HAVAYOLU YÖNETİMİ

Havayolu taşımacılığı sektöründe maliyet liderliği stratejisini başarıyla uygulayan ilk işletmenin Southwest Airlines olduğu; özellikle 1990’lı yıllardan itibaren düşük maliyet stratejisinin tüm dünyada yaygınlık kazanmaya başladığı söylenebilir. 1990’lı yıllarda Avrupa’dan Easyjet ve Ryanair’in Southwest Airlines’ın stratejisini takip etmesi ile başlayan süreçte¸ ABD’den JetBlue, Kanada’dan WestJet, Avustralya’dan Virgin Blue, Brezilya’dan Gol ve Malezya’dan Air Asia gibi başarılı düşük maliyetli havayolu işletmeleri faaliyete geçmiştir.

Farklılaşma stratejisini izleyen havayolu işletmeleri, ilk harekete geçen avantajını öne alan yenilikçi, özellikle iş amaçlı yolcular gibi farklılaşmış bir hizmet için ödeme yapmaya istekli yüksek gelir grubuna hitap eden, pazarlama ve dağıtım faaliyetlerinde küresel dağıtım sistemlerini kullanan ve müşteri bağlılığı yaratma amacıyla Sık Uçan Yolcu Programları (SUYP)’na önem veren havayolu işletmeleridir.  Küresel pazarlarda hizmet sunumu gerçekleştirebilmek, Topla Dağıt ağ (TD) sistemine dayalı küresel ve kesintisiz uçuş ağını kullanırlar.

Bağlı düşük maliyetli havayolu kavramı yabancı yazında “airline within airline” olarak ifade edilen ve büyük havayolu işletmelerine bağlı olarak düşük maliyetli havayolu işletmelerinden gelen rekabete cevap vermek amacıyla kurulan havayolu işletmelerini ifade etmektedir.

Büyük Taşıyıcılar (Major Carriers): Yıllık operasyon gelirleri 1 milyar ABD dolarından fazla olan havayolu işletmeleridir.

Günübirlik (Commuter) Havayolu İşletmesi: Besleyici ve/veya bölgesel hizmet sunan, genellikle noktadan noktaya 30 koltuktan az uçaklarla hizmet veren işletmelerdir.

Bölgesel Taşıyıcılar (Regional Carriers): Yıllık operasyon geliri 100 milyon ABD dolarından az olan ve genellikle küçük yerleşim bölgelerine hizmet veren havayolu işletmeleridir.

Havayolu işletmeleri faaliyet gösterdikleri ülkeler ve söz konusu bu ülkelerin sivil havacılık otoriteleri tarafından sınıflandırılabilecekleri gibi uluslararası kuruluşlar tarafından da sınıflandırılabilmektedir. Havayolu taşımacılığı açısından önemli ve geniş kapsamlı sınıflandırmaları bağlamında ele alınabilecek en önemli kuruluş ise Uluslararası Sivil Havacılık Örgütüdür (International Civil Aviation Organization-ICAO).

Ülkemizde Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından ruhsatlandırılan tarifeli ve tarifesiz olmak üzere 12 havayolu işletmesi faaliyet göstermektedir.

Büyük havayolu işletmesi: Belli başlı ana iç hatlarda ve/veya dış (uluslararası) hatlarda tarifeli seferlerle ve gelişmiş bir ağ yapısına bağlı çok geniş kapsamdaki operasyonlarıyla hizmet veren havayolu işletmesidir. Uçuş ağları çok sayıda havaalanı çiftini kapsamakta ve bunlar geniş bir coğrafi alana yayılmış durumdadır.

GHavayolu taşımacılığı sektöründeki beş güç modelini oluşturan Unsurlar; Alıcılar, Satıcılar, Rakipler Arası Rekabetin Şiddeti, İkame Endüstrisi ve Yeni Girenlerdir.

Havayolu taşımacılığı sektöründe maliyet liderliği stratejisini başarıyla uygulayan ilk işletmenin Southwest Airlines olduğu söylenebilir.

Genel olarak havayolu sektöründe geleneksel, düşük maliyetli, tarifesiz ve bölgesel olmak üzere 4 temel havayolu iş modeli olduğu söylenebilir.

Havayolu iş modelleri kapsamında son dönemde ortaya çıkan, gittikçe yaygınlaşan son iş modeli ise bağlı düşük maliyetli havayolu (airline within airline) iş modelidir. Bağlı düşük maliyetli havayolu kavramı yabancı yazında “airline within airline” olarak ifade edilen ve büyük/küresel/ağ/tam hizmet havayolu işletmelerine bağlı olarak düşük maliyetli havayolu işletmelerinden gelen rekabete cevap vermek amacıyla kurulan havayolu işletmelerini ifade etmek için kullanılmaktadır