HAYVAN DAVRANIŞLARI VE REFAHI

Her sürüdeki üyede, otlama davranışının modeli nispeten aynıdır. Otlakta yavaş hareket ederler, ağız ve burunlarını yere yakın tutarlar ve ağız dolusu otu kopararak ve ısırarak fazla çiğnemeden yutarlar. Sığırlar otlakta genellikle ayakta otlarlar. Hayvanlar tercih ettikleri yemleri tüketirken çenelerini sağa, sola ve ileri doğru hareket ettirirler. Sığırlar, hareketli dilleri ile otları kavrayıp kuşatır ve çekerek kopartırlar. Bu şekilde otlar ağza alınmış olur. Bu nedenle sığırlar topraktaki çok kısa otları yiyemezler. Otlama sırasında gezilen mesafe bir günde ortalama 4 km kadardır ve bu durum gün ışığı ile de ilgilidir. Eski meralarda otlayan sığırlar, yeni meralarda otlayanların iki katı kadar fazla yol kat ederler. Bir grup içinde otlayan sığırlar genellikle doğuya doğru yönelirler. Otlama periyotları sabah gün doğumundan önce, sabah ortası (kuşluk), erken öğleden sonra ve güneş batmasına yakın zamanlarda olur. Sabahın erken saatlerinde ve güneş batımına yakın zamanlardaki otlama süreleri en uzun olanlarıdır. Yine bu zamanlar yılın mevsimleri ile de ilişkilidir. Besi sığırlarında gün ağarmasından önce başlayıp birkaç saat devam eden otlama davranışı, öğleden sonra geç saatlerde tekrar başlar ve karanlığa kadar sürer. Doğru cevap E'dir.

Otlama için harcanan süre sığırlarda bir günde ortalama 4-9 saattir. Buna ilaveten her gün ortalama 2 saat uygun yem alanlarını araştırmak veya oraya gitmek için harcanır. Otlama zamanı günden güne değişir. Doğru cevap E'dir.

Ruminasyon, yenilen besinlerin tekrar ağza getirilmesi, tekrar çiğnenmesi ve tekrar yutulmasıdır. Doğru cevap C'dir.

Ruminasyon davranışı, buzağılar üç haftalığa ulaşınca görülmesine rağmen, ruminasyon zamanı 6-8 aylığa kadar erişkinlerdeki seviyeye ulaşamaz. Ortalama günlük ruminasyon süresi (periyodu), yemin niteliğine ve niceliğine göre değişir. Ruminasyon 24 saatlik bir güne yayılan 15-20 periyodu kapsar. Her ruminasyon periyodunun uzunluğu 2 dakikadan 1 saate kadar veya daha uzun süreyle değişiklik gösterebilir. Genç sığırlar, genellikle ürkek ve çekingendir. Onlarda çok az bir tehlike bile ruminasyonun durmasına neden olur. Ruminasyon davranışına açlık, korku, acı, endişe ve cinsel huzursuzluk durumlarında son verilebilir. Buzağısından ayrılan bir inek zaman zaman ruminasyonu bırakarak bağırabilir. Yine alışılmamış seslerin varlığı ruminasyonun durmasına neden olur. Östrus esnasında ruminasyon azalır; fakat tamamen durmaz. İneklerde hastalık esnasında, doğumun son safhalarında ve buzağıyı yalama sırasında da ruminasyon olmaz. Doğru cevap B'dir.

Cinsel aktivite türlere, yaşa, beslenme durumuna ve iklime bağlı olarak değişiklik gösterir. Bazı türlerin erkekleri ani çevre değişikliklerinde endişeli olurlar. Örneğin; çiftlik, ahır ve bakıcı değişiklikleri hayvanları etkiler. Korku ve endişe cinsel aktiviteyi duraksattığı için, cinsel davranış derecesi yeni bir çevreye gönderilen erkeklerde azalabilir. Yeni bir çevreye adaptasyon süresi yaşa ve türe göre değişir, genç hayvanlarda adaptasyon süresi daha kısadır. Beslenme durumu da cinsel aktivite üzerine etkilidir. Şiddetli A vitamini eksikliği, proteinden yoksun diyetle beslenme, düşük fosforlu diyetler ve molibden zehirlenmesi cinsel davranışı azaltır. Patolojik durumlarda da hayvanda cinsel isteksizlik görülür. Cinsel davranışın gelişimi bulunulan toplumsal çevreden de etkilenir. Grup halinde büyüyen kobaylarda, yalnız büyüyen kobaylara göre cinsel aktivitenin daha fazla geliştiği saptanmıştır. Doğru cevap D'dir.

