HAYVAN DAVRANIŞLARI VE REFAHI

İngiliz hükümeti tarafından Çiftlik Hayvanları Refah Komitesi kurulmuştur. 1965 yılında Brambell komitesi tarafından belirlenen 5 özgürlük değişikliğe uğrayarak,
en son 1993 yılında bu komite tarafından yeniden düzenlenmiştir.

Refah ifadesi çiftlik hayvanları için kullanıldığı gibi, doğal hayatta, hayvanat
bahçesinde, laboratuvarda veya bir insanın evinde yaşayan hayvanlar için de kullanılabilir.

Kaşeksi: Kronik hastalık veya aşırı beslenme yetersizliği sonucu vücudun çok zayıf ve
bitkin vaziyette olması.

Kastrasyon: İğdiş, testislerin çıkarılması, erkek hayvanlarda cinsel faaliyetlerin
engellenmesi.

Zooteknist: Hayvan yetiştiriciliği ve ıslahı konusunda uzman olan kişidir.

Neuromas: Sinir dokusu yangısına neden olan bir hastalık.

Hayvan refahı başlangıçta hayvan hakları ve hayvanların korunması şeklinde ele alınırken, 1964 yılında Harrison tarafından yayınlanan “Hayvan Makineler” adlı kitap bugünkü anlamıyla hayvan refahının başlamasında önemli rol oyna­mıştır.

Entansif hayvancılık: Bilim ve teknoloji imkânlarından faydalanılarak çok sayıda yüksek verimli hayvanın özel barınak ve besleme şartlarında yetiştirilmesidir.

Bu kitabın yayınlanmasından kısa süre sonra 1965 yılında çiftlik hayvanları ile ilgili çalışmalar ve araştırmalar yapmak üzere İngiliz hükümeti ta­rafından bir komite oluşturulmuştur. Bu komiteye Brambell adında bir uzman başkanlık yaptığı için adı Brambell komitesi olarak tarihe geçmiştir. Araştırma sonunda komite tarafından yayınlanan rapor büyük kitleler tarafından kabul görmüştür.  Raporda hayvan refahının iyileştirilmesinde morfolojik yapı, biyo­lojik işlevler ve davranışlar ile birlikte duyguların da dikkate alınması gerektiği vurgulanmıştır. Aynı zamanda çiftlik hayvanlarının en az 5 özgürlüğe sahip ol­ması gerektiği de belirtilmiştir.

Bu özgürlükler;

Zorlanmadan hareket, geniş bir alanda dolaşım, vücudu kaşıma veya yere sür­tünme, yatma ve ayakları rahat bir şekilde uzatma ve gerinme özgürlükleri şek­linde sıralanabilir

Yukarıda refah tanımı ile ilgili detaylı bilgi verildikten sonra bu tanımın an­lamlarını aşağıda olduğu gibi sıralamak mümkündür.

Kaşeksi: Kronik hastalık veya aşırı beslenme yetersizliği sonucu vücudun çok zayıf ve bitkin vaziyette olması.

Patojen: Hastalığa sebep olan mikroorganizmalar.

Refahın iyileştirilmesi amacıyla yapılan girişimler ile hastalıklar arasındaki ilişkiler 4 madde halinde özetlenebilir (Broom, 1992).

Refahın ölçülmesinde kullanılan genel metotlar ile zayıf refah ölçümleri tablosu.

Neuromas: Sinir dokusu yangısına neden olan bir hastalık

Refahın ölçülmesinde kullanılan genel metotlar ile zayıf refah ölçümleri Tablo 6.4’de özetlenmiştir.

Genel Metotlar

Zayıf Refah Ölçümleri

• Mutluluğun fizyolojik göstergeleri

• Uyum sürecindeki fizyolojik çabalar esna sında görülen davranışsal isteksizliklerin ölçüsü

• Mutluluğun davranışsal göstergeleri

• Bağışıklık sisteminin baskılanması

• Hastalıkların ortaya çıkması ve yayılması

• Tercih edilen güçlü davranışların görülme yoğunluğu

• Uyum sağlamak için gösterilen davranışsal çabalar

• Davranış patolojisi

• Görülen ve bastırılan normal davranışların tipleri

• Beyin değişiklikleri, self narcotization

• Vücut bozukluklarının yaygınlaşması

• Fizyolojik ve anatomik fonksiyonların iyi­leştirilmesinin mümkün olabilirlik derecesi

• Büyüme ve çoğalma yeteneğinin azalması

• Yaşam beklentisinin azalması

İngiliz yazar Harrison tarafından yazılan “Hayvan Makineler” adındaki kitabın 1964 yılında yayınlanması modern hayvan refahı hareketinin başlangıcı sayılmaktadır. Harrison kitabında geleneksel kafes tavukçuluğunu, domuz ve buzağıların ferdi bölmelerde hapsedilmesini ve çok sayılardaki etlik piliçlerin sınırlanmış dar alanlara sıkıştırılmasını, bol miktarda ilaç ve kimyasalların kullanılmasını ve bütün bu durumların hayvansal ürün kalitesine olumsuz etkilerini eleştirmiştir.

