Havayolu İşletmelerinin Ağ Yapıları

Genel olarak tanımlamak gerekirse ağ, düğüm (node) olarak adlandırılan noktalar ve bu
noktaları birleştiren hatlardan (çizgilerden) oluşan, düğümler arasındaki ilişkiyi konumsal bir bilgi vererek ya da vermeksizin gösteren çizgiler topluluğudur

Karayolu, demiryolu, nehirler, boru hatları, telefon ve elektrik hatları gibi birbirlerine çizgi özelliklerle bağlı
sistemler ya da yapılar ağ olarak adlandırılır.

Ağ yapıları üzerinde bir noktadan diğer bir noktaya erişebilme özelliği vardır. İnsanların bir yerden başka bir yere ulaşımları, malların taşınması ve dağıtılması, enerjinin ulaştırılması ve bilgi iletişimi gibi faaliyetler, tanımlanabilen ağ yapıları üzerinde gerçekleşir. Bir şehrin sokakları, enerji nakil hatları ya da su tahliye kanallarının yapısı bu tür ağlar için ilk akla gelen örneklerdendir

Ağ yapılarının analiz edilmesinde ilk kullanılan yöntem Graf Kuramı (Graph Theory)
olmuştur ve bu kuramın terminolojisinde ağ graf (graph) adıyla anılmaktadır

bir havayolu işletmesinin uçuş ağını, uçuş noktalarını zaman ve mekân boylamında birleştiren uçuş hatlarının (uçuşların) bütünü olarak tanımlamak mümkündür

Asıl Seyahat Başlangıç Noktası (ASBN) ile Asıl Seyahat Varış Noktası (ASVN)'dır

Ağ yapılarının ne tür özelliklere sahip olması gerektiği, özelliklerin maliyet ve gelirler üzerindeki etkisinin ne olacağı gibi sorulara cevap verebilmek için iki farklı yaklaşım öne çıkmaktadır. Bunlar, zaman ve mekân yaklaşımlarıdır. M

Mekânsal yaklaşım mekandaki coğrafik değişkenleri dikkate alarak ağın nasıl kurgulanacağı, ne tür bir görüntü kazanacağı sorularını öncelemektedir. Bu yaklaşım zaman–mekân süreminde mekânı öncelerken bağlantı
noktalarının nerede olacağı, hangi noktaların birbirlerine (doğrudan bağlantı) bağlanacağı, bir bağlantı noktasının diğer noktalar arasında kaçından bağlantı (dolaylı bağlantı) elde edeceği, noktalar arasındaki akış hacminin hangi hatlarda yoğunlaşacağı, yoğunlaşma ve dağılım derecesinin ne olacağı gibi değişkenleri dikkate alır

zaman–mekân süreminde mekânı öncelerken bağlantı noktalarının nerede olacağı, hangi noktaların birbirlerine (doğrudan bağlantı) bağlanacağı, bir bağlantı noktasının diğer noktalar arasında kaçından bağlantı (dolaylı bağlantı) elde edeceği, noktalar arasındaki akış hacminin hangi hatlarda yoğunlaşacağı, yoğunlaşma ve dağılım derecesinin ne olacağı gibi değişkenleri dikkate alır (Burghouwt, 2007, s.9). Bir havayolu işletmesinin, bu yaklaşımı kullanarak mümkün olduğunca çok bağlantı olanağı sağlayacak ve akışları belirli bir uçuş noktasında yoğunlaştıracak bir ağ kurmak istediğini varsayalım. Ağdaki toplanma merkezi olacak havaalanının coğrafi açıdan nerede olması gerektiği sıralanan değişkenler dikkate alınarak belirlenecektir. Ya da ağda toplanma merkezi olmayacaksa bile havayolu işletmesinin üs (base) olarak kullanacağı havaalanının neresi olması gerektiği de bu yaklaşımla tespit edilecektir. Diğer bir örnekte çapraşık uçuş ağını tercih eden havayolu işletmesi bu yaklaşımı kullanarak uçuşların hangi noktalar arasında, hangi sırayla gerçekleştirileceği sorularına cevap arayacaktır. Mekânsal yaklaşım çalışmalarında, noktalar arasındaki en az ulaşım süresinin ya da maliyetinin bulunması gibi, çeşitli algoritmalar doğuran Graf Teorisi (Çizge Teorisi) adlı bir kuram kullanılmaktadır. Mekânı önceleyen ağ tasarımlarının daha çok maliyetleri azaltma çabasına odaklandığı söylenebilir.

Geleneksel ağ işletmeleri ya da farklılaşma stratejisini izleyenler çoğunlukla TD ağ yapısını kullanırken, düşük maliyetli havayolu işletmeleri denoktadan noktaya çapraşık uçuş ağını tercih etmektedirler.

