HELLEN VE ROMA TARİHİ - Deneme Sınavı - 14

İlk kent-devletleri belirli bir toprağa sahip, kendi kendine yeterli, tarımsal karakterli bir toplumsal yapı gösteriyordu. Esas olarak kamusal, dinsel ve özel olmak üzere üç yaşam alanının bulunduğu bir kent-devleti, Eskiçağ’da, devletin adından ziyade içinde yaşayan yurttaşların adıyla anılırdı. Bu kent devletleri Eski Yunanca’yı konuşuyorlardı. Ancak 'Kent devletleri çok uluslu bir yapı gösteriyordu.' seçeneğinde verilen ifadenin aksine kent devletlerinde yaşayanlar kendilerini tek bir ulus olarak görüyordu.

Bir kent-devletinin sahip olduğu ya da olmak istediği en önemli üç özellik; 
a) başka devletlerin veya dış güçlerin egemenliğinde olmamayı ifade eden bağımsızlık (eleutheria),
b) iç işlerinde özgür olmayı, dış güçlerin müdahalesine maruz kalmamayı ve kanunlarını dilediği şekilde oluşturmayı ifade eden özgürlük (autonomia) ve
c) kendine yeterlilik / ekonomik bağımsızlık (autarkeia) idi.
Kent-devletleri; toplum yaşamını düzenleyen, yasama, yürütme ve yargının devlet organlarındaki dağılımı ve işlevlerini belirleyen bir anayasaya bağlıydı. Bu gibi özellikler dikkate alındığında kent devletlerinin karakteristik özelliklerini “tam bağımsızlık” ilkesi ile ifade etmek mümkündür.

M.Ö. 6. yüzyıl sonlarında Atina’da demokratik yönetimin kurulmasıyla, diğer kent-devletleri de demokratik yönetim şeklini benimsemişlerdir. Demokratik yönetimde devletin başında artık kral, aristokratlar ve tiran yer almamakta, yönetim doğrudan halkın elinde bulunmaktadır. Bundan önceki dönemlerde krallar, aristokratlar ve tiranların yönetimde etkili olduğu görülmektedir.

Eski Hellen siyasal yaşamının en önemli kurumu olan Halk Meclisidir. Bir diğer önemli meclis olan Boule, kent-devletini oluşturan yurttaşların bağlı olduğu kabile teşkilatlarındaki temsilcilerin oluşturduğu bir meclisti. Bu meclis Halk Meclisi’nin yönetim kurulu gibi işliyordu. Genelde Boule’ye bitişik yer alan Prytaneis ise Boule’nin alt komisyonu olarak görev yapardı. Meclislerden sonra bir kent-devletinde en büyük güç yüksek devlet memurları olan magistratlardaydı.

Akha (Myken) merkezlerinin yıkılışı M.Ö. 13. Yüzyılın sonnunda veya 12. Yüzyılın başında gerçekleşmişti. Bu dönem aynı zamanda Ege Göçlerine sahne olduğundan, Akha merkezlerinin yıkılışı da bu göçlere bağlanmaktadır. Neredeyse aynı tarihlerde Troia hem de Hitit devleti tarih sahnesinden silinmiştir.

Akha merkezlerinin yıkılışının yanı sıra Ege ve Dor Göçlerinin damgasını vurduğu M.Ö. 12. Yüzyılla birlikte Ege coğrafyasında Tunç Çağı sona ermiş, Demir Çağı’na geçilmiştir.

Batı Anadolu’ya ilk gelen topluluk Aiollerdir. Yunanistan’daki Thessalia ve Boiotia bölgelerinden gelen Aioller, Lesbos Adası ile Batı Anadolu’nun kuzeydoğu kesimine (Edremit Körfezi ve civarı) yerleştirler.

Herodotos, 12 Aiol kentinden söz etmektedir. Bu kentler, Kyme (Aliağa-Nemrut Koyu), Larissa (Buruncuk Köyü), Neontheikhos (Yanıkköy), Temnos (Görece-Kayacık Tepesi), Killa (Zeytinli Köyü yakını), Notion (Ahmetbeyli), Aigiroessa (Kavaklıdere Köyü), Pitane (Çandarlı), Aigai (Köseler Köyü-Nemrutkale), Myrina (Aliağa-Kalabaktepe), Gryneion (Yenişakran) ve Smyrna (İzmir)’dir. Doğru cevap D'dir.