Sosyal iletişim modelleri genç hayvanlarda yaşlı hayvanlara benzer şekildedir. Yaşamın ilk aylarında dostça ilişkiler arasında yalama davranışı sıklıkla görülür. Özellikle suni yolla beslenen buzağılarda emme davranışının eksikliğine bağlı olarak bu bir ihtiyaç kabul edilir. Homoseksüel davranışlar, tırmanma şeklinde yaşamın ilk dönemlerinde görülür. Boynuz vurma genellikle düşmanca bir davranış olarak kabul edilir. Korkutma davranışları altı aydan önce nadiren görülen davranışlardır. Üçüncü ayda eğlenmek için şakadan kavgalar yapılsa da bu erginlerin yaptığı kavgaya benzemez. Sadece oyun amacıyla yapılır, düşmanlıkla ilgisi yoktur. Bu eğlence kavgaları dördüncü aydan sonra nadiren görülür. Bu kavgalar davranış bilimi literatüründe oyun davranışları olarak isimlendirilir. Doğru cevap A'dır.

Koyunlar, gündüz ve gece boyunca düzensiz aralıklarla ruminasyon yaparlar ve total ruminasyon periyodu yaklaşık 8 saattir. Geviş getirme (ruminasyon), retikulo-rumen içeriğinin yeniden ağıza getirilmesi (regurgitasyon), tekrar ağızda çiğnenmesi ve yutulması gibi olayları kapsar. Ruminasyon periyodu 1 dakikadan 2 saate kadar sürebilir. Yemin alınışından 30-90 dakika sonra başlayan ruminasyon sırasında, çiğnemeye daha çok zaman ayrılır. Kaba yem, ruminasyon süresini arttırır. Nitekim kuru otla beslenen koyunlarda günlük ruminasyon süresi 9 saati bulduğu halde, öğütülmüş kuru otla beslenenlerde 5 saat, konsantre yemlerle beslenenlerde 2,5 saat olduğu bildirilmektedir. Kuzularda ruminasyon bir haftalık olduklarında başlamakta ve üçüncü haftanın başında hemen bütün kuzular geviş getirebilmektedirler. Doğru cevap D'dir.

Evcil sığırlar ve domuzlarda çiftleşme yıl boyunca sürer. Koyunlar ve keçilerde ise çiftleşme mevsimlerle sınırlıdır. Başlıca yazın son dönemlerinde, sonbaharda ve kışın erken dönemlerinde çiftleşirler. Doğru cevap B'dir.

Doğumun yaklaşması ile koyunun genel davranışı; karın gerginliği ile yatma pozisyonunu bırakarak devamlı hareket halinde olması, başlangıçta yavaş sonra oldukça hızlı hareket etmesi, bazen yüksek sesle bağırması, hissettiği acı ile dudaklarını şiddetle yalaması şeklindedir. Fötal membranların kopması ve fötal sıvının akması ile kuzu doğana kadar koyun artan sıklıkta bir zorlanma içindedir, güç sarf eder. Genellikle vulvada önce burun ve ön ayaklar görünür, sonra baş ve omuzlar için büyük gayret sarf edilir ve doğum gerçekleşir. Koyun doğumun son safhalarında yatabilir, fakat doğum sırasında ayağa kalkar ve doğum genellikle ayaktayken meydana gelir. Birçok koyun doğumun ilk dakikasında ayaktayken, göbek kordonu basit bir zorlamayla koparılır. Doğum 2-5 saat içinde tamamlanır, doğumdan sonra plasenta atılır. Bazen doğumdan sonra atılan kısımlar koyun tarafından yenir. Doğum süresi homojen sürülerde bile farklılıklar gösterebilir. Bazı koyunlarda, doğum birkaç dakikada tamamlanmış olur. Bazılarında ise belirli bir nedene bağlı olmaksızın doğum birkaç saat sürebilir. Bazen doğum süresinin uzaması, kuzunun büyüklüğü ve/veya normal doğum pozisyonunda olmaması ile ilişkili olabilir. Eğer bir koyun birden daha fazla yavru doğurursa kuzular genellikle tek doğan kuzulara göre küçüktür ve doğum süresi de kısalır. Kuzuların doğumları arasındaki süre bazen azdır fakat bu durum da farklılık gösterebilir ve doğum aralıkları birkaç dakika ile birkaç saat arasında değişebilir. İkinci ve daha sonraki kuzular, birinci kuzuya göre daha kolay doğarlar. Doğru cevap D'dir.

