HAYVAN DAVRANIŞLARI VE REFAHI - Deneme Sınavı - 18

Hastalık, yaralanma, hareket güçlüğü ve gelişme bozuklukları gibi durumların
hepsi zayıf refaha neden olurlar.

İyi refahın ölçümünde kullandığımız kriterlerin çoğu hayvanların olumlu tercihlerini ortaya koyan araştırmalardaki bilgilerden elde edilmiştir. Bu konudaki ilk
çalışmalar Hughes ve Black (1973) tarafından yapılmıştır.

Kafeslerde barındırılan ve dolayısıyla kanat ve bacak hareketleri yapamayan tavukların kemikleri açık kümeslerde yaşayan ve bu hareketleri rahatlıkla yapabilen tavuklara göre belirgin şekilde daha zayıf olduğu görülmüştür.

Hayvanlarda tekrar edilen hareketler, kendini ısırma, domuzlarda kuyruk ısırma,
tavuklarda telek yolma ve aşırı saldırgan davranışlar gibi normal olmayan davranışlar refahın zayıf olduğuna işarettir.

Avrupa Konseyi tarafından 1976 yılında Çiftlik Hayvanlarının Korunmasına
İlişkin Avrupa Sözleşmesi; Avrupa Birliği tarafından 1998 yılında Çiftlik Hayvanlarının Korunmasına İlişkin Direktif (98/58/EC) kabul edilmiştir.

Avrupa Birliği tarafından 20 Temmuz 1998 Tarihinde Çiftlik Hayvanlarının
Korunmasına İlişkin Direktif (98/58/EC) kabul edilmiştir. Bu direktifte çiftlik
hayvanlarının korunmasına ve refahının sağlanmasına yönelik en düşük standartlar belirlenmiştir. Bu direktif incelendiğinde zootekniyle ilgili bazı temel kuralların yasa haline getirildiği görülmektedir. Yabani hayvanlar; yarış, gösteri, kültürel veya sportif amaçla kullanılan hayvanlar; deney veya laboratuar hayvanları ile omurgasız hayvanlar bu direktifin kapsamı dışında tutulmuştur. Bu direktifin ekler bölümünde çiftlikteki personel, hayvanların kontrolü, kayıtların tutulması, hayvanlarda hareket imkânı, barındırma, ekipmanlar, yiyecek ve suyun sağlanması ile yetiştiricilik konularında temel kurallar verilmiştir.

Kuru dönemdeki gebe domuzların açlığını gidermek ve çiğneme ihtiyacını karşılamak için yüksek enerjili yemlerle birlikte yeterli miktarda iri ve hacimli veya selüloz oranı yüksek yemler verilmelidir.

Domuzların “araştırma” ve “burnuyla eşeleme” davranışlarına uygun ve yeterli miktarda bir materyal olmalıdır. Bu materyal hayvanın sağlığına zararlı olmaması koşuluyla saman, kuru ot, odun parçaları, talaş, mantar kompostu, turba veya bunların bir karışımı olabilir.

Kümeste her tavuk için doğrusal yemlik kullanılıyorsa en az 10 cm, dairesel yemlik kullanılıyorsa en az 4 cm yemlik uzunluğu sağlanmalıdır. Her tavuk için doğrusal suluk kullanılıyorsa 2.5 cm, dairesel suluk kullanılıyorsa 1 cm sağlanmalıdır. Damlama suluklar veya su kapları kullanılıyorsa, her 10 tavuk için en az bir damlama suluk veya su kabı yerleştirilmelidir. Her tavuk, en az iki damlama suluğa veya su kabına kolayca ulaşabilmelidir.
Her 7 tavuk için en az 1 folluk olmalıdır. Grup folluğu kullanılıyorsa en fazla 120 tavuk için en az 1 m2 lik folluk alanı olmalıdır. Her tavuk için en az 15 cm uzunluğunda tünek olmalı ve tüneğin kenarı keskin olmamalıdır. Tünekler arasındaki horizantal mesafe en az 30 cm olmalı, tünek ile duvar arasında en az 20 cm olmalıdır.
Her tavuk için en az 250 cm2 lik altlıklı alan olmalı; kümesteki toplam altlıklı alan zeminin en az üçte birini kaplamalıdır. Zemin, her bir ayağın ön tarafındaki keskin tırnakların her birini yeterli düzeyde destekleyecek şekilde yapılmalıdır.
Alternatif sistemler iki şekilde uygulanabilir. Birincisi tavuklarının farklı yükseklikteki düz yüzeyler (ara katlar) arasında serbestçe dolaşabildiği, diğeri ise tavukların kümes dışına çıkabildiği sistemler şeklinde olabilmektedir. Birinci sistem uygulanıyorsa; dörtten fazla yüzey (ara kat) olmamalı ve bir  üstteki yüzeyden aşağıdaki yüzeye dışkı düşmeyecek şekilde yerleştirilmeli, bu yüzeyler arasındaki boşluk en az 45 cm olmalı, yemlik ve suluklar bütün tavukların eşit bir şekilde
ulaşabileceği şekilde yerleştirilmelidir. Tavukların kümes dışına çıkabildiği sistemde, tavukların dışarıya çıkmasına imkan veren, en az 35 cm yüksekliğinde ve 40 cm genişliğinde ve binanın bütün uzunluğu boyunca yerleştirilmiş bir kaç adet boşluk olmalı, her 1000 tavuk için toplam 2 m açıklık olmalıdır.

