HAYVAN DAVRANIŞLARI VE REFAHI

Besin sağlamak için yapılan kesimler

Hızlı ve etkili kan kaybının gerçekleşmesi

6-8 saat aç bırakılmış

2 saat

Hayvan kesimden önce yeniden bilincini kazanmamalıdır

Sersemletme veya bayıltma uygulanmamaktadır

Hayvanın bilincini yeniden kazanması

10 saniye

Hayvan ölene kadar bilincinin yerine gelmemesi için

Ayaklarından asılma-sersemletme-kesim-haşlama-tüy yolma-diğer işlemler

Kendilerine sağlanan çevresel etkilere karşı hayvanlarda korku, hastalık düzeyinde artış, verimlerde düşme ya da değişme gibi tepkisel reaksiyonlar olarak tanımlanan hayvan refahı; kasaplık hayvanlar için kendilerine sağlanan barındırma ve bakım-yönetim yanında, nakil, kesim öncesi ve sırasında uygulamalara karşı gösterilen tepkisel reaksiyonlar ya da yaşam kalitesi olarak tanımlanabilir. Kısaca hayvan refaahını uygulanan bakım ve yönetim ile ilgili faktörlere karşı “acaba hayvan ne düşünür, ne hisseder” olarak tanımlamak daha doğru olabilir.

Normal olarak bütün hayvanlara bulundukları ortamda aşağıda belirtilen beş
temel gereksinimin sağlanması gerekir. Bu beş temel gereksinim aynı zamanda hayvanların beş temel özgürlüğü olarak tanımlanmaktadır. Buna göre hayvanlar yaşadıkları ortamda; normalden uzun süre aç ve susuz bırakılmamalı, uygun ve rahat barındırma koşulları sağlanmalıdır. Acı, ağrı, yara ve hastalıklar ile hastalıklara neden olabilecek hazırlayıcı faktörlerin olmadığı koşullarda barındırılmalı, hastalanan hayvanlar hemen tedavi edilmelidir. Hayvanlar bulundukları ortamda doğal davranışlarını sergileyebilmeliler, korku ve stresten uzak koşullarda barındırılmalı, sevk ve idareleri kolaylıkla, rahat bir şekilde yapılmalıdır. Genel olarak
bu beş temel gereksinim yanında hayvan refahı ile ilgili olarak hayvanların iyi
şartlarda barındırılması, iyi beslenmesi, sağlıklı olmaları ve bulundukları ortamda doğal davranış özelliklerinin kısıtlanmaması temel önceliktir.

Avrupa Birliği’ne üye olan devletler hayvan refahı ile ilgili 22 Aralık 1993 tarihli
olan 93/119/EC direktif ve 24 Eylül 2009 Tarihli 1099/2009 Nolu Konsey Regülasyonu hükümlerini uygulamaktadırlar

Kasaplık hayvanların kışın en az sekiz saat, yazın oniki saat, özellikle uzun
yoldan gelmişse 24 saat dinlendirilmesi gerekir. Dinlendirme ya da bekletme padoklarına indirmede mutlaka hayvanlara uygun olarak yapılmış, kaygan olmayan rampalar kullanılmalıdır.

Kesimden altı-sekiz saat önce yemleme durdurulmalıdır. Koyunlar 12 saat
içinde kesilmeyeceklerse günde iki kez yemlenmelidirler. Dinlendirme sürecinde yapılacak en önemli iş hayvanların muayenesidir. Muayene sonucunda hasta ya da şüpheli hayvan tespit edilmesi durumunda bunlar ya şüpheli hayvan padoklarına ya da acil kesim salonlarına alınmalıdırlar.

Bekletme alanında hayvanlar kesim öncesi muayene hariç direk güneş ışığı ya
da çok parlak ışık altında tutulmamalıdır. En az 220 lux ışık yoğunluğu sağlanacak şekilde düzenleme yapılmalıdır.
Kesim öncesi bekletme alanlarında hayvan başına yeterli alan ayrılmalıdır. Bu
alan hayvanın yaşına, özellikle canlı ağırlığına göre değişmektedir. Örneğin 600-650 kg canlı ağırlıktaki bir besi danası için 6 m2, 60-90 kg ağırlıktaki bir koyun için 1.2-1.4 m2, koçlar için 1.5-2.0 m2 zemin alanı ayrılmalıdır.