Gelen ve giden uçuşların sözü edilen zaman dilimi içinde gerçekleşmesine dalga adı verilmektedir. Geliş dalgası âdeta yolcuları önce kıyıya getirmekte, gidiş dalgası da belirli bir süre sonra kıyıdan alıp açığa götürmektedir.

TD ağ yapısının önemli bir bileşeni olan merkez havaalanını, doğrudan olmayan (dolaylı) bağlantıları
artırmak ve aktarma süresini azaltmak amacıyla zaman ve mekân boyutları dikkate alınarak tasarlanmış dalga yapısının kullanıldığı, ağ yapısı içinde aktarma işlevi gören bir havaalanı olarak tanımlayabiliriz

Merkez havaalanının coğrafi açıdan sahip olduğu eşsiz özellikler sayesinde bağlantılı uçuşların yaratacağı potansiyel talepten yararlanmak için kurgulanır. bu tür ağlara geçiş noktası topla dağıt ağ
yapısı (Wayport Hub) denilebilir. Direkt uçuşlar yeterince talep yaratmasa bile ağın sağladığı yüksek bağlantı potansiyeli sayesinde havayolu işletmesinin üretim miktarı (yolcukm ya da taşınan yolcu sayısı miktarı) yine de artacaktır. Türkiye ve İstanbul’un coğrafi açıdan eşsiz bir geçiş noktası konumunda olduğu rahatlıkla söylenebilir.

Dünya geneline yayılmış pek çok noktayı birleştirebilen ağları Gerede,  küresel uçuş ağı olarak adlandırmaktadır. Gerede uçuş ağının küreselleştirilebilmesi için birkaç TD ağ yapısının birleştirilmesi gerektiğini ve bunun stratejik nitelikte küresel işbirlikleriyle mümkün olabileceğini ileri sürmektedir

1. Bağlantı sayısı ve kalitesini artıracak özelliklere ilişkin ölçütler
2. Verimliliği artıracak özelliklere ilişkin ölçütler

. Yol bağımlılığı geçmişte alınan bazı kararların, yapılan seçimlerin ve bunlara bağlı olarak yapılan yatırımların günümüzdeki belirleyici etkisine işaret eden bir kavramdır. Alternatifler arasında seçim yapılması anlamına gelen karar alma gelecek yönelimlidir. Kararın sonuçları gelecekte ortaya çıkar. Bazen elde edilen sonuçlar tatmin edici olmasa bile alınan yol, yapılan yatırımlar geriye dönüp yepyeni bir yola sapmayı engelleyecek kadar büyüktür

Kapsam ekonomisi; işletmelerin farklı ürünleri ayrı ayrı işletmelerde üretmek yerine aynı firma, tesis, marka, ya da bölgede üretebilmeleri sayesinde üretim giderlerinin azalması anlamına gelir.

Ölçek ekonomisi, bir ürünün üretim miktarı arttıkça birim maliyetinin azalması anlamına gelir.

TD ağ yapılarında; iç ya da dış hat, tekli ya da çoklu olmaları fark etmeksizin, bağlantılı uçuşların yoğunlukta olduğunu açıkladık. Yolculara önemli faydalar sunan bağlantılı uçuşlar ister istemez kesintisiz uçuş ağı gerekliliğini gündeme getirmektedir. Kesintisiz uçuş ağı (seamless network); havayolu hizmet sunumunun sanki tek bir havayolu işletmesinde (on-line) seyahat ediliyor gibi hizmet alınması anlamında kullanılmaktadır. İlk uçuş
noktasında tek bir bilet ve bagaj kontrolünün (check-in) yapılması, bağlantı yeri, saati ve
sürelerinin yolcunun istek ve ihtiyaçlarına uygun hale getirilmesi, bağlantı yapılan havaalanlarında varış ve çıkış terminallerinin birbirine yakın olması, SUYP ödüllerinin tek bir programda birleştirilebilmesi, yüzey taşımacılığı hizmetinin havayolu ile entegre edilmesi,  hizmet kalitesinin tüm uçuş bacaklarında istenilen seviyelerde ve standart olması kesintisiz uçuş ağlarının özellikleri arasındadır.

Çoklu TD ağ yapıları, birden fazla merkez havaalanını kullanan ya da farklı ve uzak bölgelerdeki merkez havaalanlarının birbirine bağlandığı ağlar olarak tanımlanabilir. Amaç geniş bir coğrafyada daha çok havaalanını birbirine bağlantılı hale getirmek, kısacası uçuş ağını büyütmek ve genişletmektir