HAYVANCILIK EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 2

Kâr maksimizasyonu:
Girişimcinin kazancı olarak
nitelendirilen ve toplam satış
gelirinden üretilen malların
maliyetinin çıkartılması
suretiyle hesaplanan kârın en
üst düzeye çıkarılmasıdır.

‹ktisadi Etüd Teknik Etüd Finansal Etüd
Ön Proje
De¤erlendirme ve Yat›r›m Karar›
Kesin Proje
Projenin Uygulanmas›
‹flletme-Üretim Dönemi

İktisadi etüd;
• İşletmenin ne kadar mal veya hizmet üretmesi gerektiğini,
• Malların hangi fiyattan satılacağını,
• Ürün için pazar araştırmasını,
• Pazarın büyüme oranlarını,
• İşletmenin nerede hangi kapasiteyle kurulması gerektiğini ortaya koyar

Fon: Belirli bir iş alanındaki
etkinliğin gerçekleştirilmesi
için ayrılmış para ya da aynı
işlevi gören varlıkların tümü.

Ekonomik

Politik

Sosyal

Stratejik

Ekonomik faktörler işletmelerin kuruluş yeri seçiminde rasyonel davranmayı
gerektiren unsurlardır.
• Ulaştırma maliyetleri,
• İşletmenin kuruluş yerinin söz konusu olduğu yerde üretim faktörlerinin
yeterli miktarda bulunması ve üretim faktörleri arasındaki nisbi maliyetler,
• Enerji, su, ulaştırma gibi altyapı, iklim gibi doğal koşullar, desteklemeler,
vergilendirme sistemi ve mevzuat gibi hukuki koşullar etkili faktörler olarak ele alınabilir.

Teknik etüd;
• Hangi üretim yönteminin seçileceğini,
• Gerekli makina ve teçhizatın neler olabileceğini,
• Hangi tip binalara ve ne genişlikte araziye ihtiyaç olduğunu,
• İşlerin hangi sırayla yürüyeceğini belirler.

Pazar araştırması: Bir mala
yönelik geçmiş, mevcut ya
da olası istem miktarını ve
iktisadi karar birimlerinin
tercihlerini saptamak
amacıyla belirli bir piyasanın
işleyişine yönelik kuramsal
ve uygulamalı olarak yapılan
veri toplama, çözümleme ve
yorumlama sürecidir.

Bir projenin hazırlanması için yapılan çalışmalar ön proje etüdlerinden ibaret
değildir. Bir proje 7 aşamadan oluşmaktadır . Bunlar;
• Proje normal olarak herhangi bir faaliyetin teknik bakımdan uygun ve
kârlılık bakımından da yeterli olacağı düşüncesiyle başlar.
• Bazı teknik, iktisadi ve mali ön bilgileri kullanarak düşünülen faaliyetin
maliyet-fayda karşılaştırmasının yapılması,
• Ön projenin ortaya çıkarılması,
• Çeşitli değerlendirmeler ile yatırım kararlarının alınması,
• Kesin proje hazırlıkları (bu aşamada kurulacak işletmenin hukuki biçimi
inşa edilecek yapıların kesin ayrıntılı teknik hesapları ve maliyetleri bilinmek
durumundadır.)
• Projenin uygulama dönemi (bu dönemde yatırım fiziksel olarak gerçekleştirilmektedir.)
• Deneme üretiminin bitişi ile birlikte yatırım düzeninin tamamlanması ve
üretim döneminin başlaması olarak sıralanmaktadır.

Bir yatırım kararı alabilmek için girişimci, kendisine en yatkın konulara eğilmeli ve yatırımı yapmak istediği yere ilişkin ön bilgilere sahip olmalıdır.
Bu amaçla yatırımcı daha önce sözü edilen kuruluş sorunlarını da dikkate alarak;
• Yatırım için gerekli hammadde durumuna,
• Yatırım mallarının iç ve dış pazar durumuna,
• İmal edilecek malların maliyetine,
• Malların fiyat esnekliğine,
• Projenin büyüklüğüne ve yerine,
• Gerekli kapasitelere,
• Yatırım tutarına,
• Yatırımın finansmanına ilişkin bilgileri doğru bir şekilde derlemelidir.

Hayvancılık sektörü; Türkiye’de ulusal beslenmenin yanında, ihracatın artırılması, sanayiye hammadde sağlanması, bölgeler ve sektörler arası dengeli kalkınma ile kalkınmanın istikrar içinde başarılması, kırsal alanda gizli işsizliğin ve göçün önlenmesi, sanayi ve hizmetler sektörlerinde yeni istihdam imkanlarının yaratılması ile kalkınma finansmanının öz kaynaklara dayandırılması gibi önemli iktisadi fonksiyonlar üstlenmiş bulunmaktadır.