İlk defa bindokuzyüzlü yılların başında Fransa’da kullanılan tabanca ile bayıltma metodu, başlıca sığır, koyun, domuz ve atların bayıltılmasında kullanılmaktadır.
Tabanca ile bayıltma işleminde amaç ani bir darbe ile 14-15 sn kadar devam
eden bir bilinç kaybı oluşturmaktadır. Tabanca ile bayıltma işleminde sürgülü tabanca prensibine dayanarak çalışan tabancanın metal sürgüsü beyni hedef alır. Bu işlem hayvanı öldürmez. Ölüm gerçekleşene kadar bilinçsizlik hali devam etmelidir. Yeterli bilinç kaybı oluşturmada başarı hayvanın beden yapısı ve ağırlığına bağlı olarak yeterli ve doğru hızda vurma işlemine yani tabancanın kullanılmasına bağlıdır. Tabancanın pozisyonu iyi ayarlandığında ani ve geriye dönüşü olmayan bir bilinç kaybı oluşturur.
Tabanca ile bayıltma için genç dana ya da boğalarda bu ekipmanın vurma hızının en az 70 m/s, düve ve reforme edilmiş kasaplık yaşlı sığırlar için 55 m/s’den aşağı olmaması tavsiye edilmektedir.

Karbondioksit ile bayıltmada; bayıltmadan sonra çok yönlü kanamaların önüne geçilmiş olur ve bayıltıldıktan sonra tam manasıyla hareketsiz kalan domuzlarda kanın akıtılması kolaylaştırılır. Aynı zamanda kullanılan CO2 solunumu aktive eder. Böylece, kan dolaşımını pozitif etkiler ve kuvvetli bir sirkülasyon oluşur. CO2 ya da gaz ile bayıltmanın tek dezavantajı masraflı oluşudur.

Askıda kesim sisteminde elde edilen et ve kan daha hijyenik olduğundan en
uygun kesim yöntemidir.

Kasaplık hayvanların kesilerek kanatılmasında dikkat edilmesi gereken başlıca
kurallar şunlardır:
Sersemletme ya da bayıltmadan hemen sonra ana damarlar kesilerek kan
mümkün olduğu kadar hızlı ve bol miktarda akıtılmaya başlanmalı, hayvanın bilinci geri gelmeden kanama sonlanmalıdır.
Kanatma ya da kesme işlemi keskin bir bıçak kullanarak kesim yerinde ince bir
çizgi oluşturacak şekilde yapılmalıdır. Hayvanın boynu ve damarları kesildikten sonra beyin fonksiyonlarının tamamen tükenmesi için en az 30 saniye beklenmelidir.
Kanama sona ermeden derinin yüzülmesi gibi hiçbir işlem uygulanmamalıdır.
Sersemletme, zincir takma ve kesme işlemleri için bir kişi sorumlu ise bu kişi
bir hayvan üzerinde işlemleri sırasıyla tek tek yapıp bitirdikten sonra diğer hayvana geçilmelidir.
Kümes hayvanlarının otomatik kesildiği işletmelerde mekanik sistem arızası
ya da sersemletmenin yeterince olmamasına bağlı hayvanın kendini yukarı doğru çekmesiyle yeterli kesimin gerçekleşmediği hayvanları kesmek için elle  kesim yapacak eğitimli bir kişi bulundurulmalıdır.
Hayvanı yatırarak yatay kanatmada kan çıkışını arttırmak amacıyla, hayvan üzerine bastırılarak zorlamamalı, dolayısıyla sindirim organları hareket ettirilmemelidir.
Göğüs kafesi zarı ya da pleura kesilmemeli ve delinmemelidir.
Askıda dikey kanatma sırasında kan toplama bölümünde idrar ve vücut sıvılarının kan ile karışmaması sağlanmalıdır.
Farklı hayvanlara ait kanlar, muayene edilmeden birbirleri ile karıştırılmamalıdır.
Bıçaklar her kanatma öncesi kaynar su ile yıkanmalı, bıçak kutuları temiz ve
sağlıklı olmalıdır.