HAYAT SİGORTALARI VE BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ

Sigortacılık sektörü genel olarak "Sigortacılık Kanunu" ve "Türk Ticaret Kanunu" olmak üzere iki temel kanunla düzenlenmektedir. Ülkemizde özel sigortacılık faaliyetleri sigorta şirketleri, bu şirketlerin acenteleri ve brokerler tarafından yürütülmektedir. Bu şirketlerin kuruluş şartları ve bağlı oldukları hükümler, 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu ile düzenlenmiştir. Buna karşılık, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nda (TTK.), sigorta hukukunun genel hükümlerinin yanı sıra

- zarar sigortaları (mal ve sorumluluk sigortalan) ile

- can sigortaları (hayat, kaza, hastalık ve sağlık sigortaları) düzenleme konusu yapılmıştır.

Yönetmeliğin İkinci Bölümünde hayat sigortası ve türleri tanımlanmıştır. Buna göre;

• Hayat sigortası, “ölüm ve/veya yaşama ihtimallerine bağlı teminatlar ile bunlara bağlı ek teminatların verilebildiği, ürünün özelliğine göre birikim priminin de alınabildiği ve tazminat ve/veya birikimlerin belirli bir tutarda ya da prim iadesi veya irat şeklinde ödenebildiği hayat grubu sigorta branşıdır.”

• Evlilik/Doğum sigortası; “Tek ya da taksitli prim ödemeleri karşılığında, sigortalılara evlilik, doğum ve insan hayatı ile ilişkili benzeri olayları esas alarak ödeme yapan hayat grubu sigorta branşıdır.”

• Sermaye itfa sigortası; “Tek ya da taksitli prim ödemeleri karşılığında, süresi ve miktarı açısından belirli olan taahhütleri kapsayan aktüeryal tekniğe dayanan, risk unsuru içermeyen ve birikim işlemlerine bağlı ödeme yapan hayat grubu sigorta branşıdır.”

• Yatırım fonlu sigortalar; “Sermaye itfa sigortası hariç diğer hayat grubu sigortaları ürünlerinin bir varlığa veya varlık grubuna endekslendiği ve yatırımların fon esasına göre yapıldığı hayat grubu sigorta branşıdır.”

Hayat Sigortası Genel Şartları'nda ölüm rizikosunun aşağıda belirtilen hallerde gerçekleşmesi halinde bu tür rizikoların sigorta teminatı dışında kalacağı hükme bağlanmıştır.

1. Yolcu sıfatı dışında havada yapılan yolculuklar esnasında ölüm rizikosu gerçekleşirse, şirket yalnız riyazi ihtiyat ödemekle yükümlüdür; ölüm tazminatı ödenmez.

2. Aksi sözleşme ile kararlaştırılmadıkça, sigorta savaş halinde geçerli değildir.

3. Sigortalı, üç yıldan kısa sürede devam eden ve ölüm ihtimaline karşı yapılan sözleşmede, intihar veya intihara teşebbüs sonucunda ölürse sigortacı sigorta bedelini ödemekle yükümlü değildir. Ancak, sigorta sözleşmesinin üç yılı doldurmuşsa, bu riziko teminat dışı olmaktan çıkar ve sigortacı sigorta bedelini tam olarak ödemek zorundadır.

4. Sigortadan faydalanan kimse hayatı üzerine sigorta yapmış olanı öldürmüş veya onun öldürülmesinde herhangi bir şekilde suç ortaklığı etmişse sigorta bedelinden mahrum kalır ve bu bedel ölenin mirasçılarına ait olur.

5. Sigortalı aksine bir sözleşme olmadığı sürece, AIDS, nükleer, biyolojik ve kimyasal silah kullanımı veya nükleer, biyolojik ve kimyasal maddelerin açığa çıkmasına neden olacak her türlü saldırı ve sabotaj veya tedavi amaçlı olanlar hariç nükleer rizikolar sonucu ölürse, sigortacı, yalnız riyazi ihtiyatı ödemekle yükümlüdür.

Geçerli olan sene içinde alınan primler toplamından rizikoya karşılık gelen prim ve masraflar düşürüldükten sonra bakiyenin yani tasarruf priminin faizlendirilerek hayatta kalanlara bölüştürülmesine riyazi ihtiyat denir.

Sigorta sözleşmelerinin ana muhtevası, Hazine Müsteşarlığınca onaylanan ve sigorta şirketlerince aynı şekilde uygulanacak olan genel şartlara uygun olarak düzenlenir. Ancak, sigorta sözleşmelerinde işin özelliğine uygun olarak özel şartlar tesis edilebilir. Bu hususlar, sigorta sözleşmesi üzerinde ve özel şartlar başlığı altında herhangi bir yanılgıya neden olmayacak şekilde açık olarak belirtilir (SK.m.11/1). Sigorta sözleşmeleri, her hangi bir şekil şartına da tabi tutulmamıştır. Özel hukuk alanında geçerli bir ilke olan sözleşme serbestisi ilkesi sigorta sözleşmeleri açısından da geçerlidir. Ancak, sigorta sözleşmesi kurulduktan sonra kural olarak sigortacı sigorta ettirene, her iki tarafın da hak ve yetkilerini gösteren ve kendisi tarafından imzalanmış bir sigorta poliçesi verir.