17 Şubat 1923’de bağımsız ekonomiye geçiş için alınacak iktisadi tedbirleri belirlemek üzere I. İktisat Kongresi’ni toplamıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında hayvancılığın ülke ekonomisi açısından taşıdığı öneme uygun olarak mevcut hayvan varlığının ıslahı hedeflenmiştir. Bu amaçla, 1926 yılında 904 sayılı Hayvan Islahı Kanunu çıkarılmıştır. Sığırcılıkta süt verimi yanında ve et ve- rimi de yüksek kombine ırkların, koyunculukta merinos ırkı (ince yapağı veren ırklar) ile iş verimleri yüksek at ırklarından damızlık hayvanların çoğaltılmasına özen gösterilmiştir. Bu dönemde ilk defa tarım ürünlerinin destekleme kapsamına alınması gündeme gelmiş ve 1932 yılında çıkarılan “Buğday Koruma Kanunu” ile Ziraat Bankası tarafından buğdayda destekleme alımları yapılmaya başlanmıştır. Türkiye’de 1950 yılı, siyasi ve ekonomik alanda yeni bir dönemin başladığı yıl olarak değerlendirilmektedir. Bu dönemde hayvancılık sektörünü etkileyecek olan önemli gelişmelerin başında, hayvancılığa dayalı EBK (1953) ile Yapağı ve Tiftik (1955), Yem Sanayi AŞ’nin (1956) kurulması gelmektedir.

Et ve Balık Kurumu, devlet elinde hayvancılıkta üretimin rasyonelleşmesini sağlayacak bir araç olması yanında ulusal et endüstrisini kurma ve bu konudaki girişimlere öncülük etmek amacı ile kurulmuştur. Yem Sanayi AŞise 1956 yılında kurulmuş olup, amacı; hayvancılık sektörü için en önemli girdi unsurlarından olan karma yem üretmek, yem maddeleri üretimini teşvik etmek amacı ile kurulmuştur. Yapağı Tiftik AŞ, 1955 yılında, ülkede yapağı ve tiftik pazarlamasında üretici çıkarlarını korumak, üreticiden doğrudan alımlar yapmak ve ince elyaflı yapağının ülkede üretimini teşvik etmek için kurulmuştur. 1965 yılında kurulan, Türkiye Süt Endüstrisi Kurumu(SEK), üretim-sanayi entegrasyonunu sağlama ve süt sanayinin geliştirilmesi amacıyla kurulmuştur. 1961 yılında kalkınma ile ilgili tüm önlemleri demokratik prensipler içerisinde yürütecek, bölgeler arası dengeli kalkınmanın koşullarını yerine getirecek ve özetle ülkenin sosyal ve ekonomik sorunlarını belirleyerek bunların çözümü için orta ve uzun vadeli planlar hazırlayacak olanDevlet Planlama Teşkilatı(DPT) kurulmuştur.

Türkiye’de 1990-2009 yılları arasındaki dönemde, kültür ırkı ve kültür melezi sığır varlığının arttığı, yerli ırk sığır sayısının ise azaldığı görülmektedir. Ülkemizde 1990 yılına göre 2009 yılında, kültür ırkı sığırların toplam sığır varlığı içindeki payı %8,9’dan %34,7’ye ve kültür melezi sığırların payı %32,3’ten %41,1’e yükselirken, yerli ırk sığırların toplam içindeki payı ise %58,8’den %24,2’ye gerilemiştir.

Türkiye’de 1980-2009 yılları arasındaki dönemde, sığır, manda, koyun ve keçi varlığında önemli düşüşler meydana gelmiştir. Bu dönemde sığır varlığında %32,5; manda varlığında %91,5; koyun varlığında %55,3 ve keçi varlığında %73,1 oranında azalışlar meydana gelmiştir.

Hayvansal üretimde belirli bir üretim artışının sağlanabilmesi ve sektörün rasyonel bir yapı kazanabilmesinde devletçe sağlanan destek ve uygulanan istikrarlı fiyat politikasının büyük önemi vardır. Gerçekten tek başına olmamakla beraber üretimin hem nicelik hem de nitelik olarak artırılmasında fiyat önemli bir role sahiptir. Tüm iktisadi mal ve hizmetlerde olduğu gibi hayvansal ürünlerde de üretici ve tüketiciyi ilgilendiren ortak nokta fiyattır. Fiyatlar, çok sayıda küçük ve örgütsüz üretici kesim ile az sayıda ve özellikle fiyat konusunda birlikte davranan alıcıların karşı karşıya geldiği oligopson bir piyasada oluşmaktadır.

