HAYVAN DAVRANIŞLARI VE REFAHI

Anneleriyle birlikte değillerse, sekiz haftalık yaştan küçük köpek ve kedi
yavruları.

Nakil aracına yükleme sırasında hayvanın ileriye doğru gitmemesi, donmuş gibi durması, geriye dönmesi, kaçmaya çalışması, aşırı ses çıkarması veya yatmaya çalışması gibi anormal davranışlar görülebilir.

Nakille ilgili işlemlerde refahın değerlendirilmesinde çeşitli hormonlardan
(adrenalin, noradrenalin, kortizol, kortikosteron) da yararlanılabilir.

Domuzlar ve tek tırnaklılarda maksimum nakil süresi 24 saattır.

Nakil öncesi farklı kaynaklardan hayvanların karıştırılması, buzağılarda, atlarda ve koçlarda da sorun oluşturabilmektedir.

Koyunlar, sığır ve domuzlara göre dik rampadan daha fazla etkilenirler.

Kaygan olmayan bir zemin ve 30 cm aralıklarla lastik takozlar yapılması koşuluyla sığırlarda rampa en fazla 26 dereceye kadar olabilir.

Nakil aracında hayvan başına ayrılan alan tür, yaş, canlı ağırlık, vücut
ölçüleri, gebelik durumu, koyunlarda yapağı ile sığırlar, koyunlar ve keçilerde boynuzun durumu, çevre koşulları (özellikle çevre sıcaklığı), nakil süresi ve mola durumuna göre belirlenir.

Özelikle uzun süreli nakillerde bütün hayvanların aynı zamanda yatabilecekleri olasılığı dikkate alınmalıdır. Nakil süresi artarsa, hayvan başına ayrılan alanın da artırılması gerekir.

Naklin refaha etkisi denilince, hayvanın refahı ve sağlığını etkileyen nakille
ilgili bütün uygulamaların ve koşulların dikkate alınmasını anlamak gerekir. Bu
bağlamda hayvanların nakil araçlarına yüklenme ve boşaltılmaları, aracın dizaynı, nakil zamanı ve süresi, sürüş kalitesi, uzun nakillerde yiyecek ve suyun sağlanması, dinlenme süresi ve nakil planının dikkate alınması gerekir. Doğru cevap B'dir.

Nakille ilgili işlemlerde refahın değerlendirilmesinde çeşitli hormonlardan
(adrenalin, noradrenalin, kortizol, kortikosteron) da yararlanılabilir. Ancak nakil
sırasında refahın değerlendirilmesinde bu hormonların önemi azdır. Çünkü bu
hormonlardaki yükselme çok hızlı bir şekilde olmakta ve bariz etkileri birkaç dakika sürmektedir. Yumurta tavuklarında nakil araçlarına yükleme sırasında kaba bir muamele, uygun bir muameleye göre plazma kortikosteron düzeyini üç katına kadar çıkarmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Aşağıdaki durumlarda nakil yapılmaz.
• Şiddetli ağrılı veya yardımsız yürüyemeyen hayvanlar,
• Şiddetli açık yaralı veya prolapsuslu hayvanlar,
• Gebeliğin son %10 luk diliminde bulunan hayvanlar ile doğum yaptıktan sonra bir hafta geçmemiş hayvanlar,
• Göbek kordonu henüz iyileşmemiş yeni doğanlar,
• Üç haftalık yaştan küçük domuz yavruları, bir haftalık yaştan küçük kuzular, on günlük yaştan küçük buzağılar (ancak bu genç hayvanların 100 kmden daha az nakillerinde bu kurala uyulmaz),
• Anneleriyle birlikte değillerse, sekiz haftalık yaştan küçük köpek ve kedi
yavruları

Doğru cevap C'dir.

Domuzlar maksimum 24 saat nakledilebilirler. Nakil sırasında sürekli olarak
su alma imkanları olmalıdır.
Tek tırnaklılar maksimum 24 saat nakledilebilirler. Nakil sırasında her sekiz
saatte bir yiyecek ve su sağlanmalıdır.

Doğru cevap E'dir.

Nakil öncesi farklı kaynaklardan hayvanların karıştırılması, buzağılarda, atlarda
ve koçlarda da sorun oluşturabilmektedir. Farklı barınak ve bölmede yaşayan 12
aylık yaştan büyük domuzlar ve erkek sığırlar nakilden önce ve nakil sırasında
karıştırılmamalıdır. 

Yükleme ve boşaltma için rampalar olmalıdır. Rampalar hayvanların güvenliğini sağlamalı, kaygan olmamalı, yan tarafta koruyucular olmalıdır. Temizlenebilmeli ve dezenfekte edilebilmelidir.

Hayvanlara bir sopayla, özellikle duyarlı bölgelere (göz, ağız, karın gibi) vurulmasına, kuyruğun veya kulağın bükülmesine, elektrikli üvendirenin kullanılmasına izin verilmemelidir. ampanın zemini düz veya eğimi yukarı doğru olmalıdır. Hayvanlara vurmak; özellikle duyarlı bölgelere basınç uygulamak; mekanik aletlerle askıya almak; baş, boynuz, kulaklar, ayaklar, kuyruk veya yapağıdan tutularak sürüklemek veya asansöre bindirmek yasaktır. 

