HAYVAN BESLEME

Kanatlı kümes hayvanları insanların sağlıklı ve dengeli beslenebilmesi için gerek­sinim duydukları beyaz et ve yumurta gibi hayvansal protein kaynaklarının üre­tilmesinde büyük önem taşımaktadır. Özellikle yumurta tavuğu ve etlik piliç üre­timi ülkemizdeki hayvansal üretim içerisinde oldukça önemli bir paya sahiptir. Hindi, kaz, ördek ve bıldırcın üretimi ise daha azdır. Kanatlı kümes hayvanlarının beslenmesi karma yeme dayalı olarak yapılmakta ve yem maliyeti toplam üre­tim maliyetinin yaklaşık % 70’ini oluşturmaktadır. Bu nedenle işletmede doğru bir besleme idaresinin uygulanması çok önemlidir. Kanatlı kümes hayvanlarının yaşamlarını aksaksız sürdürmeleri, et ve yumurta üretebilmeleri için ekonomik olarak beslenmeleri gerekir. Bunun gerçekleştirilmesi hayvanın sindirim sistemi ve fizyolojisinin yakından tanınması, beslenmeleri konusunda temel ilkelerin iyi bilinmesi, verim yönü ve özelliklerine uygun beslenmesi ile mümkündür.

Kanatlı kümes hayvanlarının sindirim sistemi ağızla başlar ve kalın bağırsağın so­nunda ürogenital yolla birleşerek kloakla son bulur. Bu sistem içinde yer alan or­ganlar; ağız, kursak, bezel mide (ön mide, proventriculus), taşlık (kaslı mide, pars muscularis), ince ve kalın bağırsaklar ile iki adet kör bağırsaktır. Karaciğer, safra kesesi ve pankreas bezi de sindirime yardımcı organlar olarak kabul edilirler.

Kanatlı kümes hayvanlarının sindirim sistemi ağızla başlar ve kalın bağırsağın so­nunda ürogenital yolla birleşerek kloakla son bulur. Bu sistem içinde yer alan or­ganlar; ağız, kursak, bezel mide (ön mide, proventriculus), taşlık (kaslı mide, pars muscularis), ince ve kalın bağırsaklar ile iki adet kör bağırsaktır. Karaciğer, safra kesesi ve pankreas bezi de sindirime yardımcı organlar olarak kabul edilirler. Ka­natlı kümes hayvanlarının sindirim organları, geviş getiren hayvanların sindirim organlarına kıyasla kısa ve hacimsizdir. Bu hayvanlarda ağzın işlevi, yemlerin alın­masıyla sınırlıdır. Kanatlı kümes hayvanlarında diş bulunmadığı için yemler ağızda öğütülmez ve parçalanmaz. Geviş getiren hayvanlardaki dudak ve dişlerin yerini almıştır. Gaga şekli ve büyüklüğü, türe ve beslenme alışkanlıklarına bağlı olarak de­ğişmektedir. Kanatlı kümes hayvanlarında ağız boşluğu ve yutak, orofarenks adıyla adlandırılan tek bir boşluktan oluşmaktadır. Dil, dil kemiğine bağlıdır ve çok hare­ketlidir. Kanatlı kümes hayvanlarında 7 adet tükürük bezi bulunur. Bu bezler mu­kus salgılar.

Kanatlı kümes hayvanlarında yemler ağızda çok kısa süre kalmakta ve tü­kürükle ıslatılıp yemek borusuna aktarılmaktadır. Mukusca zengin olan tükürüğün temel işlevi ağıza alınan yemin ıslatılması, yumuşatılması ve kayganlaştırılmasıdır. Gaga ile ağıza alınan ve tükürük salgısı ile bulaşan yemler, dilin hızlı bir hareketi ile yutağın alt kısmına gönderilir. Kanatlı kümes hayvanlarında kursak, yemlerin depo­lanması görevini yapar. Taşlık dolu olduğu zaman yemler yemek borusu ve kursakta depolanır. Taşlık boş ise, yem partiküllleri kursakta bekletilmeden mideye aktarılır. Kanatlı kümes hayvanlarının kursaklarındaki mukoz bezlerde bol miktarda salgı ha­zırlanmaktadır. Fakat bu salgı enzim içermez, sadece kursağa gelen yemlerin ıslatı­larak yumuşatılmasını sağlar. Kanatlı kümes hayvanlarında uzun iğ şeklindeki bezel mide, küp şeklinde hücrelerden oluşan epitel dokuyla kaplanmıştır ve bol miktarda salgı bezi içerir. Geviş getiren hayvanların aksine, kanatlı kümes hayvanlarında pep­sinojen ve HCL aynı bezlerden salgılanmaktadır. Bezel mideden yemler geçerken bu salgıyla bulaşır ve kısa sürede taşlığa ulaşır. Memelilerde dişlerin yaptığı öğütme işini, kanatlı kümes hayvanlarında taşlık yapar. Yemlerle birlikte küçük taş ve metal parçacıklarının yutulması, taşlıktaki öğütme işine yardımcı olur. Bağırsaklar, sindiri­min tamamlandığı ve besin maddelerinin kana karıştığı, yani emilimin gerçekleştiği organlardır. Bağırsaklardan salgılanan enzimlerle, karaciğerde hazırlanıp on iki par­mak bağırsağına dökülen safra ve pankreas bezinden salgılanarak aynı şekilde on iki parmak bağırsağına ulaşan enzimlerin katalize ettiği kimyasal reaksiyonlar sonunda, yemlerle hayvanlara verilen karbonhidratlar, glukoz, fruktoz ve galaktoz gibi mono sakkaritlere, yağlar yağ asitleri ve gliserole, proteinler ise amino asitlerine dönüştürü­lürler. Ortaya çıkan bu metabolitler, ince bağırsak epitel hücrelerinin cidarlarından emilerek kana karışır ve dokulara gönderilirler. Kanatlı kümes hayvanlarının kalın bağırsaklarında besin maddelerinin sindirimi ve emilimi önemsenmeyecek düzey­dedir. Buna karşılık kalın bağırsak suyun geriye emilimini sağlar.