Hayvancılık sektöründe fiyat teşekkülünde görülen bu eksik rekabet ortamı yanında 1950 öncesi ve 1950-1960 arası dönemde uygulanan desteklerde, narh vb. politikalar verim ve kalitenin artırılmasına imkân vermemiştir. Diğer taraftan 1963 yılından bu yana, planlı kalkınma dönemlerinde bile verim ve kalitenin artırılmasına imkân veren, kalite-fiyat ilişkisini dikkate alan istikrarlı fiyat ve destekleme politikaları da uygulanamamıştır.

Hayvancılıkta üretimi artırıcı, kalite ve verimi teşvik eden istikrarlı, destekleme politikalarına ihtiyaç bulunmaktadır. Bu kapsamda sektörün daha önce değinilen kronik sorunlarına çözüm getirici yapısal reformların gerçekleştirilmesi zorunluluğu vardır. Bu amaçla pazarlama altyapısını geliştiren ve hayvansal ürünlerde satış ve fiyat garantisini getiren alternatif politika araçları geliştirilmelidir.İşletmelerdeki sayısal artış ile birlikte, ölçeklerin küçülmesine ve üretimin iktisadilikten uzaklaşarak irrasyonelleşmesine neden olmuş, aynı süreçte tarım işletmesi başına düşen ortalama arazi varlığı da azalmıştır.

Ekonomideki niteliksel gelişmelerdir. Ekonomik kalkınma toplumun yaşam standartlarında, üretilen malların kalitesinde, üretim organizasyonunda vb. iyileşmelerdir. Büyüme: Ülkenin üretim hacmindeki artıştır. Dolayısıyla ekonomik büyüme sadece sayısal bir kavram olarak ele alınmaktadır. Narh:Mal ve hizmetlerin satış fiyatlarının kamu otoriteleri tarafından saptanmasıdır. Taban fiyat uygulamasında belirlenen fiyatın altında, tavan fiyat uygulamasında ise belirlenen fiyatın üstünde satış yapılması yasaktır. Sübvansiyon, Devlet tarafından toplum çıkarlarını gözeterek üretimi veya ihracatı çeşitli şekillerde etkilemek
ve yerine göre üreticileri/ ihracatçıları korumak ve teşvik etmek amacıyla para ya da para olarak ifade edilebilecek diğer şekillerde verilen karşılıksız mali yardımlara denir.

Ülkemizde hayvancılık sektörünün önemli bir alt sektörü olan ve dışsatım şansı en fazla olan, küçükbaş hayvan yetiştiriciliği ve besiciliğinde maalesef istenilen düzeyde gelişme sağlanamamıştır. Mevcut popülasyonun ıslahının yapılmaması, çayır-mera alanlarının azalışı ve bazı bölgelerde terör nedeniyle bu alanların değerlendirilememesi sonucu hayvan varlığında ve üretimde önemli düşüşler olmuştur. Meraların yok edilmesi, tüm hayvansal üretim için çok önemli bir kaynağın da yitirilmesi yanında, geleneksel olmakla birlikte yığın halinde üretimde bulunan ve düşük maliyetli yem girdisi sağlayabilmeleri nedeniyle rantabl olan ekstansif koyunculuk işletmeleri için de bir yıkım olmuştur. Koyunculukta ıslah çalışmaları sığırcılığa göre yetersiz kalmıştır.

Türkiye’de hayvancılığa dayalı sanayinin gelişiminde önemli katkısı bulunan söz konusu KİT’ler (EBK, SEK, Yapağı-Tiftik AŞ gibi) kuruluşlarından özelleştirildik- leri zamana kadar yönetsel, teknik, ekonomik, mali ve politik yönden bazı işletme içi ve dışı sorunla iç içe yaşamışlardır. Bu işletmeler ile ilgili sorunların temelinde yatan unsurlar şu şekilde özetlenebilir. Aşırı istihdam, İşletmelerin kuruluş yeri seçiminde politik faktörlerin ağır basması, Düşük kapasite kullanımı, Teknolojik güncelleme yapılamayışı, Yüksek üretim ve satış maliyetleri, Alım faaliyetlerinde kalite-fiyat ilişkisinin kurulamaması, Pazarlama ile ilgili sorunlar, Hizmet içi eğitime önem verilmemesi, Araştırma Geliştirme (AR-GE) çalışmalarının 
yapılmaması.