HAVAYOLU YÖNETİMİ

Rekabet stratejisini kullanan havayolu işletmeleri için farklı tanımlar bulunmaktadır. Düşük Fiyatlı Taşıyıcı (Low Fare Carrier-LFC), Düşük Fiyatlı Havayolu (Low Fare Airline-LFA), Düşük Maliyetli Taşıyıcı (Low Cost Carriers-LCC) ve Düşük Maliyetli Havayolu (Low Cost Airline –LCA) bunlara örnek olarak gösterilebilir. Bu ünitede, odaklanılan nokta yönetim perspektifiyle havayolu işletmeleri ve onların düşük maliyet stratejilerini açıklamak olduğundan Düşük Maliyetli Havayolu İşletmesi (DMHİ) teriminin kullanılması uygun görülmektedir.

Hava taşımacılığında çok büyük bir değişimin başlangıcı olan maliyet liderliği stratejisini izleyen ilk havayolu işletmesi Southwest’tir. Bu havayolu işletmesinin 1971 yılında, Amerika Birleşik Devletleri’nin Texas eyaletinde bulunan Houston, Dallas ve San Antonio şehirleri arasında üç adet Boeing 737 tipi uçakla 20$ ücret karşılığında verdiği hizmet ilk düşük maliyetli havayolu taşımacılık örneği olarak bilinmektedir.

Düşük maliyetli havayolu hizmetinin küresel alanda hızlı bir biçimde yaygınlaşmasına katkıda bulunmuşlardır. Bu gelişmeyle birlikte, düşük fiyattan bilet satan havayollarının sayısının tüm dünyada artması, çok daha büyük müşteri kitlesine ulaşılması, bu müşterilerin ücret ve hizmete yönelik beklentisinin değişmesi gibi nedenler rekabetin daha da artmasına neden olmuştur. Bu gelişmeler kuşkusuz düşük maliyetli havayolu işletmelerini daha etkili ve verimli olmak zorunda bırakmış, bilet fiyatları düşmeye devam etmiş, yolculara tercih edebilecekleri çok sayıda uçuş noktası ve çok daha sık uçuşlar sunulmuştur.

Düşük maliyetli havayolu işletmelerinin ortak özellikleri; 1. Düşük fiyat, 2. Online ve doğrudan satış, 3. Yalın hizmet sunumu, 4. Tek tip kabin sınıfı, 5. Yüksek doluluk oranı ve koltuk yoğunluğu, 6. Uçak çevrim süresinin kısalığı, 7. Yüksek uçak verimliliği, 8. Homojen filo yapısı, 9. İkincil havaalanı seçimi, 10. Çapraşık uçuş ağ yapısıdır.

Düşük maliyetli havayolu işletmeleri faaliyet gösterdiği pazarda maliyet liderliğine odaklanarak müşterilere en düşük fiyattan bilet satmayı amaçlamaktadır. Dolayısıyla, bu iş modelindeki havayolu işletmelerinin en belirgin özelliği düşük bilet fiyatıdır. Bu sayede fiyata duyarlı müşterilere ulaşarak pazar payını artırmakta, pahalı olarak gördüğü için havayoluyla seyahat etmeyen yolculara ulaşmaktadır. Kimi zaman demiryolu veya karayolu gibi farklı taşımacılık seçenekleriyle seyahat edecek yolcular için aynı iki nokta arasında başlattıkları promosyon ve kampanyalarla bu taşıma seçenekleriyle bile rekabet edebilecek fiyatlar sunarak pazarlarını büyümektedirler.

DMHİ’lerin karakteristik özelliklerinden bir diğeri de kullandıkları havaalanlarının özellikleridir. DMHİ’ler faaliyet maliyetlerini azaltacak özelliklere sahip ikincil veya bölgesel havaalanlarını tercih etmektedirler. Bunları birincil havaalanlarından ayıran en önemli özellik daha düşük ücret tarifelerine sahip olmaları ve uçak verimlilik artışına katkı sağlamalarıdır.

Southwest Havayolu örneğinde de olduğu şekilde havayolunun tüm personelinin uçağın zamanında kalkış yapması için büyük bir çaba gösterdiği, kimi zaman uçuş ekibinin bile yolcu bagajı taşıyabildiği, üstelik ekibin bu davranışları gönüllü olarak sergilediği bilinmektedir. Bunun nedeni ise havayolunun taahhütleri olarak ortaya çıkmaktadır. Bu havayolu işletmesinde bireyselliğe ve diğerlerine saygı duymaya özen gösterildiği, çalışanların kendilerinin de eğlendiğini ve yolcuları da eğlendiren şakalar, partiler, eğlenceli faaliyetlerin düzenlendiği bilinmektedir.

Düşük maliyetli havayolu işletmeleri ile geleneksel havayolu işletmeleri karşılaştırıldığında, DMHİ çoğunlukla tek tip ve benzer filoyla, uçak çevrim süresini kısa tutarak, ikincil ve bölgesel havalimanlarını tercih ederek, noktadan noktaya doğrudan uçuşlar düzenleyerek uçak kullanım, doluluk oranı ve işgücü verimliliği yüksek şekilde operasyon düzenlerken farklılaştırma stratejisi izleyenler, çeşitlendirilmiş filo ile birincil havalimanlarına, topla dağıt ağ yapısıyla, uçak çevrim süresi (turn-around time) daha uzun şekilde operasyon düzenlemektedir.