Kümese civcivler konulduktan sonra 7 gün içinde başlayan ve piliçlerin tahmini kesim süresinden 3 gün önce biten sürede, günde toplam 6 saatlik karanlık periyot olmalı, bu 6 saatin en az 4 saati kesintisiz olmalıdır.

Türkiye’de hayvan refahı ile ilgili en önemli yasal düzenleme Orman
ve Su İşleri Bakanlığı (Eski Çevre ve Orman Bakanlığı) tarafından yayınlanan ve
2004 yılında kabul edilerek yürürlüğe giren 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu dur. Bu kanunun amacı, “hayvanların rahat yaşamlarını ve hayvanlara iyi ve
uygun muamele edilmesini temin etmek, hayvanların acı, ıstırap ve eziyet çekmelerine karşı en iyi şekilde korunmalarını, her türlü mağduriyetlerinin önlenmesini
sağlamaktır” şeklinde belirtilmiştir.

Hayvan refahı başlangıçta hayvan hakları ve hayvanların korunması şeklinde ele alınırken, 1964 yılında Harrison tarafından yayınlanan “Hayvan Makineler” adlı kitap bugünkü anlamıyla hayvan refahının başlamasında önemli rol oynamıştır. Önceleri pet hayvanları, 1980’lerde Laboratuar hayvanları ve 1990’larda ise daha çok çiftlik hayvanlarının refahı üzerinde durulmuştur.

Kaşeksi: Kronik hastalık veya beslenme yetersizliği sonucu vücudun çok zayıf ve bitkin vaziyette olması.

Refah hayvanın bir karakteridir, ona sonradan verilen bir imkân değildir. İnsanlar tarafından yapılan olumlu müdahaleler ve ayrılan kaynaklar hayvan refahının geliştirilmesine katkıda bulunduğu halde refah olarak adlandırılamaz.
• Refah var veya yok şekilde mutlak bir durum olarak değerlendirilmemelidir. Aksi takdirde farklı çevre şartları ile iyi ve kötü davranışların hayvan üzerine etkisi tartışılırken refah ifadesinin kullanım alanı daralır.
• Refah düzeyinin iyileştirilmesi mümkün olduğu gibi kötüleştirilmesi de mümkündür. Dolayısıyla refahı mutlak bir durum olarak görmek veya iyileştirilmesinin bir sınırı olduğunu belirtmek mantıklı değildir.

Aşağıdaki durumlarda nakil yapılmaz.
• Şiddetli ağrılı veya yardımsız yürüyemeyen hayvanlar,
• Şiddetli açık yaralı veya prolapsuslu hayvanlar,
• Gebeliğin son %10 luk diliminde bulunan hayvanlar ile doğum yaptıktan sonra bir hafta geçmemiş hayvanlar,
• Göbek kordonu henüz iyileşmemiş yeni doğanlar,
• Üç haftalık yaştan küçük domuz yavruları, bir haftalık yaştan küçük kuzular, on günlük yaştan küçük buzağılar (ancak bu genç hayvanların 100 km
den daha az nakillerinde bu kurala uyulmaz),
• Anneleriyle birlikte değillerse, sekiz haftalık yaştan küçük köpek ve kedi
yavruları

Toplumlar ve bilim adamlarının hayvan refahı konusuna bakışları ve refah değerlemesi yaparken ağırlık verdikleri yönlerin farklı olması refah tanımı konusunda uzlaşma sağlanmasını zorlaştırmıştır. Buna rağmen refah tanımında genel olarak hayvanın 3 temel özelliği esas alınarak yapılmaktadır. Bu özellikler,hayvanın biyolojik işlevleri, davranışları ve duyguları şeklinde sıralanabilir. Refah tanımlamaları genelde hayvanların çevreye uyumu ve davranışları gibi özelliklerine bakılarak yapılmıştır.

Bir ülkede hayvan refahı uygulamalarının yaygınlaşmasını en az 3 faktöre bağlamak mümkündür. Bu faktörler; insanların bilinç ve kültür seviyesinin yüksek olması; insanların ekonomik gelirlerinin yüksek olması; devletin refah konusunda yasal düzenlemeler çıkarması ve bu yasaların takipçisi olması şeklinde sıralanabilir.