HAYVAN YETİŞTİRME

Döl veriminin ıslahı amaçlı seleksiyonda kızgınlık periyotlarının kısa sürmesi bulunmasu istenen özelliklerden biri değildir.

Arkaya meyilli kaburgalar et koyunlarının yapısal özelliklerinden biri değildir.

Koyun türü İ.Ö. 9000-7000'de Türkistan'da evcilleştirilmiştir.

İvesi  süt verim yönlü Türkiye koyun ırklarından biridir.

Mevcut bilgilere göre, köpekten sonra evcilleştirilmiş ilk tür koyundur. Bu nedenle koyun yetiştiriciliğinin insanların ilk hayvansal üretim alanı olduğu ileri sürülebilir.

Border Leicester Leicester’e göre biraz daha küçük yapılı fakat daha hareketlidir. Etçi ırklar içerisinde döl ve süt verimi en yüksek olanıdır. Doğuran 100 koyundan 200 dolayında kuzu elde edilir. Koyunları 70 75, koçları 100 kg ağırlıkta olan Border Leicester koyunlar 20-30 cm uzunlukta lülelerden oluşan 5-6 kg yapağı verirler.

Mevcut bilgilere göre, köpekten sonra evcilleştirilmiş ilk tür koyundur. Bu nedenle koyun yetiştiriciliğinin insanların ilk hayvansal üretim alanı olduğunu ileri sürmek yanlış olmaz. Yapılan çalışmalardan edinilen bilgiler, koyunların İ.Ö. 9000 ile 7000 yıllarında Ortadoğu’nun kuzeyi ve Güneydoğu Anadolu’da evcilleştirildiğini göstermektedir.
Bu tarihlere yakın dönemlerde, koyunların, Orta Asya ve güney Avrupa’da da evcilleştirildiği bilinmektedir.

Tür: Değişmez karakterleri benzer olan, çiftleştirildiklerinde döl verimli döller elde edilen hayvan topluluğu

Koyun yetiştiriciliğinde besleme, meranın karla örtülü olduğu dönemler dışında ağırlıklı olarak otlatmaya dayalıdır. Meranın çok zayıf olduğu yer ve dönemler ile kış aylarında yemleme uygulanmaktadır. Yemlemede, bitkisel üretim ve sanayi artıkları ve kaba yemler gibi düşük değer ve maliyetli yem maddeleri kullanılır.

Koyun ırklarının büyük çoğunluğu ve Türkiye yerli koyun ırklarının hemen tamamının sürü içgüdüsü gelişmiş olduğundan, büyük sürüler halinde yönetilmeleri mümkündür. Bu özellikleri nedeniyle koyun yetiştiriciliğinde hayvan başına bakıcı (çoban) maliyeti düşük olmaktadır. Koyun yetiştiriciliği ayrıca; basit, düşük maliyetli barınaklarda yapılabilir, iş gücü kullanımında
süreklilik gerektirmesi nedeniyle çiftçilerin işgücünün daha iyi değerlendirilmesini sağlar, çiftçinin acil nakit ihtiyacı olduğunda kolayca satılabilir, ucuz hayvanlar olmasından dolayı sürü kurmak ve büyütmek kolay, olumsuz faktörler karşısında riski azdır, nadas ve anız otlatması sırasında bıraktıkları gübre ile tarım arazilerinin fiziksel ve kimyasal toprak özelliklerini iyileştirir.

Irkların çeşitli özelliklerine göre gruplandırılarak incelenmeleri; tanımlanmaları ve tanınmaları açısından kolaylık sağlayacağı gibi konunun kavranmasını da kolaylaştırır. Koyun ırklarının sınıflandırılmasında çeşitli ölçütler dikkate alınabilmektedir. Bunlar arasında en çok benimsenen ve yaygın olarak kullanılanları; verim yönü, kuyruk yapılışı ve yapağı örtüsü esas
alınarak yapılan sınıflandırmalardır. Bunlar içerisinde en pratik olan ve koyun ırklarının incelenmesinde kolaylık sağlayan verim yönlerine göre sınıflandırmadır.

Verim yönü ölçütüne göre yapağı verimi olarak örnek verilebilecek en uygun ırklardan biri merinostur.

Lincoln: İngiliz koyun ırkları içerisinde en iri cüsseli ve ağır olanıdır. Koyunları 90, koçları 110-120 kg ağırlıktadır. Yapağı lif ve lüleleri uzun, vücut derin, geniş ve yuvarlaktır. Ortalama yapağı verimi 6-8 kg arasında olup yapağı lüleleri 25-35 cm uzunluktadır. Yüz koyundan 150 kuzu alınabilmektedir.

Romanov: Bağımsız Devletler Topluluğunun önemli koyun ırklarından birisidir. Süt verimi 100 günlük laktasyonda 100-150 kg dolayında olup diğer süt ırklarına göre geri sayılabilir. Romanov ırkının en önemli özellikleri; yılın her mevsiminde kızgınlık göstermeleri ve kuzulayan 100 koyundan ortalama 200-250 kuzu alınabilmesidir. İyi yönetilen sürülerde yılda iki veya iki yılda üç kuzulatma ile bu sayı 300-350 kuzuya kadar ulaşabilmektedir. Küçük cüsseli bir ırk olan Romanov koyunları 45-50, koçları 55-75 kg ağırlıktadır. Kuzuları çok erken çağda cinsel olgunluğa ulaşmakta, doğdukları yıl damızlıkta kullanılabilmektedirler.

Türkiye koyun varlığının % 40’ından daha büyük bir bölümünü Akkaraman koyunları oluşturmaktadır. Orta Anadolu’nun hemen
tamamında, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da, Karadeniz Bölgesinin iç kesimlerinde, Ege ve Akdeniz Bölgelerinin Orta Anadolu ile sınır bölgelerinde yetiştiriciliği yapılmaktadır.