Sigorta poliçesi ise sigorta genel ve özel şartlarını da içermektedir. Hazine Müsteşarlığı tarafından onaylanan sigorta genel şartları, yargısal ve idari denetime tabi kurallardır. Özel şartlar ise tarafların aralarında anlaşarak belirledikleri şartlardır.

Hayatı üzerine sigorta sözleşmesi yapılan kişiye "sigortalı", prim ödemek suretiyle sigortalının menfaatini sigortacı nezdinde sigortalayan kişiye "sigorta ettiren" ve sigorta sözleşmesine taraf olmamakla beraber lehine sigorta sözleşmesi yapılan ve rizikonun gerçekleşmesi halinde kural olarak sigorta tazminatını sigortacıdan isteme hakkına sahip olana da "lehdar" denir. Rizikonun üzerinde gerçekleştiği şahsa ise “riziko şahsı” denir.

Ortaklar tarafından verilen belirli taksitler neticesinde oluşacak tutarın belli bir tarihte bu ortaklardan hayatta kalanlar arasında paylaşılması şartıyla yapılan sigortalara "Tontin" adı verilmektedir. 17 nci yüzyılında Lorenzo Tonti tarafından geliştirilen bu sistem kurucusunun adından esinlenerek Tontin adı ile bilinmektedir. 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile daha önce yasaklanmış Tontin uygulaması yeni kanunla serbest bırakılmıştır. Buna göre tontinler, 6102 sayılı TTK.m 1488'de "Birden çok kişi tarafından verilen katkı payları ile oluşturulan varlıkların, belirli bir tarihte hayatta kalanlar ve ölenin önceden belirlemiş olması hâlinde, lehdarlar arasında paylaştırılması ilkesi uyarınca tontinler kurulabilir" şeklinde hükme bağlanmıştır.

Sigortacı, sözleşme yapmadan önce sigortalanmak istenen rizikoyu tam olarak bilmek ister. çünkü sigortacı, rizikonun gerçekleşme ihtimaline göre primi belirleyecek veya sözleşme yapıp yapmama kararı verecektir. Genel olarak sigorta ettirenin beyanlarına göre sigorta primi belirlenecektir. Sigortacının, her sigorta ettiren için ayrı ayrı araştırma yaparak bilgi toplaması masraflı olacaktır. Bu nedenle ve sigortacının rizikoyla ilgili bilgi sahibi olabilmesini sağlamak amacıyla sözleşme öncesi ihbar (bildirim) yükümlülüğü düzenlenmiştir.

Sigorta ettiren bildirim yükümlülüğü yerine getirilmemiş ya da gerçeğe uygun olmayan beyanda bulunmuşsa sigortacı sözleşmeden cayabilir ya da sigorta primini mevcut duruma göre değiştirebilir. TTKm.1439/1'e göre, sigortacı için önemli olan bir husus bildirilmemiş veya yanlış bildirilmiş olduğu takdirde, sigortacı onbeş gün içinde sözleşmeden cayabilir veya prim farkı isteyebilir. İstenilen prim farkının on gün içinde kabul edilmemesi hâlinde, sözleşmeden cayılmış kabul olunur. Önemli olan bir hususun sigorta ettirenin kusuru sonucu öğrenilememiş olması veya sigorta ettiren tarafından önemli sayılmaması durumu değiştirmez.

Sigorta ettiren, sözleşme yapılırken şu bilgileri bildirmek zorundadır:

- Yaş beyanı

- Prim ödeme borcu 

- Ödeme şekli ve zamanı 

- Primin ödenmemesi

sigortacılık sektörü türk ticaret kanunu ve sigortacılık kanunu ile düzenlenmektedir.

Sigorta sözleşmesi ile ilgili tarafların ilişkisini ve sigortacılıkla uğraşan kuruluşların çalışmalarını düzenleyen hukuk kuralları bütününe ve bu kuralları bir sistem içinde inceleyen hukuk dalına Sigorta Hukuku adı verilir.

Özel Sigorta Hukuku alt grubunda yer alan Can Sigortalarının bir türü olan Hayat Sigortaları
uygulamalarında esas alınacak hükümler esas itibariyle şunlardır;
• Genel Hükümler (Türk Ticaret Kanunu, Borçlar Kanunu, Sigortacılık Kanunu gibi)
• Hayat Sigortası Genel Şartları
• Hayat Sigortaları Yönetmeliği

Kaza sigortaları can sigortalarının alt başlığıdır.

Kar sigortası adı altında herhangi bir sigorta alt birimi bulunmamaktadır.

03/06/2007 tarihinde yürürlülüğe girmiştir.

Malî bünyenin güçlendirilmesi 4. kısımda yer almaktadır.

tamamı içeriklerindendir.

Hayat sigorta sözleşmesinde riziko, sözleşen tarafların iradelerinin dışında kalan ve ödeme yükümlülüğünün ortaya çıkmasına sebep olan olaydır.

Hayat sigortası sözleşmesindeki taraflar;
1. Sigortacı
2. Sigorta Ettiren
3. Riziko Şahsı
4. Lehdar