Bağırsaklardan salgılanan enzimlerle, karaciğerde hazırlanıp on iki par­mak bağırsağına dökülen safra ve pankreas bezinden salgılanarak aynı şekilde on iki parmak bağırsağına ulaşan enzimlerin katalize ettiği kimyasal reaksiyonlar sonunda, yemlerle hayvanlara verilen karbonhidratlar, glukoz, fruktoz ve galaktoz gibi mono sakkaritlere, yağlar yağ asitleri ve gliserole, proteinler ise amino asitlerine dönüştürü­lürler.

Kanatlı kümes hayvanlarında protein metabolizmasının son ürünü ürik asittir.

Kanatlı kümes hayvanları kolay sindirilen karbonhidratlar (nişasta ve mono sak­karitler), protein, makro ve iz elementler ve vitaminlerce zengin yoğun yemlerle beslenirler.

Optimum çevre sıcaklığında ba­rındırılan mutlak istirahat durumunda olan, hareket etmeyen, belirli bir süre aç bırakılmış, verim vermeyen ve canlı ağırlığı değişmeyen bir hayvanın 24 saatte harcadığı enerjiye bazal metabolizma enerjisi denir.

Yumur­ta tavukları, kuluçkadan çıktıktan yaklaşık 20 hafta sonra yumurtlamaya başladık­ları halde, büyümeleri 30-34. haftaya kadar devam eder.

Kanatlı kümes hayvanlarının vücudunda, et ve yumurta gibi ürünlerinde diğer elementlere göre daha fazla miktarlarda bulunan elementlere makro elementler de­nir. Kalsiyum, fosfor, magnezyum, sodyum, potasyum, klor ve kükürt makro ele­mentlerdir. Hayvan vücudunda ve hayvansal ürünlerde çok küçük miktarlarda bulunan ancak fizyolojik olarak önemli fonksiyonlara sahip elementler ise iz elementler olarak isimlendirilir. Hay­van vücudunda 50 mikrogram/kg düzeyinin üzerinde bulunmayan ve vücut ağırlı­ğının % 0.15-0.45’ini oluşturan iz elementler, demir, bakır, kobalt, mangan, çinko, selenyum, krom, flor ve molibdendir.

Kanatlı kümes hayvanlarının sindirim sistemi ağızla başlar ve kalın bağırsağın sonunda ürogenital yolla birleşerek kloakla son bulur.

Karaciğer, safra kesesi ve pankreas bezi de sindirime yardımcı organlar olarak kabul edilirler.

Metabolik enerjiden ısı kayıpları düşüldüğünde net enerji (NE) bulunur.

Hayvana sunulan yemdeki protein düzeyi ile enerji düzeyi arasında bulunması gereken dengeye kalori-protein oranı denir ve yemdeki metabolik enerjinin (kcal/kg) yemdeki ham proteine (%) bölünmesiyle bulunur.

Kalsiyum, fosfor, magnezyum, sodyum, potasyum, klor ve kükürt makro elementlerdir. Hayvan vücudunda 50 mikrogram/kg düzeyinin üzerinde bulunmayan ve vücut ağırlığının % 0.15-0.45’ini oluşturan iz elementler, demir, bakır, kobalt, mangan, çinko, selenyum, krom, flor ve molibdendir.

Kanatlı kümes hayvanlarının su gereksinimi yani tüketilen su miktarı, hayvanların yaşı, canlı ağırlığı, verim durumu, çevre sıcaklığı, tüketilen yem miktarı ve yemin bileşimi gibi faktörlere bağlı olarak değişmektedir.

Etlik piliç üretiminde kesim ağırlığı ortalama 2000 g dolayındadır.

Kesimden önceki son haftada (en az 5 gün) kesim öncesi yemi kullanılmalıdır.

Civciv başlangıç yemleri, yumurtadan çıkıştan itibaren 8. haftaya kadar kullanılmaktadır.

Kanatlı kümes hayvanlarının sindirim sistemi ağızla başlar ve kalın bağırsağın sonunda ürogenital yolla birleşerek kloakla son bulur. Bu sistem içinde yer alan organlar; ağız, kursak, bezel mide (ön mide, proventriculus), taşlık (kaslı mide, pars muscularis), ince ve kalın bağırsaklar ile iki adet kör bağırsaktır. Karaciğer, safra kesesi ve pankreas bezi de sindirime yardımcı organlar olarak kabul edilirler. Doğru cevap A'dır.