Kuzular doğduktan kısa bir süre sonra ayağa kalkar ve 1-2 saat içinde de ilk emme meydana gelir. Doğru cevap D'dir.

Otlama sırasında gezilen mesafe bir günde ortalama 4 km kadardır ve bu durum gün ışığı ile de ilgilidir. Eski meralarda otlayan sığırlar, yeni meralarda otlayanların iki katı kadar fazla yol kat ederler. Bir grup içinde otlayan sığırlar genellikle doğuya doğru yönelirler.

Beslenme modelleri rasyonun fiziksel yoğunluğuna göre değişebilir. Sığırlarda başlıca besin alma organı dildir. Dudakların hareket yetenekleri sınırlı ve az olduğundan, besinin ağıza alınmasında dil kadar etkinlik göstermezler. Çiğneme için harcanan sürede yaşın da etkisi vardır. Genç hayvanlar çiğneme için, yaşlı hayvanlara göre daha çok zaman harcamaktadırlar.

Dil, içme sırasında sadece pasif bir rol oynar. Yalnız ağız suya daldırılır, burun suya daldırılmaz. Ağza alınan su emilir ve rumene geçer. Sığır kafasını kaldırmaya gerek duymadan dudakları ile suyu emer ve akış aktif olarak yapılır.

Boğalarda çiftleşme öncesi görülen davranış modelleri genellikle yere boynuz vurma, arkasına çamur atma ve boynunu sürtme şeklindedir.

Östrustaki ineklerin davranışlarında ve dış görünüşlerinde değişiklikler gözlenir. Ayrıca beden ısısı ve kalp atışları hızlanmıştır. Yem alımı ve süt verimi azalmıştır. Serbest olarak dolaşan inekler boğanın önünde durur ve atlamaya zorlayacak şekilde davranırlar. Östrustaki inekler diğer ineklere tırmanmaya eğilimlidir. İneklerin vulvaları ödemli, yumuşak ve hafif hiperemiktir. Vulvadan bu dönemde yumurta akı renginde halk arasında “çara” adı verilen bir akıntı gelir.

Saldırıya ilişkin davranış modelleri; kavganın başlaması, mücadele, kaçma ve boyun eğme olarak tanımlanmıştır. Zıtlaşma ilişkisin de en sık görülen davranış modelleri; pasif sakınma davranışları şeklindedir. Geri çekilme genellikle uysal bir davranış olarak yorumlanır.

Koyunların üst dudağı yarıktır, her ne kadar kavrama ve sarma hareketleri yapamasa da toprağa çok yakın otlamaya izin verir. Dudaklar, alt kesici dişler ve diş eti yastığı (dental ped) başlıca kavrayıcı yapılardır.

Kuzularda ruminasyon bir haftalık olduklarında başlamakta ve üçüncü haftanın başında hemen bütün kuzular geviş getirebilmektedirler.

Evcil sığırlar ve domuzlarda çiftleşme yıl boyunca sürer. Koyunlar ve keçilerde ise çiftleşme mevsimlerle sınırlıdır.Koyun ve keçilerde penis fibro-elastik yapıdadır ve ereksiyon esnasında fazla genişlemez. Birleşme öncesi kur yapma süresi nispeten kısadır.

Koyunlar genellikle doğumdan sonra hemen ayağa kalkar, yeni doğan kuzuya döner ve çeki düzen vermek için istekle yavruyu yalamaya başlarlar. Bazen kuzuya ait fötal membranları yiyerek yok ederler. Çeki düzen verme genellikle kafadan başlar; çünkü doğumdan sonra başta kalan fötal membranlar kuzunun nefes almasını engelleyebilir.