HAYAT SİGORTALARI VE BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ - Deneme Sınavı - 2

Ayşe Kaytan

Aktüer

Sektörün yurt dışı temsilciliklerini tekip etmek

Sigorta şirketlerinin de sigortalının da temsilcisidir

Tarım Sigortaları Bilgi ve Gözetim Merkezi
(TARMER)

İnsan kaynakları

Anonim şirket

Lehdar en genel anlamda “sigortanın sonuçlarından faydalanan kişi” olarak tanımlanabilir. Lehdar ile sigortalı aynı kişi de olabilir. Hayat sigortalarında, özellikle de uzun vadeli birikimli ve ölüm riskini içeren sigortalarda, sigortalının hayatta kalması durumunda sıklıkla lehdar ile sigortalı aynı kişi olmaktadır. Sigortalının ölümü halinde ise tazminatın ödeneceği kimse, lehdarın yasal varisi olabileceği gibi, poliçede özellikle belirtilen üçüncü bir şahıs da olabilmektedir.

Sigorta Ettiren en genel anlamda, sigorta sözleşmesinden doğan “sorumlulukları” yerine getirmekle yükümlü kişi olarak tanımlanabilir. Hayat sigortalarında sigorta ettiren ile sigortalı aynı kişi olabileceği gibi farklı kişiler de olabilir. Türk Ticaret Kanununda (TTK.m.1490/1) “Sigortacı ile sözleşmeyi kuran kişi, yani hayat sigortası sözleşmesinin diğer tarafı sigorta ettirendir. Sigortacıya karşı yükümlülük altına giren tarafa sigorta ettiren denmektedir. Sigorta ettiren diğer sigorta türlerinde olduğu gibi hayat sigortasında da prim ödeme yükümlülüğünü üstlenmiş olan kişidir. Sözleşmenin tarafı olması ve primi ödemesinin doğal bir sonucu olarak, sigorta sözleşmesinden doğan haklar sigorta ettirene aittir. Sigorta ettiren, kendisinin veya başkasının hayatını, ölüm veya hayatta kalma ihtimallerine karşı sigorta ettirebilir.”şeklinde sorumluluğun sınırları ve muhatabı belirlenmiştir. Bu ifadelerden de anlaşılacağı gibi sigorta ettiren ve sigortalı farklı kişi ise; sigorta ettiren, sigortalının hayatı üzerine yaptırılan hayat sigortası, sigorta yapılan sigortalının yaşamasında, maddi menfaatinin bulunması esası söz konusudur. Hayatı üzerine sigorta yaptırılan kişinin bilgi ve onayı ise şart olmamakla birlikte sigorta yapılan kişinin ölümü şart koşularak sigorta sözleşmesi yapılamamakta ancak sigortalının yaşamı üzerine sigorta yaptırmak mümkün olmaktadır.

Hayat sigortalarında primler, ölüm tabloları dikkate alınarak, ölüm oranlarına göre hesaplanmaktadır. Sözkonusu hesaplamalar tamamen istatistik bilimini kullanarak aktüerler tarafından, olasılık teorisine dayanarak yapılmaktadır. Yine önceki bölümlerde mevzuat çerçevesinde detaylı olarak incelenen prim kavramının Türk ticaret Kanunu ekseninde özellikleri özetlenecek olursa;

• Sigorta şirketi belirli bir rizikonun gerçekleşmesi halinde tazminat ödeme taahhüdünde bulunur.

• Sigortalı buna karşılık belirli bir ücret (prim) ödeme taahhüdüne girmiş olur.

• Bu prim peşin olarak ya da taksite ödenebilir.

• Prim yalnızca para ile ödenir. Ödeme için senet verilmesi halinde senet bedelinin tahsil edildiği tarihte ödeme yapılmış sayılır.

• Aksine bir sözleşme yok ise, sigorta priminin tamamının veya ilk taksitinin sözleşme yapılır yapılmaz poliçe karşılığında ödenmesi gerekir.

• Prim veya primin ilk taksitinin ödendiğinde sigortacının sorumluluğu başlar.

• Sigortalı primi ödemez ise, sigorta şirketi tarafından bir aylık süre içerisinde sigortalının son ikametgâh adresine resmi ihtarname gönderilerek, bu süre içerisinde ödeme yapılmadığı takdirde sigortanın sona ereceği bildirilir.

