HAYAT SİGORTALARI VE BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ

Dünyada olduğu gibi ülkemizde de, sosyal güvenlik sistemi ile ilgili birtakım sorunlar, toplumun her
kesiminde yeni çözüm arayışlarına neden olmuştur. Tüm bu tartışma ve ihtiyaçlar neticesinde, 28.03.2001 Tarih ve 4632 sayılı “Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu”, TBMM’de kabul edilmiş ve 7 Ekim 2001 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Sistemin işlerliği açısından temel kaynak olan bu kanuna yardımcı diğer önemli yasal düzenleme ise
28 Şubat 2002 tarihinde yürürlüğe giren fakat ardından yürürlükten kaldırılarak yenilenen ve 9 Nisan 2008 tarih, 26842 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak 9 Ağustos 2008 tarihinde yürürlüğe giren “Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik”tir.

Ülkemizde, 9 Nisan 2008 tarih, 26842 sayılı “Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik”in de
yürürlükten kaldırılması neticesinde, 9 Kasım 2012 tarih, 28462 sayılı yeni “Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik” yürülüğe girmiştir.

Kanun, hukukun yazılı kaynaklarının temelini oluşturur ve Türkiye Cumhuriyeti’nde kanun koyma
yetkisi yasama organı olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne verilmiştir.
Meclis, o günkü isimleriyle, Maliye Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Hazine
Müsteşarlığı ve Sermaye Piyasası Kurulu’nun görüş ve önerilerini de alarak, 28 Mart 2001 tarihinden
Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu’nu (BETYSK) kabul etmiştir. Kanun, 7 Nisan
2001 tarihinde 24366 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.

Yönetmelikler, bakanlıkların ve kamu tüzel kişilerin kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve
tüzüklerin uygulanması için çıkardıkları hukuk kurallarıdır. Yönetmelikler, yasa ve tüzüklere aykırı
hüküm içeremezler. Ülke çapında uygulanacak olan yönetmeliklerin yargısal denetimi Danıştay
tarafından yapılırken, diğer yönetmeliklerin yargısal denetimi genel görevli idari mahkemeler tarafından yapılır. BETYSK’nın hemen ardından 28 Şubat 2002 tarihinde dört temel yönetmelik çıkarılarak kanunun uygulamalarına açıklık getirilmiş ve günümüze kadar çok sayıda yönetmelik ile bireysel emeklilik sistemi işlerliğini arttırmıştır.

Genelgeler, yasa ve yönetmeliklerin uygulanmasında yol göstermek, herhangi bir konuda
aydınlatmak, dikkat çekmek üzere ilgililere gönderilen yazılardır.

4632 Sayılı Kanunun üçüncü maddesi bireysel emeklilik sisteminde kurumsal yapının en üstünde yer alan kurumu tanımlamaktadır. Bu organ Bireysel Emeklilik Danışma Kuruludur (BEDK). BEDK, bireysel emeklilik sistemi ile ilgili politikaları belirlemek, hayata geçirilmesi ile ilgili gerekli önlemler konusunda önerilerde bulunmak ve mevzuat düzenlemeleri hakkında tavsiye niteliğinde karar almakla görevlidir. BEDK; Hazine Müsteşarlığı’nın başkanlığında, Maliye Bakanlığı (şimdiki ismiyle Hazine ve Maliye Bakanlığı), Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, (şimdiki ismiyle Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı), Hazine Müsteşarlığı ve Sermaye Piyasası Kurulu tarafından görevlendirilecek en az genel müdür seviyesindeki birer temsilciden oluşmaktadır.

Emeklilik sözleşmesinde belirtilen esaslar dahilinde, şirket nezdinde katılımcı adına açılan bireysel
emeklilik hesabına katkı yapılır. Şirket, katkı paylarını, en geç şirkete intikalini takip eden ikinci iş
gününde yatırıma yönlendirmek zorundadır.

Katılımcı, bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerinin başka bir emeklilik şirketine aktarılmasını
talep edebilir. Aktarım talebinde bulunulması halinde şirket, bildirimin ulaşmasından itibaren en geç on iş günü içinde talebi yerine getirmekle ve birikimlerle birlikte hesaba ilişkin bilgi ve belgeleri aktarmakla yükümlüdür.

Katılımcı, bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerinin başka bir emeklilik şirketine aktarılmasını
talep edebilir. Aktarım talebinde bulunulması halinde şirket, bildirimin ulaşmasından itibaren en geç on iş günü içinde talebi yerine getirmekle ve birikimlerle birlikte hesaba ilişkin bilgi ve belgeleri aktarmakla yükümlüdür. Başka bir şirkete aktarım talebinde bulunulabilmesi için şirkette en az bir yıl süreyle kalınmış olması gereklidir.

Dünya’da olduğu gibi ülkemizde de, sosyal güvenlik sistemi ile ilgili birtakım sorunlar, toplumun her kesiminde yeni çözüm arayışlarına neden olmuştur. Tüm bu tartışma ve ihtiyaçlar neticesinde, 28.03.2001 Tarih ve 4632 sayılı “Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu”, TBMM’de kabul edilmiş ve 7 Ekim 2001 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Türkiye’de Bireysel Emeklilik Sistemi Mevzuatının kaynakları; kanunlar, yönetmelikler, tebliğler, kararlar ve genelgelerden oluşmaktadır.

Bireysel emeklilik tasarruf ve yatırım sistemi kanununda geçen başkanlık tanımı değil bakan veya bakanlık tanımıdır. Diğer seçeneklerin hepsi de kanunda yer alan tanımlardandır.

BEDK; Hazine Müsteşarlığı’nın başkanlığında, Maliye Bakanlığı (şimdiki ismiyle Hazine ve Maliye Bakanlığı), Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, (şimdiki ismiyle Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı), Hazine Müsteşarlığı ve Sermaye Piyasası Kurulu tarafından görevlendirilecek en az genel müdür seviyesindeki birer temsilciden oluşmaktadır.

Bireysel Emeklilik Sistemine göre, katılımcının emekli olmaya hak kazanabilmesi için iki şart vardır:

Yıllık gelir sigortası sözleşmelerinde;

Faaliyet ruhsatı almak üzere Müsteşarlığa yapılan başvurularda; iki yıl içinde en az yüz bin katılımcıya hizmet verecek biçimde gerekli her türlü planlamanın yapılmış olması şartı aranmaktadır.

Bireysel emeklilik aracıları;

Katılımcılar, ilgili Kanun maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten sonra;

İyileştirme planında öngörülen önlemlerin zamanında alınmaması veya bu tedbirlerin uygulanmasına rağmen bu maddenin birinci fıkrasında belirlenen hususların devam etmesi ya da şirketin mali bünyesindeki zayıflamanın bu maddenin birinci fıkrasında yer alan safhaların uygulanması durumunda dahi şirketin mali durumunun düzeltilmesine imkan bulunmadığının tespit edilmesi hallerinde Bakan, şirketin;