HAYAT SİGORTALARI VE BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ - Deneme Sınavı - 2

Katılımcının emekliliğe hak kazanmadan sistemden ayrılma talebinde bulunması halinde şirket, bildirimin ulaşmasından itibaren yirmi iş günü içinde katılımcının birikimlerini tamamen öder ancak Müsteşarlıkça belirlenen hallerde katılımcıya sistemden ayrılmadan kısmen ödeme de yapılabilir. Öngörülen aktarma ve ödeme yükümlülüklerini belirlenen süreler içinde gereği gibi yerine getirmeyen şirket, fon birim pay fiyatı değişikliklerini dikkate alarak bu işlemden dolayı varsa katılımcının birikiminde oluşan parasal kaybı hesaplayarak katılımcının hesabına öder. Katılımcının hesabının bulunmadığı durumlarda ise ödeme katılımcının kendisine yapılır.

Emeklilik sözleşmesi veya yıllık gelir sigortası sözleşmesi hükümlerine göre, hak sahiplerine ödenmesi gereken tutar, ödemeyi gerektiren tarihten itibaren on yıl içinde hak sahipleri tarafından aranmamış ise, onuncu yılı takip eden yılbaşından itibaren altı ay içerisinde hak sahiplerinin adı, soyadı ve hak kazandıkları para miktarını gösterir şekilde tanzim edilecek bir cetvel ile Müsteşarlık emrine Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına aktarılır. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına yatırılan bu paralar iki yıl içinde sahipleri tarafından aranmadığı takdirde Hazineye gelir kaydedilir.

Şirket, katılımcının sisteme ilk kez katılması sırasında ve yeni bir bireysel emeklilik hesabı açtırması halinde giriş aidatı talep edebilir. Söz konusu giriş aidatları bireysel emeklilik hesabına ödenen katkılardan ayrı olarak azami bir yıl içerisinde taksitler halinde de ödenebilir.

“Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu”, TBMM’de 2001 yılında kabul edilmiştir.

Ülkemizde gönüllü katılıma dayalı ve katkı esasıyla oluşturulan bireysel emeklilik sisteminin 4632 sayılı Kanununda geçen tanımlardan katkı payı emeklilik sözleşmesi hükümlerine göre ödenmesi gereken tutarı ifade etmektedir.

Ülkemizde gönüllü katılıma dayalı ve katkı esasıyla oluşturulan bireysel emeklilik sisteminin 4632 sayılı Kanununda geçen tanımlardan portföy yöneticisi kuruldan portföy yöneticiliği yetki belgesi almış ve Kurulca uygun görülen portföy yönetim şirketini ifade etmektedir.

4632 Sayılı Kanunun üçüncü maddesi bireysel emeklilik sisteminde kurumsal yapının en üstünde yer alan kurumu tanımlamaktadır.Bu kurum Bireysel Emeklilik Danışma Kuruludur.

Bireysel Emeklilik Sistemine göre, katılımcının emekli olmaya hak kazanabilmesi için 56 yaşını doldurmuş olması gerekmektedir.

Bireysel Emeklilik Sistemine göre, katılımcının emekli olmaya hak kazanabilmesi için sisteme giriş tarihinden itibaren en az on yıl sistemde bulunmak zorundadır.

Sermayesinin otuz trilyon liradan az olmaması ve ödenmiş sermayesinin asgari on trilyon olması ve kalanının dört yıl içerisinde ödenmesinin taahhüt edilmesi kurulacak bir emeklilik şirketinin sahip olması gereken şartlardan biri değildir.

Kuruluş izni alan emeklilik şirketinin faaliyete geçebilmesi için alması gereken faaliyet ruhsatı Hazine Müsteşarlığı tarafından verilmektedir.

Emeklilik şirketlerinin yapısı ve organları hakkındaki düzenlemeler kanunun 12. Maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre; şirketin yönetim kurulu beş kişiden az olamaz.

Bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat veya maluliyet nedeniyle ayrılanlar Devlet katkısı hesabındaki tutarın tamamını geri alır