Damızlıkçı işletmelerde elden aşım uygulanır. Koyunlar sabah meraya çıkarılmadan önce, penisleri aşım yapamayacak şekilde bez ile örtülmüş arama koçları sürüye katılır. Arama koçlarından kaçmayan ve onların aşma davranışlarına izin veren koyunların kızgın oldukları anlaşılır. Kızgınlıkları belirlenerek ayrılan koyunlar uygun görülen koçlarla ayrı bölmelerde çiftleştirilirler. Bu yöntemde koç başına 60-90 koyun hesap edilir. Böylece hem en iyi koçlar damızlıkta kullanılabilir, hem de doğan kuzuların babaları belli olur.

Süt koyunları, zayıf görünümlüdür. Bu koyunlarda; baş zarif ve etsiz, boyun uzun, vücut derinliği az, kaburgalar geriye doğru eğimli, kemikler ince fakat güçlü, meme bezsel yapıda ve iyi gelişmiştir. Süt ve genellikle döl verimleri yüksektir.
Doğu Friz: Kuzey Almanya’nın Marsh adı verilen kıyı bölgesinde geliştirilen nemli deniz iklimine
çok iyi uyum sağlamış olan, bu nedenle step bölgelerine yayılma olanağı bulamayan bir ırktır. Süt ve döl verimi yüksek olan bu koyunlar genellikle 3-5, en çok 8-10 başlık gruplar halinde aile işletmelerinde yetiştirilirler. Doğu Friz’in yapağısı beyaz, ortalama yapağı verimi 4 kg, Sortimanı 48 50’S tir. Vücut yapısı iri fakat süt koyunlarının genel özelliklerine uygundur. Koyunlar 80-90, koçlar 100-120 kg ağırlıktadır. Doğuran 100 koyundan ortalama 200-230 kuzu alınır.

Langhe: Kuzey İtalya’nın çalılık ve taşlık arazilerinde yetiştirilen Langhe koyunu iri yapılı, beyaz, kaba ve uzun yapağılı bir ırktır. Ortalama süt verimi 200-300 kg arasında değişmektedir. Küçük aile işletmelerinde 3-5 başlık gruplar halinde yetiştirilirler. Doğuran 100 koyundan 150-160 kuzu alınır. Akdeniz iklim koşullarına iyi uyum sağlamış olan Langhe, Trakya, Marmara ve Ege koyunculuğunun geliştirilmesinde kullanılması öngörülen bir ırktır.

Romanov: Bağımsız Devletler Topluluğununönemli koyun ırklarından birisidir. Süt verimi 100
günlük laktasyonda 100-150 kg dolayında olup diğer süt ırklarına göre geri sayılabilir. Romanov ırkının en önemli özellikleri; yılın her mevsiminde kızgınlık göstermeleri ve kuzulayan 100 koyundan ortalama 200-250 kuzu alınabilmesidir. İyi yönetilen sürülerde yılda iki veya iki yılda üç kuzulatma ile bu sayı 300-350 kuzuya kadar ulaşabilmektedir.

Türkiye koyun varlığının % 40’ından daha büyük bir bölümünü Akkaraman koyunları oluşturmaktadır. Orta Anadolu’nun hemen tamamında, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da, Karadeniz Bölgesinin iç kesimlerinde, Ege ve Akdeniz Bölgelerinin Orta Anadolu ile sınır bölgelerinde yetiştiriciliği yapılmaktadır. Akkaraman koyunları, diğer yağlı kuyruklu yerli ırklarımız gibi yetersiz bakım ve besleme, yetersiz çevre koşulları ve hastalıklara karşı çok dayanıklıdır. Akkaraman koyunlarının vücutları genellikle beyazdır. Burun, göz çevresi ve ayaklarda siyah lekelere rastlanır. Yapağı kaba karışık, halı yapağısı tipinde olup verimi 1.5-2.0 kg dolayındadır. Koyunlar 40-45, koçlar 50-60 kg ağırlıktadır. Kuyruk ortalama 5-6 kg ağırlıktadır. Akkaraman sürülerinde koç katımı bölgelere göre değişmek üzere Ağustos ayı sonundan itibaren başlayıp Ekim ayının sonlarına kadar sürebilmektedir. Kuzular 2-3 aylık yaşta sütten kesilirler ve koyunlar sağılmaya başlanır. Süt verimi kuzunun emdiği dışında ortalama 40 kg dolayındadır.

Karayaka, Orta Karadeniz’in iç kesimlerinde yetiştirilen, 40-45 kg canlı ağırlıkta, yağsız ince kuyruklu yerli koyun ırkıdır. Vücut genellikle beyaz renklidir. Yerli koyun ırkları içerisinde en kaba yapağılı olanıdır. Yapağı verimi 2 kg'ın üzerindedir. Yapağı yetiştirilme bölgesinde yün yatak yapılmak üzere yüksek fiyatla satılabilmektedir

Anadolu Merinosu, Akkaraman koyunlarının Alman Yapağı Et Merinosları ile melezlemesinden elde edilen, %60-65 Merinos,   %35-40 Akkaraman genotipine sahip bir ırktır. Irkın elde edilmesinde daha çok vücut yapılışı ve büyüme hızı üzerinde durulmuştur. Bu nedenle yapağı verim ve kalitesi bakımından varyasyon oldukça fazladır. Anadolu Merinosu 55-60 kg canlı ağırlıkta, 2.8 3.0 kg dolayında 55-58’S yapağı verimine sahip, yağsız ince kuyruklu bir ırktır. Süt verimi Akkaraman’lara göre yüksektir.