Hayvanlar boynuzlarından, varsa burun halkalarından ve ayaklarından bağlanmamalıdırlar.

Doğru cevap D'dir.

Bir yaşlılarda anormal davranışlar, iki veya üç yaşlılara göre daha fazladır. Atların nakil araçlarında ters yönde yerleştirilmeleri, öne doğru yerleştirmeye göre tercih edilmelidir. Yönü öne doğru olan atların daha fazla hareket ettikleri, boyunlarını yukarıda tutmaya çalıştıkları ve daha fazla ses çıkardıkları görülmüştür. Yönlerinin arkaya doğru olması daha az strese girmelerine, daha iyi
denge sağlamalarına ve daha az kas yorgunluğuna neden olmaktadır.
Nakil sırasında ve sonrasında yarış atlarının yem ve su ihtiyaçları önemlidir.
Nakil sırasında atlara genellikle kaba yem verilmekte, dane yemden kaçınılmaktadır. Bu durum kolik riskini azaltması bakımından önemlidir. Atlara nakil sırasında kaba yem ad libitum olarak verilmeli, su her 6-8 saatte bir verilmelidir. Atlar, nakil koşulları uygun olsa bile genellikle nakil sırasında ayakta durmayı tercih ederler. Mola sırasında da bazen yatma bazen de ayakta durma davranışı gösterirler.

Doğru cevap B'dir.

Yükleme yoğunluğu çeşitli şekillerde ölçülebilir. Yükleme yoğunluğu hayvan
başına ayrılan m2 alan (m2/hayvan) veya belli bir canlı ağırlığa ayrılan m2 alan
(örneğin m2/100 kg) veya m2 alana düşen canlı ağırlıkla (kg/m2) ölçülebilir. Doğru cevap E'dir.

Nakil aracında hayvan başına ayrılan alana tür, yaş, canlı ağırlık, gebelik durumu, koyunlarda yapağının kırkılıp kırkılmadığı; sığırlar, koyunlar ve keçilerde
boynuzun olup olmaması gibi durumlar etkili olmaktadır. Hayvan başına ayrılması gerekli en az alan belirlenirken o hayvanın fiziksel boyutları (vücut ölçüleri)
çok önemlidir. Bu alanın belirlenmesinde hayvanların termoregülasyon yetenekleri, o çevredeki koşullar (özellikle çevre sıcaklığı), nakil süresi, hayvanların mola ihtiyaçlarının olup olmayacağı, araçta yem ve su verilip verilmeyeceğine de dikkat edilmelidir. Hayvan başına ayrılan alan ile canlı ağırlık arasındaki ilişki genellikle doğrusal değildir.
Nakil aracının iyi kullanılması koşuluyla, hayvan başına ayrılan alan arttıkça
yani yükleme yoğunluğu azaldıkça hayvan refahı artar. Ancak araç iyi kullanılmıyorsa, virajlara çok hızlı giriliyorsa, ani fren yapılıyorsa, bu durumda hayvanların birbirlerine yakın olması yani yükleme yoğunluğunun fazla olması yaralanma olasılığını azaltabilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Nakil sırasında hayvanların rahat bir şekilde ayakta durması; diğer hayvanlara,
araca veya bölmelere temas etmeksizin dengelerini sağlaması için belli bir alanın
sağlanması gerekir. Bu alan hayvanların doğal pozisyonlarında yatmalarına ve diğer hayvanların yürümelerine engel olmayacak düzeyde olmalıdır. Araç hareket
halindeyken ayakta duran hayvanlar diğer hayvanlara temas etmeksizin veya nakil aracına yaslanmaksızın dengelerini sağlamaya çalışırlar. Nakil aracı kurallara uygun kullanılırsa, diğer hayvanlara temastan kaçınırlar. Çiftlik hayvanları nakil sırasında dengeyi sağlamak için, ayaklarını vücudun altındaki alanın biraz dışında tutarlar. Bu nedenle ayakta dururken normalden daha fazla alana ihtiyaç duyarlar.
Diğer taraftan hayvanlar yatmaları için ayakta durma pozisyonuna göre daha fazla alana ihtiyaç duyarlar. Özelikle uzun süreli nakillerde bütün hayvanların aynı zamanda yatabilecekleri olasılığı dikkate alınmalıdır. Nakil süresi artarsa, hayvan başına ayrılan alanın da artırılması gerekir. Doğru cevap A'dır.

Hayvanlar aşağıdaki durumlarda nakil öncesi ve sırasında ayrı olarak muamele edilmelidirler;

Doğru cevap B'dir.

Naklin refaha etkisi: Hayvanların nakil araçlarına yüklenme ve boşaltılmaları, aracın dizaynı, nakil zamanı ve süresi, sürüş kalitesi, uzun nakillerde yiyecek ve suyun sağlanması, dinlenme süresi ve nakil planı hayvan refahını etkiler.

Doğru cevap E'dir.