Kanunda geçen tanımlardan;
Bakan veya Bakanlık, Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan veya Bakanlığı,
Müsteşarlık, Hazine Müsteşarlığını,
Kurul, Sermaye Piyasası Kurulunu,
Katılımcı, emeklilik sözleşmesine kendi ad ve hesabına taraf olan gerçek kişiyi,
Katkı payı, emeklilik sözleşmesi hükümlerine göre ödenmesi gereken tutarı,
Şirket, emeklilik şirketini,
Fon, emeklilik yatırım fonunu,
Portföy yöneticisi, Kuruldan portföy yöneticiliği yetki belgesi almış ve Kurulca uygun görülen portföy yönetim şirketini,
Saklayıcı, emeklilik yatırım fonu portföyündeki varlıkların saklandığı ve Kurulca uygun görülen saklama kuruluşunu,
Bireysel emeklilik hesabı, emeklilik sözleşmesi çerçevesinde katılımcı ad ve hesabına ödenen katkılar ve bu katkılara ilişkin her türlü getirinin katılımcı bazında izlendiği hesabı,
Birikim, bireysel emeklilik hesabındaki katkılar ile bunların getirilerinin toplamını,
Bireysel emeklilik aracıları, emeklilik şirketlerinin emeklilik sözleşmelerine aracılık eden veya bunları emeklilik şirketi adına yapan kişileri ifade etmektedir. (BETYSK Md.2)

Emeklilik sözleşmesinde belirtilen esaslar dahilinde, şirket nezdinde katılımcı adına açılan bireysel emeklilik hesabına katkı yapılır. Şirket, katkı paylarını, en geç şirkete intikalini takip eden ikinci iş gününde yatırıma yönlendirmek zorundadır.

Bireysel Emeklilik Sistemine göre, katılımcının emekli olmaya hak kazanabilmesi için iki şart vardır:
• Katılımcı, sisteme giriş tarihinden itibaren en az on yıl sistemde bulunmak zorundadır.
• Katılımcı 56 yaşını doldurmuş olmalıdır.
Emekliliğe hak kazanan katılımcı kanuna göre şu haklardan birine sahip olmaktadır:
• Bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerinin bir kısmının kendisine ödenmesini istemek.
• Bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerinin tamamının kendisine ödenmesini istemek.
• Yıllık gelir sigortası sözleşmesi çerçevesinde kendisine maaş bağlanmasını talep etmek.

Emeklilik sözleşmesi veya yıllık gelir sigortası sözleşmesi hükümlerine göre, hak sahiplerine ödenmesi gereken tutar, ödemeyi gerektiren tarihten itibaren on yıl içinde hak sahipleri tarafından aranmamış ise, onuncu yılı takip eden yılbaşından itibaren altı ay içerisinde hak sahiplerinin adı, soyadı ve hak kazandıkları para miktarını gösterir şekilde tanzim edilecek bir cetvel ile Müsteşarlık emrine Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına aktarılır. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına yatırılan bu paralar iki yıl içinde sahipleri tarafından aranmadığı takdirde Hazineye gelir kaydedilir.

Kuruluş izni alan şirketin faaliyete geçebilmesi için, emeklilik branşında faaliyet ruhsatı alması zorunludur. Emeklilik branşı faaliyet ruhsatı, Müsteşarlık tarafından verilir. Faaliyet ruhsatı almak üzere Müsteşarlığa yapılan başvurularda;
• İki yıl içinde en az yüz bin katılımcıya hizmet verecek biçimde gerekli her türlü planlamanın
yapılmış olması,
• İş planı ve sistem tasarımında öngörülen düzenlemelerin yapılmış olması,
• Fiziksel mekan, teknik ve idari altyapı ile insan kaynakları uyumunun sağlanmış olması şartları
aranmaktadır

Bireysel Emeklilik sistemine karşı gerçekleştirilecek hukuka aykırı (suç sayılan) davranışların faillerine karşı uygulanacak ceza yaptırımlarına yönelik kararlar yine kanunun yedinci bölümünde irdelenmiştir.
Ceza sorumluluğuna maruz kalabilecek kişiler;
• Kanunda öngörülen gerekli izinleri almaksızın, emeklilik faaliyetinde bulunan veya bulunduğu izlenimini uyandıran gerçek kişiler ile tüzel kişilerin görevlileri;
• Emeklilik Şirketinin yöneticileri ve çalışanları (Duruma göre, yönetim kurulu başkanı ve üyeleri, imza yetkisine sahip mensupları);
• Portföy Yönetim Şirketi Yöneticileri ve çalışanları (Duruma göre, yönetim kurulu başkanı ve üyeleri, imza yetkisine sahip mensupları)
• Emeklilik Şirketlerinin ticari itibarını kırabilecek veya servetine zarar verebilecek bir hususa, kasten sebep olan veya bu yolda asılsız haber yayanlar
• Kanunun uygulanması ve denetiminde görev alanlar
• Kanun kapsamında faaliyet gösteren kuruluşların mensupları ve diğer görevlileridir. (BETYSK
Md.23)

9 Nisan 2008 tarih, 26842 sayılı “Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik”in de yürürlükten kaldırılması neticesinde, 9 Kasım 2012 tarih, 28462 sayılı yeni “Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik” yürürlüğe girmiştir.