Herodotos’un sözünü ettiği 12 Ion kenti, Miletos (Balat), Myus (Avşar Köyü), Priene (Güllübahçe), Ephesos (Selçuk), Kolophon (Değirmendere), Lebedos (Gümüldür), Teos (Sığacık), Klazomenai (Urla), Phokaia (Eski Foça), Khios (Sakız Adası), Erythrai (Ildırı) ce Samos’tur (Sisam Adası). Doğru cevap C'dir. Diğer seçenekler ise 12 Aiol kentleri arasında yer alır.

Bir toplumun ya da bir kent-devleti halkının tarımsal veya ticari faaliyetlerde bulunmak için kendi sınırları dışında elverişli toprakları yurt edinmesine ve bu sürece Kolonizasyon denir.

Kolonizasyonun birkaç nedeni vardır. Bunlardan biri, tarım yapabilecek topraklara olan gereksinimdir. Bir başka neden, kendi ülkelerindeki olanaksızlıklar idi. Yaşam koşullarının zorlaşıyordu. Bunların arasında bir de kıtlık, düşman tarafından bozguna uğratılma, komşularıyla geçimsizlik, yoğun nüfus artışı vardır.

Yunanlar, ataları olan Akhaların kullandığı Linear B yazısıını, Fenikeliler ile ticaret ilişkileri sonucunda daha da geliştimişler ve onlardan aldıkları sessiz harfler ile Eski Yunan alfabesini oluşturmuşlardı. Bu alfabe M.Ö. 8. Yüzyılın başlarından itibaren Yunanlarca kullanılmaya başlanmıştır. Zamanla sessiz harflerin arasına sesli harfleri yerleştirip, yeni harfler de ekleyerek Eski Yunancayı 24 harflik son alfabe haline getirmişlerdir.

Akha merkezlerinin Ege göçleri sonrasında ortadan kalkmasından sonra, Ege dünyasında Karanlık Çağ veya Yunan Orta Çağı adı verilen bir suskunluk dönemi yaşanmıştır. Bu dönem M.Ö. 1100-700 yılları arasında yaşanmıştır.

Atina’da demokratik rejimin kurucusu olarak kabul edilen Kleisthenes, ayrıca, demokratik sürecin tiranlarca bir kez daha kesintiye uğratılmaması için Halk Meclisi’ne yetki vererek, onun yılda bir kez “Çanak Çömlek Mahkemesi” (ostrakophoria ) olarak çalışmasına olanak sağlanmıştır.

Ionlar, Peloponnesos’un kuzeyindeki yurtlarından sürülüp geçici bir süre Atina’da yerleşmişler ve geleneğe göre Atina kralı Kodros’un oğullarının liderliğinde Batı Anadolu’da bugünkü İzmir ve civarına göç etmişlerdi.

Geç evrede yerleşim yerlerinin sayısında ve nüfusta artış olduğu anlaşılmaktadır; polis denen kent-devletleri ile klasik dönem tapınaklarının öncüleri de Karanlık Çağ’ın geç evresinde ortaya çıkmıştır.

Fenikelilerden alınan sessiz harflere sesli harfler eklenerek Yunan alfabesinin oluşturulması da geç evrede olmuştur.

Kuzey Suriye’de yaşayan Fenikelilerin 22 sessiz harften oluşan alfabe yazısını meydana getirmeleri M.Ö. 2. binyılın sonlarında (M.Ö. yak. 1100) gerçekleşmiştir. Yunanlar da, ataları olan Akhaların kullandığı Linear B yazısını, Fenikeliler ile ticaret ilişkileri sonucunda daha da geliştirmişler ve onlardan aldıkları sessiz harfler ile Eski Yunan alfabesini oluşturmuşlardı.

Sosyo-ekonomik ve siyasal yapısı itibariyle her kent-devletinin, yurttaşlarının sağlıklı koşullarda ve eşit haklara sahip olarak yaşamalarını sağlamak için bir anayasası vardı. Toplum, bu anayasaya göre düzenlenirdi.

Yukarıda, bir kent-devletinin karakteristik özellikleri arasında sıralanan tüm unsurları en kısa olarak “tam bağımsızlık ilkesi”yle ifade edebiliriz.