Komütasyon tablosu hayat sigortalarında kullanılan hayat tablolarına teknik faiz yüklemesi yapılarak oluşturulan ve hayat sigortası primlerinin hesaplanmasında kullanılan tablolardır.

Aktüer finansal riskleri değerlendirebilen, çözümler öneren, ve her çözümün uzun dönemdeki sonuçlarını irdeleyebilen uzmanlara denir. Aktüer yalnızca bugünü değil geleceği de düşünerek finansal belirsizlikleri değerlendirir. İleriye yönelik senaryo analizleri yaparak stratejik kararlar için önerilerde bulunur. Aktüerler; sigorta şirketleri, finans kurumları, fon yönetimi şirketleri, devlet kuruluşları, uluslararası sosyal güvenlik örgütleri, üniversiteler, araştırma ve danışmanlık şirketleri ve benzeri kurumlarda çalışabilirler.

Türkiye’de aktüer unvanını almak Hazine Müsteşarlığı’nca belirlenen şartların sağlanması ile mümkündür. Aday kişilerde olması gereken temel nitelikler ise aşağıda sıralanmıştır. Bunlar;

• Kişilerin lisans derecesine sahip olmaları,

• Şahısların, taksirli suçlar hariç olmak üzere affa uğramış olsalar dahi süreli hapis veya sigortacılık mevzuatına aykırı hareketlerinden dolayı hapis veya birden fazla adlî para cezasına mahkûm edilmemiş yahut cezası ne olursa olsun basit ve nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni k.tüye kullanma, hileli iflas, görevi k.tüye kullanma gibi yüz kızartıcı suçlar ile kaçakçılık suçları, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama, devlet sırlarını açığa vurma veya vergi kaçakçılığı suçlarından dolayı hüküm giymemiş olmaları,

• Şahısların müflis veya konkordato ilan etmiş olmamaları,

• Kişilerin yurt içinde veya yurt dışında; özel kurumların, kamu kurumlarının veya üniversitelerin Aktüerya ile ilgili birim veya b.lümlerinde veya aktüerin refakatinde Aktüerya ile ilgili toplam üç yıl meslekî uygulama veya faaliyette bulunmuş olmaları (stajyer ve yardımcı aktüerlerde bu şart aranmaz),

• Hazine Müsteşarlığı’nca düzenlenecek olan aktüerlik sınavlarında başarılı olmalarıdır.

Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi (SBM), Hazine Müsteşarlığı tarafından hazırlanan ve 9 Ağustos 2008 tarihinde 26962 sayılı Resmi Gazete' de yayımlanan yönetmelikle faaliyetine başlamıştır. Tüzel kişiliği haiz olarak kurulmuş olup, merkezi İstanbul'dadır. Faaliyetleri Hazine Müsteşarlığı tarafından denetlenen bu merkez, sektör genelinde uygulama birliğinin sağlanması, sağlıklı fiyatlandırmanın yapılabilmesi, suistimallerin önlenmesi, güvenilir istatistiklerin oluşturulması gibi görevleri yerine getirmektedir.

Bir sigorta şirketinde bulunabilecek b.lümleri yakından tanıyalım:

Pazarlama, bir hayat sigorta şirketinin pazarlama departmanı pazar araştırmalarının yapılması, yeni ürünler geliştirilmesi ve şirketin müşterilerinin ihtiyaçlarının karşılanması için şirketteki diğer departmanlar ile çalışmaların yürütülmesi, kampanyalar düzenlenmesi, şirketin ürünleri için dağıtım sistemlerinin kurulması ve sürekliliğinin sağlanması görevlerini yerine getirir. Sigorta şirketleri tarafından yaygın olarak kullanılan dağıtım sistemleri buradaki politikaları belirler. Bu dağıtım sistemleri, düzenli acente sistemi, çok y.nlü acente sistemi, ev servisi sistemi, komisyon sistemi, maaşlı satış sistemi ve bölgesel satış sistemi olarak sınıflandırılabilir. Ayrıca acente dağıtım sistemini kullanan şirketlerde pazarlama departmanı bazen satış ya da acenta departmanı diye adlandırılır.