Toplum fertlerinin çoğunluğu genellikle hayvanlarla ilgili kolayca tanımlayabildiği acı verici, rahatsız edici ve tuhaf görüntüler ile ilgili yayınlardan etkilenmektedir. Örneğin bir köpeğin veya atın yaralanması veya kaşektik durumuna insanların gösterdiği tepki, yaralanmış bir insandan veya zayıf ve bitkin düşmüş bir fare, koyun veya tavuktan çok daha fazladır. Oysa refah kavramı, türlerin farklı veya zayıf refahın nedenlerinin farklı olması durumlarında da tüm hayvanları ilgilendirmektedir. Kaşeksi; Kronik hastalık veya aşırı beslenme yetersizliği sonucu vücudun çok zayıf ve bitkin vaziyette olmasıdır.

Refah düzeyinin ölçülmesinin kolay olmamasının sebepleri; • Yukarıda saydığımız kriterlerden her birinin ağırlığının belirlenmesinin zor olması • Refah konusundaki uzmanların önceliklerinin farklı olması • Toplumların zaman içerisinde refah konusundaki önceliklerinin değişebilmesi • Refah değerlendirilmesini yapan kişinin hayvan biyolojisini ve davranış özellikleri konusundaki bilgi düzeyi şeklinde sıralanabilir. Yukarıda anlatılanlara dayanarak refah değerlendirilmesinde aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir; • Refahın ölçülebilir olduğu görüşü benimsenmelidir. • Bu görüş benimsendikten sonra refahın iyi ile zayıf arasında birçok seviyeye bölünmesinin de mümkün olabileceği kabul edilmelidir. • Eğer refah seviyesinin bir ölçüsü varsa ve bu ölçüye bakarak refah seviyesinin iyi olduğu belirtiliyorsa bu seviyeyi aşağı çekmek de mümkün olabilecektir. • Konfor veya mutluluk gibi iyi kavramlar refahın önemli unsurlarından sayılmaktadır. Oysa refahın bilimsel ve pratik kullanıma uygun olması sadece iyi olan bir duruma (iyi veya ayrıcalıklı bir hayat şartına) bağlamak mantıklı değildir. • Hayvanın iyi olup olmama durumunu, yaralanma ve kötü beslenme gibi biyolojik olayların durumuna göre tahmin ve tespit etmek mümkündür. Bu tespit kötü olayın düzeyi ve hayvanın bu kötü olayın oluşturduğu duruma alışmadaki deneyimini kapsamaktadır. Refahın ölçülmesi bilimsel yöntemlerle de mümkündür. Bu yöntem moral ile ilgili hususlardan bağımsız olarak değerlendirilmektedir. Refah seviyesinin bilimsel yöntemlerle ölçülmesinin hayvan türünün biyolojisi konusundaki bilgiye dayanması gerekir. Özellikle de, hayvanın karşılaştığı zorluklarla başa çıkmak için kullandığı metotlar ve başa çıkma girişimlerinin başarısızlığa uğradığı durumları tespit etmek gerekir. • Refah ölçümleri ve bu ölçümlerin yorumlanması objektif şekilde yapılmalıdır. Refah ile ilgili kararlarda moral durumu her zaman göz önünde tutulmalıdır.

Refahta ayrıca olumsuz şartların etkilediği hayvan sayısı da önemlidir. Eğer olumsuz bir faktör hayvan için zayıf refah oluşturuyorsa, bu faktörden etkilenen hayvan sayısı çoğaldıkça refah sorununun daha da büyüdüğü anlamına gelmektedir. Bu durum göz önünde tutularak evcil hayvan türlerinin sayısına bakıldığında sayısı en fazla olan türün tavuk olduğu görülür. Dolayısıyla sahada en önemli refah sorununun da piliçlerdeki ayak sorunları ile yumurtacı tavukların geleneksel kafeslerde yetiştirilmesi sonucu ortaya çıkan refah zayıflığı olduğu söylenebilir.