Geleneksel havayolu iş modelini kullanan THY, Dragonair ve Aeroflot gibi havayolu işletmelerinin filolarında hem dar hem geniş gövdeli uçakları, hatta kargo uçaklarını bulundurdukları çeşitlendirilmiş bir filo yapısına işaret etmektedir. Bu havayolu işletmeleri, genellikle TD ağ yapısını kullandığından ve uzun mesafelere yolcu taşıdığından geniş gövdeli uçaklara da ihtiyaç duymakta ve stratejilerinin bir gereği olarak bu ihtiyacı filolarına da yansıtmaktadır. Aeroflot bünyesinde 131 Dr gövdeli ve 35 geniş gövdeli toplam 166 uçak bulundurmaktadır.

Çok sayıda bağlı havayolu işletmesi girişiminin başarısızlıkla sonuçlanmasının muhtemel nedenleri: • Birim maliyetlerin DMHİ iş modelinin gerektirdiği kadar düşürülememesi ve bunun sonucunda başa baş doluluk oranı seviyesinin yüksek kalması, • İşgücü ve uçak verimliliğinin maliyetleri azaltmaya etki yapacak kadar artırılamaması, • Geleneksel havayolu işletmesi iş modelinin ya da başka bir ifade ile farklılaşma stratejisinin gereği olarak ortaya çıkmış markanın yeni durumla çelişmesi ve bu çelişkinin hem çalışanlarda hem de müşterilerde kafa karışıklığına yol açması, karışıklığın etkin bir şekilde yönetilememesi, • İşe alma ve ücretlendirme politikalarının bu iş modeline uygun bir şekilde yönetilememesi, • Geleneksel havayolu iş modeline uygun olarak gelişen filo yapısının DMHİ’lere uygun olmaması, farklı filo yapısı gerekliliklerinin aynı çatı altında yönetilememesi, • Geleneksel havayolu iş modeline uygun olarak gelişen ağ yapısının DMHİ’ye yeterince uygun olmaması, farklı ağ yapısı gerekliliklerinin aynı altında yönetilememesi, • Ana havayolunun, aslında farklı tarzda yönetilmesi gereken kendisine bağlı havayolu işletmesi üzerindeki baskıcı kontrolü.

Hava taşımacılığında çok büyük bir değişimin başlangıcı olan maliyet liderliği stratejisini izleyen ilk havayolu işletmesi Southwest Airlines’dır. Doğru cevap E’dir.

Düşük maliyetli havayolu işletmelerinin sahip oldukları en genel özellikler:

Zengin ikram menüsü bu özellikler arasında değildir. Doğru cevap C’dir.

Düşük maliyetli bir havayolu işletmesinin uçuşun gecikmesi veya iptal edilmesi yolcularına yemek ve kalacak yer sağlama hizmetinde bulunmaması DMHİ’lerinin ortak özelliklerinden biri olan yalın hizmet sunumu prensibine dahildir. Doğru cevap B’dir.

Online ve Doğrudan satış prensibi, DMHİ’nin maliyetlerini acentelere ve küresel dağıtım kanallarına ödenecek komisyon giderlerinin önüne geçerek düşürmelerini sağlamaktadır. Doğru cevap E’dir.

DMHİ’lerin genellikle Boeing 737 veya Airbus A320 gibi dar gövde orta menzilli uçakları tercih etmeleri Homojen uçak filosuna sahip olma prensibine dahildir.  Doğru cevap A’dır.

Southwest havayolları örneğinde personelin işgücü verimliliğini arttıran etken şirketin çalışanlarını yönetmede yarattığı, bireysellik, birbirine saygı, yolcularla birlikte yapılan eğlenceli faaliyetler gibi değerlerdir. Doğru cevap D’dir.

İş seyahati yapanlar büyük çoğunlukla DMHİ’ni tercih etmemektedirler, doğru cevap D’dir.

I numaralı karşılaştırma yanlıştır. DMHİ’leri noktadan noktaya çapraşık uçuş ağını kullanırken Geleneksel havayolu işletmeleri bağlantılı, topla-dağıt  uçuş ağı kullanır. Doğru cevap A’dır.

Başarısızlıkla sonuçlanan pek çok bağlı havayolu şirketi girişiminin muhtemel başarısızlık nedenleri:

Birim maliyetlerin DMHİ iş modelinin gerektirdiği kadar düşürülememesi ve bunun sonucunda başa baş doluluk oranı seviyesinin yüksek kalması,

Bu sebepler arasında Asya Pasifik Bölgesindeki geleneksel havayolu işletmelerinin oluşturduğu Asya Pasifik Havayolları  İşbirliği’nin, DMHİ’leri tehdit olarak görerek faaliyetlerini zorlaştırmaya çalışması şeklinde bir sebep yoktur. Doğru cevap B’dir.

İkinci işletmeler birinci geleneksel havayolu işletmelerinin satın aldığı, kod paylaşımı yaptığı ya da birleştiği işletmelerdir.  Doğru cevap D’dir.