Aktüerya departmanı, şirketin faaliyetlerinin bir matematik temel üzerinde yürütülmesini temin etmekle sorumludur. Diğer departmanlarla birlikte şirketin hayat ve sağlık sigortası ürünlerininin matematiksel modellemelerini tasarlar ve tekrar gözden geçirirler. Prim ve kâr dağıtım politikalarını oluşturur, rezerv, karşılık hesaplamalarını yapar ve aynı zamanda .lüm ve hastalık oranlarını tahmin etmede gerekli araştırmaları yaparak riziko seçimi için kuralları oluşturur ve şirketin ürünlerinin karlılığını belirler. Bütün bunlara ek olarak, aktüerler genellikle şirketin stratejik planlarına katılırlar ve birleşme/devralmalara yönelik stratejiler üretirler. Bu departmanlarda şirketler sicile kayıtlı aktüer bulundurmak zorundadırlardır.

Poliçe Üretim departmanı, aktüerya departmanı ve tıbbi personelle birlikte sigorta başvurularının değerlendirilmesi ile ilgili kriterlerin oluşturulmasına yönelik stratejileri belirler. Poliçe üretim departmanı elamanı, başvuranın yaşı, fiziksel durumu, kişisel ve ailevi geçmişi, mesleği ve finansal kaynakları ile ilgili bilgilerle ilgilenir. Bu departman aynı zamanda müzakerelere ve reasürans düzenlemelerinin yönetimine de katılabilir.

Muhasebe departmanı, şirketin pek çok sayıdaki faaliyetlerinin finansal sonuçlarını gösteren kayıtları tutar ve şirketin etkin bir tarzda yönetilip yönetilmediğine dair analizlerin yapılabileceği tabloları oluşturur. Muhasebe departmanı, şirketin genel muhasebe kayıtlarından, finansal tabloların hazırlanmasından, bütçenin idare edilmesinden sorumludur. Muhasebe departmanı, sigorta ve vergi mevzuatı ile ilgili düzenlemeleri muhasebeye yansıtabilmek için hukuk departmanı ile işbirliği içinde çalışırken, sigorta primlerinin tahsiliyle ilgili faaliyetleri gören tahsilat kısmı da bu departmanla birlikte çalışmaktadır.

Müşteri Hizmetleri departmanı, şirketin müşterilerine yardım etmekle görevlidir. Bir şirketin müşterileri ise poliçe sahipleri olduğu kadar, acenteler, brokerler, diğer aracılar ve lehdarlar da müşteri statüsündedir. Müşteri hizmetlerindeki uzmanlar müşterilerin bilgi isteklerini cevaplandırırlar, poliçe içeriğinin yorumlanmasına yardımcı olurlar ve poliçe sahipleri tarafından adres ve prim ödeme tarzı değişiklikleri ile lehdar tayini konusundaki değişimleri yaparlar.

Tazminat Yönetimi departmanı, tazminat uzmanları poliçe sahipleri tarafından sunulan tazminat isteklerini gözden geçirerek iddiaların geçerliliğini araştırarak gerekli ödemelerin yapılmasını sağlamakla sorumludur. Şirketin, tazminat talebini reddetmesi durumunda, tazminat uzmanının mahkemede şirket için tanıklığı talep edilebilir.

Yatırım departmanı, finansal pazarları izler, analiz eder, şirketin ilgili birimlerine yatırım stratejilerini tavsiyede eder ve yönetim kurulu tarafından oluşturulan politikalara göre şirketin yatırımlarını yönetir. Yatırım departmanının yetkili elemanları ürettikleri stratejiler doğrultusunda hisse senedi, tahvil, gayrimenkul ve diğer araçları alır ve satar. Ayrıca da bir birleşme veya devralma planı olduğunda yönetim kuruluna danışmanlık görevi yapar.

Hukuk departmanı, şirketin faaliyetlerinin yasal düzenlemelere uygun yürümesini sağlar. Bu departman, şirketin faaliyetleri üzerine etkisini belirlemek adına cari ve önerilen yasalar üstünde çalışır. Tazminatlarla ilgili tartışmalar olduğu zaman, tazminat departmanına tavsiyelerde bulunur. Şirketin vergisel yükümlülüklerini belirlemek için muhasebe departmanı ile uyum içinde çalışır. Aynı zamanda, şirket tarafından kullanılan poliçe formları ve diğer sözleşmelerin geliştirilmesine çalışır.

İnsan Kaynakları/Personel departmanı, şirketin çalışanlarını ilgilendiren ücret, eğitim ve elemanlarının iznine ilişkin şirket politikalarını oluşturmaktan ve şirketin iş yasaları ile uyumlu çalışmasını sağlar.

