Batı Anadolu kent-devletleri vergilerini düzenli olarak ödemeleri koşuluyla cezalandırılmadı. Persler, bazı kentlerin demokratik yönetim isteğine olumlu yaklaştı. Bu arada Miletos Satrabı Aristagoras ise Trakya’ya kaçmayı başarmıştı; fakat bir süre sonra oradaki bir çarpışmada öldürüldü.

Bu nedenle sorunun doğru cevabı B şıkkıdır.

Pers ordusu Yunanistan’ın Attika bölgesinin doğu kıyısında ve Atina’nın 30 km kuzeydoğusundaki Marathon Körfezi’ne ulaştı; körfezin gerisinde Marathon Ovası bulunuyordu. Persler hem Atinalılara hadlerini bildirmek hem de Ionia Ayaklanması sırasında tahrip edilen Sardeis’in öcünü almak istiyorlardı. Fakat Milti­ades komutasındaki Atinalılar, Persleri büyük bir yenilgiye uğrattılar.

Bu nedenle sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.

Perslerle Atinalılar arasındaki çarpışmalardan sonra Pers Kralı Kserkses Persia’ya (eski İran) dönmüş, Hellenlerle mücadele için Mardonios’u bölgede bırakmıştı. Mardonios M.Ö. 479’da güneye inerek Boiotia ve Attika’da Hellenlere zor anlar ya­şattı. Fakat Spartalı komutan Pausanias’ın sevk ve yönetimindeki ordu, Plataia’da Persleri yenilgiye uğrattı; Mardonios öldürüldü. Aynı gün Sparta kralı Leotykhi­des emrindeki Hellen donanması Ephesos’un hemen güneyindeki Mykale (Sam­sun) burnu üzerinde karaya çıkarak orada mevzilenmiş olan Persleri püskürtüp gemilerini ateşe verdi. Böylece, Plataia ve Mykale savaşları sonunda Batı Anadolu Perslerden temizlendi (M.Ö. 479). Buradaki kentler, Ionia Ayaklanması’nda ol­duğu gibi, tekrar ayaklanarak Pers boyunduruğundan kurtuldular. Bundan böyle Hellenler, savunan değil saldıran taraf olacaklar, savaş Yunanistan’dan Anadolu ve İran’a taşınacaktı.

Bu nedenle sorunun doğru cevabı  E şıkkıdır.

M.Ö. 478 / 477 tarihinde, Pers tehlikesini ortadan kaldırmak ve onların Yunanistan’da yaptıkları tahribatın öcünü almak için Atina tarafından kurulan Birliğin merkezi Delos Adası idi. Sayıları giderek artan ve bir süre sonra 300’ü bulan üye müttefik kentler, birliğin hazinesinde toplanmak üzere, ekonomik güçlerine göre belirli bir yıllık katkıda (esas olarak para, fakat gemi ya da asker gibi başka katkılar da olabiliyordu) bulunuyorlardı.

Bu nedenle sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.

Hellenler, Mısır yenilgisinin öcünü almak üzere M.Ö. 450’de Doğu Akdeniz’e iki ordu gönderdiler. Kimon komutasındaki donanma Kıbrıs’a giderken, bir ordu da Mısır’daki isyanı canlandırmak için Mısır’a gitti. Fakat Kimon’un hastalana­rak ölmesi Hellenlerin savaş planını bozdu. Zor durumda kalan Atinalı devlet adamı Perikles, Perslerle barış yapmak zorunda kaldı. M.Ö. 449 yılında Kıbrıs ya da Susa’da yapılan görüşmelere Hellen tarafını temsilen, Atina’nın ileri gelen diplomatlarından ve aynı zamanda Olympia (Olimpiyat) Oyunları’nda üç kez araba yarışı kazanmış olan Kallias katıldı. Bu nedenle söz konusu barış “Kallias Barışı” olarak anılır. Bundan böyle, Batı Anadolu’daki kentler Perslere karşı ba­ğımsızlıklarını elde ettiler ve Ege Denizi Pers donanmasına kapandı. M.Ö. 490’da Marathon’da başlayan Pers-Hellen Savaşları, yaklaşık yarım yüzyıl sonra Kallias Barışı ile son bulmuş oldu. Atinalı devlet adamı Perikles, savaş ekonomisi nede­niyle zor durumdaki Atina’nın bundan böyle rahat nefes alabileceğini ve Perslerle yeniden başlayacak ticaret ilişkileri sayesinde de ekonominin canlanabileceğini düşünmüş olmalıydı.

Bu nedenle sorunun doğru cevabı B şıkkıdır.