Bilgi Sistemleri departmanı, bir hayat sigorta şirketi tarafından kullanılan bilgisayar sisteminin sürdürülmesi ve geliştirilmesinden sorumludur. Dolayısıyla da şirketin her bölümünde etkilidir. Bu departman, diğer departmanlara bilgisayar sistemlerinin kullanımı, satın alınması ve geliştirilmesi konularını organize eder. Aynı zamanda, bilgisayar dosyalarında şirketin kayıtlarını korur, finansal tabloların hazırlanması için kullanılan dataları temin eder ve şirkette kullanılan sistem ve çeşitli prosedürlerin analizlerini yapar.

Poliçe Üretim departmanı, aktüerya departmanı ve tıbbi personelle birlikte sigorta başvurularının değerlendirilmesi ile ilgili kriterlerin oluşturulmasına yönelik stratejileri belirler. Poliçe üretim departmanı elamanı, başvuranın yaşı, fiziksel durumu, kişisel ve ailevi geçmişi, mesleği ve finansal kaynakları ile ilgili bilgilerle ilgilenir. Bu departman aynı zamanda müzakerelere ve reasürans düzenlemelerinin yönetimine de katılabilir.

Türk hayat sigortası şirketlerinde dış organizasyon yapısını oluşturan sigorta aracıları acente, prodüktör, genel vekil ve brokerlardır.

Acente, sigortacılık kanunuda; "Ticarî mümessil, ticarî vekil, satış memuru gibi bir sıfatı olmaksızın, bir sözleşmeye dayanarak muayyen bir yer veya bölge içinde daimî bir surette sigorta şirketlerinin nam ve hesabına sigorta sözleşmelerine aracılık etmeyi veya bunları sigorta şirketleri adına yapmayı meslek edinen, sözleşmenin akdinden önce hazırlık çalışmalarını yürüten ve sözleşmenin uygulanması ile tazminatın ödenmesinde yardımcı olan kişi" olarak tanımlanır. Bu tanımdan da anlaşılacağı gibi acente bireylerin risklerini analiz eden, sözkonusu risklerle ilgili süre.lerin yönetiminde görev alan uzmanlaşmış kişilerdir.

Prodüktör, sigorta ettiren veya sigortacıya bağlı olmaksızın, çeşitli sigorta dallarında sigorta almak isteyenlere bilgi vererek sözleşmenin şartlarını müzakere eden, riskin konusu ve yapısına göre teklifnamenin hazırlanmasında rol alan ve bu hizmeti karşılığında komisyon alan gerçek ve tüzel kişilerdir.

Genel vekil ise Türkiye’de sigortacılık faaliyeti yapan yabancı sigorta şirketlerinin, kanuni mümessil sıfatı ile yetkilendirilmiş temsilcileridir.

Broker, sigorta piyasasını sigortalı adına araştıran ve birçok sigorta şirketi ve sigorta türü arasında sigortalı için en uygun seçimin yapılmasında etkili olan ve sigortalısını yönlendiren sigorta aracısıdır. Bir başka deyişle sigorta brokeri; sigortalı adına hareket eden, sigortalının vekili olan, onun risk yönetimi danışmanı ve sigorta aracısı olan bir kurumdur. Sigorta Brokeri kurumların danışmanlığını yapar, kurumları temsil eder ve sigorta şirketlerinin değil sigortalının temsilcisidir. Bu tanımdan da anlaşılacağı gibi sigorta brokeri, sigorta şirketinin değil, sigortalının temsilcisi olarak bağımsız ve tarafsız olmak durumundadırlar. Bu görevi yerine getirebilmek için sigorta brokerlik şirketi, dünyadaki diğer gelişmiş ülkelerde olduğu gibi, idari, otomasyon, eğitilmiş personel kadrosu, gelişmiş teknik ve teknolojik altyapı gibi belirli nitelikler ve finansal güce sahip olmak durumundadırlar. Sigorta Brokerliği faaliyeti için Hazineden özel ruhsatla yetkilendirilen sigorta brokerlerinin profesyonel çalışması, iş bilgisi ve itibarı, bağımsız bir sigorta danışmanı için gereken seviyede olmalıdır. Sigorta brokerini güçlü kılan bu özelliklerin yanı sıra, Hazine’nin zorunlu olarak istediği Mesleki Sorumluluk Sigortası ile, sigortalıların güvencesi daha da artmaktadır.

2006

Sosyal Güvenlik Politikaları

Almanya